انتشار ویروس در مزرعه قارچ

یافتن تنها یک نوع ویروس در قارچ خوراکی دشوار و وجود آن بسیار نادر است. بسیاری از قارچ‌های به‌ظاهر سالم نیز در غلظت‌های پایین دارای ویروس‌ها هستند. اهمیت وجود ویروس در این غلظت پایین هنوز درک نشده است.

هاگ- هیچ نشانه‌ای از تجمع تدریجی ویروس از غلظت کم به غلظت بالا که به دنبال آن بیماری اتفاق افتد و علائم بیماری ظاهر شود مشاهده نشده است. اما وقتی‌که قارچ دارای غلظت بالاتری از ویروس باشد بیماری در آن نمود پیدا خواهد کرد.

درصورتی‌که اقدامات بهداشتی در فارم شدید باشد تعداد پیکره شمارش‌شده ویروسی در قارچ کمتر بوده و افت راندمان نیز پایین‌تر خواهد بود. وجود رابطه ژنتیکی میان دو ویروس مهم قارچ خوراکی بایستی اثبات شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اسپورهای هوازاد یا قطعات میسلیومی قارچ خوراکی مسئول اصلی گسترش بیماری ویروسی هستند. اسپورهای قارچ خوراکی قادر به حمل و انتقال ویروس فرانسوی قارچ خوراکی و برخی از ویروس‌ها (۲۵ نانومتری گرد، ویروس باسیلی شکل و احتمالاً ویروس) نیز هستند.

دو روش احتمالی برای انتقال ویروس شناخته‌شده است:

1- با انتقال محتویات سیتوپلاسمی از میسلیومی آلوده به میسلیوم سالم از طریق اتصال هیفی (آناستومز شدن)

2-  انتقال ویروس به اسپورها که اسپورها در سطح مزرعه پراکنده‌شده،جوانه‌زده و میسلیوم دارای ویروس را تولید می‌کنند و دوباره این میسلیوم های آلوده با میسلیوم های سالم آناستوموز کرده و ویروس منتقل می‌شود.

شواهد بسیار قوی وجود دارد که هر دو روش ذکرشده برای انتشار ویروس‌ های قارچ خوراکی در شیوع بیماری ویروسی در سطح مزرعه اهمیت دارند.

انتقال قطعات میسلیومی

برای انتقال ویروس، آناستوموز بین استرین های قارچ خوراکی لازم است و بسته به نوع استرین های قارچ خوراکی، ممکن است آناستوموز امری معمول باشد یا به‌ندرت رخ دهد.

استرین های 0ff-White به‌راحتی با استرین های Smooth-Whitesmn آناستوموز نمی‌دهند. آناستوموز بین گونه‌های مختلف قارچ خوراکی دکمه‌ای به‌ندرت رخ می‌دهد.

قطعات زنده میسلیومی که در داخل جعبه‌ها و جعبه‌های کشت برجای‌مانده است قادر به آناستوموز با میسلیوم جدید سالم و انتقال ویروس به کشت جدید هستند.

قطعات کوچک‌تر از اندازه یک سلول زنده نخواهند ماند و برای زنده ماندن و انتقال ویروس لازم است که اندازه قطعه میسلیومی حداقل به‌اندازه چند سلول باشد. چنین قطعاتی به‌صورت مشخصی اندازه‌ای بزرگ‌تر از اسپور را دارا بوده و قادر به عبور از فیلتر نیستند اما درجاهایی که اسپانران به‌صورت فله (تونل فاز3) به انجام می‌رسد وجود خواهند داشت.

انتقال قطعات میسلیومی از کمپوست در حال اسپانران به کمپوست دیگر به‌عنوان عامل مهمی در گسترش بیماری ویروسی است. در سیستم اسپانران فله و در هرزمانی که کمپوست اسپانران شده جابجا شود قطعات کوچک میسلیومی می‌توانند همانند اسپور های قارچ در هوا به‌صورت معلق درآمده و با جریان هوا به‌جای دیگری منتقل شوند.

دومین کار پرخطری

جابجا کردن کمپوست اسپانران شده در داخل مزرعه یا از مزرعه ای به مزرعه دیگر گار پرخطری است و درصورتی‌که اقدامات پیشگیرانه و بهداشتی رعایت نشود می‌تواند شیوع بیماری ویروس قارچ خوراکی در سطح فارم را در پی داشته باشد.

به همین صورت، تکنیک‌های مدرن پرورش قارچ مانند رافلینگ و ککینگ نیز می‌توانند منجر به انتشار قطعات میسلیومی شده و خطر گسترش بیماری را در پی داشته باشند.

عبور اسپورها

اندازه اسپورهای قارچ خوراکی ۷ در ۵ میکرون است و در حجم بسیار بالایی تولید می‌شود. فقط یک اندام باردهی قارچ خوراکی با قطر کلاهک ۸ سانتیمتر، ۱۳۰۰ میلیون اسپور تولید می‌کند. تعداد اسپورهای موجود در هوای سالن پرورش ۱۰٬۰۰۰ اسپور در هر متر مکعب اندازه‌گیری شده است و حتی مقدار اسپور در محیط‌هایی که از فیلتر صافی هوا استفاده می‌شود حدود ۱۰ عدد در هر مترمکعب است.

این اسپورها از طریق باز نگه‌داشتن درب سالن‌ها به‌منظور چیدن قارچ‌ها از مرز فیلتر شدن عبور می‌کنند. محاسبات نشان می‌دهد که تعداد ۱۰ اسپور در هر مترمکعب می‌تواند منجر به تولید ۱۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ اسپور در طول دوره اسپانران شود. در واحدهای آزمایشی، تعداد ۱۰- ۱۰۰ اسپور در سینی کشت می‌تواند بیماری ویروسی را ایجاد نماید.

جوانه‌زنی اسپورهای قارچ خوراکی در مجاورت میسلیوم قارچ خوراکی به جوانه‌زنی تحریک می‌شود. همین اثرات تحریک جوانه‌زنی در برخی دیگر از قارچ‌ها مانند peziza ostracoderma (کپک دارچینی) نیز مشاهده‌شده است.

تا حد امکان بایستی مانع از تولید اسپور توسط قارچ خوراکی شد و رعایت این نکته در کنترل بیماری‌های ویروسی بسیار حائز اهمیت است. اسپورها زمانی که در شرایط خشک قرار بگیرند تا مدت طولانی زنده خواهد ماند اما تحت این شرایط قادر به جوانه‌زنی نخواهند بود.

در این شرایط کشتن آنها توسط پاستوریزه‌کردن سالن بسیار دشوار خواهد شد. در طی مطالعاتی که در بازه زمانی بلندمدت به انجام رسیده است جوانه‌زنی اسپورهای قارچ پس از مدت ۳۰ سال نگهداری، مشاهده‌شده است.

اسپورهایی که ویروس فرانسوی قارچ در آنها وجود داشت بسیار سریع‌تر از اسپورهای سالم قارچ خوراکی جوانه‌زنی کرده و تعداد آنها به نسبت فراوان‌ تر بود. در بررسی‌های بلندمدت این اسپور به مدت حداقل ۱۴ سال زنده باقی ماندند.

مشاهدات متناقضی در مورد نقطه مرگ دمایی اسپور قارچ وجود دارد و این نقطه مرگ بسته به شرایط از ۵۴ درجه سلسیوس به مدت ۱۰ دقیقه تا ۶۵ درجه سلسیوس به مدت ۱۶ ساعت متغیر است.

گردوغبار

گردوغبار در سطح مزارع قارچ خوراکی بر روی خود قطعات میسلیومی قارچ، باکتری‌ها، اسپورهای قارچ خوراکی و اسپورهای قارچ‌های بیماری زا را حمل می‌کنند. بنابراین گردوغبار منبع بسیار مهمی از بیماری‌ها ازجمله ویروس‌ها است.

هیچ حشره، کنه، نماتود یا ناقلین قارچی قادر به انتقال ویروس‌های قارچ خوراکی نیست. اما مگس‌ها و حشرات دیگر می‌توانند از طریق حمل و جابجایی اسپورهای قارچ خوراکی قادر به انتقال ویروس‌ها باشند. هیچ قارچ خوراکی وحشی که میزبان ویروس‌ های قارچ خوراکی باشد شناخته‌نشده است.

انسان در شیوع و انتشار ویروس‌ها در سطح فارم به‌صورت مستقیم نقش ندارد. ساختمان پرورش قارچ و موقعیت قسمت‌های مختلف فارم نسبت به یکدیگر نقش زیادی در پخش و توسعه بیماری‌ها و آفات قارچ خوراکی دارد.