بیماری‌های قارچ خوراکی

آفات و بیماری ها در پرورش قارچ صدفی

شناخت راههای ورود آلودگی به سالن های پرورش

آفات و بیماری ها در پرورش قارچ صدفی، بیماری ها و آفات اغلب خود به خود در سالن های پرورش پیدا می شوند. چون اندام های تکثیری قارچ ها، باکتری ها و آفات در هوای آزاد وجود دارند. وظیفه یک پرورش دهنده قارچ جلوگیری از ورود این عوامل در سالن های پرورش است. قارچ کش ها و آفت کش ها و ترکیبات شیمیایی مختلفی در کنترل آفات و بیماری ها کمک می کنند، اما استفاده از آنها آخرین راهکار است. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است و جلوگیری از نفوذ عوامل آلودگی در سالن های پرورش قارچ نسبت به از بین بردن آنها در سالن ها راحت تر وارزان تر می باشد.

قبل از درک این نکته که چه چیزهایی برای پیشگیری از آلودگی ها لازم است، بایستی اطلاعات کافی در مورد چگونگی از بین رفتن محصولات توسط عوامل بیماری زا و چگونگی انتشار آنها را به دست آوریم. باید بدانیم که از چه طرقی عوامل بیماریزا وارد سالن می شوند و روش های انتشار آنها کدام است.

پنج راه برای ورود و پخش عوامل آلودگی در سالن های پرورش وجود دارد : (1) هوا، (2) آب، (3) انسان، (4) بستر، (5) اسپاون.

با دمیده شدن هوای تازه در سالن های پرورش، هاگ قارچ، قارچ ها، باکتری ها و ویروس ها و همچنین حشرات می توانند وارد سالن های پرورش شوند. ممکن است ویروس ها توسط اسپور قارچ ها به درون سالن های کشت وارد شوند. تقریباً تمام ذراتی را که هوا می تواند به داخل سالن های کشت حمل کند، از طریق آب هم می تواند وارد سالن های پرورش شود، اما تخم حشرات ممکن است فقط توسط آب به درون سالن ها وارد شود. آب همچنین ممکن است حامل نماتدها باشد.

تمامی عوامل بیماریزا و کاهنده عملکرد از طریق انسان نیز می توانند به درون سالن های پرورش راه یابند. شستن دست ها و لباس ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بهتر این است که کارگرانی که پاستوریزاسیون بستر کشت و مایه زنی را انجام می دهند از اتاق های رشد دور باشند، به خصوص زمانی که بسترهای کشت کهنه تر می شوند. همین طور هم کارگرانی که در سالن های پرورش رفت و آمد می کنند بایستی وارد محل مایه زنی نشوند.

بستر کشت به خوبی پاستوریزه شده تقریباً عاری از عوامل بیماریزا است. در بستر پاستوریزه شده، ترکیباتی مورد استفاده قارچ قرار می گیرند که به دلیل آلودگی زیاد قبل از پاستوریزاسیون قابل استفاده نبوده اند. بستر کشت تازه پاستوریزه شده نباید دارای بیماری ها و آفات فعال باشد. اگر یک بیماری یا آفتی رشد خود را در آن شروع کند، مشکلات جدی به همراه خواهد داشت. به طورکلی، اگر بستر کشت مشکل داشته باشد،در سالن پرورش، مشکل آفات و بیماری ها نیز وجود خواهد داشت.

اسپان قارچ اصولاً نباید مشکلی از نظر آفات و یا بیماری ها داشته باشد، اما گاهی این گونه نیست. تولیدکنندگان اسپان خوب، از ورود بیماری ها به اسپاون تولیدی جلوگیری می کنند. چنانچه اسپاون قارچ سالم به نظر نرسد، قطعاً نبایستی استفاده شود بلکه بایستی دور ریخته شود. اسپان قارچ هرگز نباید علائم بیماری های قارچی و یا لارو و تخم حشرات را همراه داشته باشد. با این وجود، تشخیص برخی بیماری ها در اسپاون مشکل است. به عنوان مثال، تشخیص وجود ویروس ها در اسپاون قارچ بسیار مشکل است و امکان تشخیص آن حتی برای متخصصان، بدون انجام آزمایشات ویژه امکان پذیر نیست. اسپان بستر رشد اولیه قارچ خوراکی است، بنابراین پرورش دهندگان بایستی برای حصول بهترین نتیجه، درتهیه آن بیشترین دقت لازم را داشته باشد.

چگونه از قارچ های خوراکی درمقابل بیماری ها و آفات محافظت کنیم؟

ساده ترین پاسخ به این سوال، رعایت نظافت و بهداشت در تمام مراحل تولید می باشد. بیشتر بیماری ها و آفات به وسیله خود پرورش دهندگان وارد سالن ها می شوند یا دراثر سهل انگاری اجازه رشد و تکثیر به آنها داده می شود. پاکیزگی و رعایت اصول بهداشتی از مهمترین شرایط جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا به سالن های پرورش است.

رعایت اصول بهداشتی را می توان به قسمت های مهم زیر تقسیم کرد:

  •  آب سالم
  •  استفاده از فیلترهای هوا
  •  پاستوریزه کردن دقیق بستر کشت
  •  تمیزی کارگران واحد پرورش
  •  پاکیزه بودن محیط

آب سالم

برای هر نیاز بهداشتی آب سالم بایستی در اختیار باشد. آب کثیف بیماری ها و تخم حشرات را همراه خود حمل می کند. داشتن آب تمیز که عاری از عوامل بیماریزا باشد، مشکل است. توصیه می شود در محل کارگاه های تولید قارچ خوراکی یک چاه عمیق (30 متر یا بیشتر) وجود داشته باشد. آبی که از چاه عمیق بیرون آورده می شود معمولاً از نظر آلودگی های قارچی و باکتریایی تمیز است. آب های سطحی مانند رودخانه ها چشمه ها، قنات ها و… بایستی قبل از استفاده فیلترشده و کلرزنی شوند. استفاده از یک منبع آب در محوطه کارگاه و ضدعفونی آب آن بهترین راه برای استفاده از آب های سطحی می باشد. به طور کلی، از هر روشی که بتوان آب تمیز برای استفاده در کارگاه تولید قارچ خوراکی فراهم کرد، می توان استفاده نمود. از آب تمیز در نظافت سالن های پرورش و برای آبیاری بسترهای کشت استفاده می شود.

آبیاری

در آبیاری بستر کشت بایستی نهایت دقت را مبذول داشت. در اثر آبیاری با فشار، آبیاری قسمت آلوده بستر باعث پخش اندام های تکثیری قارچ ها و همچنین باکتری ها می شود. بنابراین، استفاده از آب عاری از آلودگی نیز در صورتی که بر روی مناطق آلوده پاشیده شود، باعث انتشار عوامل بیماریزا می شود. برای آبیاری درسالن های پرورش، استفاده از نازل های بارانی، با فشار بسیار کم توصیه می شود.

هوای سالم

هوای ورودی به قسمت های مایه زنی و سالن های پرورشی بایستی عاری از عوامل بیماریزا باشد. تنها راه دستیابی به هوای سالم در سالن های پرورش استفاده از فیلتر در مسیر جریان هوای ورودی است. فیلترهای متنوعی در گذشته استفاده می شدند. امروزه بهترین فیلترها، فیلترهای هپا هستند. درصورت عدم دسترسی به فیلترهای هپا، از فیلترهای دیگری که در دسترس هستند استفاده می شود. درصورتی که هیچ فیلتری در دسترس نبود استفاده از سه لایه پارچه تا حد زیادی جلوی اندام های تکثیری قارچ ها را می گیرد.

در ساخت بنای سالن پرورش قارچ این موارد حتماً باید رعایت شوند:

  1.  قراردادن فیلتر بر سرراه هوای ورودی
  2.  نصب توری در مسیر هوای خروجی در پست سالن
  3.  اتاق بدون جریان هوا
  4.  حوضچه شستشوی کفش ها
  5.  درزگیری کلیه منافذ ورود هوا

در ایجاد یک واحد تولیدی قارچ خوراکی، بایستی به تمام منفذهای خروجی هوا همانند منفذهای ورودی هوا توجه نمود. استفاده از فیلتر در مسیر خروجی هوا نیز لازم است. بایستی تمام سوراخ ها و شکاف هایی که هوا از آنجا خارج می شود را شناسایی کرد. در سالن پرورش برای پیشگیری از آلودگی های احتمالی تمام منفذهای غیرضروری بایستی بسته شود.

در یک سالن پرورش قارچ تأمین رطوبت هوا امری ضروری است. چنانچه علاوه بر رطوبت نیاز به بالا بردن دما در سالن وجود دارد، استفاده از بخار آب برای افزایش رطوبت توصیه می شود. در شرایط گرما که نیاز به سردکردن سالن های پرورش احساس می شود، می توان از کولرهای آبی برای این منظور کمک گرفت. پوشال های کولر باید مدام تحت کنترل باشند در غیر این صورت، بهداشت سالن دچار مشکل می شود. انواعی از دستگاه های رطوبت ساز برای تأمین رطوبت وجود دارند، اما بایستی آنها را تمیز نگهداری نمود.

پاستوریزاسیون دقیق

در بستر کشت بایستی نهایت دقت برای حذف آلودگی ها صورت گیرد. در مورد بیماری ها و آفات حتی مقدار بسیار کمی از آنها می توانند به سرعت زیاد شده و باعث خسارت های مالی جبران ناپذیری شوند. پاستورایزاسیون  فرایندی است که در آن تمامی ترکیبات بستر کشت به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در دمای و oC ۶۰ – ۵۵  نگهداری می ‌شوند. اگر اکسیژن کافی در سالن پاستوریزاسیون وجود دارد وجود دارد  زمان این عمل می تواند زیادتر شود، اما بایستی دقت شود که دما به هیچ وجه از oC ۶۰  تجاوز نکند. پس از آن عمل سردکردن ترکیبات بستر کشت انجام می شود. عمل سردکردن به آرامی در طی 20 – 12 ساعت و تا رسیدن دمای بستر به oC 25 ادامه می یابد. پرورش دهندگانی که دمای oC ۶۰ – ۵۵ را برای پاستوریزاسیون استفاده می کنند مشکلات کمتری دارند.

کارگران تمیز

منظور از تمیزی کارگران به معنی تمیز بودن ظاهری البسه آنها نیست. بلکه بدین معنی است است که لباس های آنها بایستی عاری از عوامل بیماری زا و آفات باشد. اگر کارگران در محل حاوی عوامل بیماری زا بوده اند، در صورت عوض نکردن لباس های خود بایستی فرض همراه آوردن اسپور قارچ ها و باکتری ها را پذیرفت. شستشوی چکمه کارگران در حوضچه ای از محلول هیپوکلریت(وایتکس) یا اشباع از نمک حداقلکاری است که برای رعایت نظافت می‌توان انجام داد. دست ها نیز با آب و صابون بایستی شسته شوند. درمحوطه مایه زنی مراقبت های ویژه ای باید انجام شود. در مایه زنی، اسپاون قارچ با بستر کشت مخلوط می شود  در نتیجه حتماً باید دست ها و هر چیزی که با اسپاون  قارچ و بستر کشت تماس دارد گندزدایی شود. از دستکش برای مایه  زنی استفاده کنند. موهای کارگران نیز بهتر است پوشیده شود و لباس کارگران فقط به منظور خاص استفاده شود. بدین معنی که از لباس مخصو مایه  زنی در سالن های کشت استفاده نشود. استفاده از ماسک در سالن های پرورش  بیشتر برای جلوگیری از  ابتلایکارگران به بیماری‌های تنفسی توصیه می‌شود، اما گاهی ممکن است همراه با بازدم، اسپور قارچ های بیماری زا نیز در سالن پخش شود.

درب ورودی در سالن های پرورش می‌تواند باعث ورود بیماری ها و آفات به سالن نیز بشود. این مشکل با ایجاد یک اتاق هوای بسته کاهش پیدا میکند. این اتاق فضایی را برای  تعویض لباس ها و تمیز کردن چکمه ها فراهم می کند.

محیط پاک

محیط اطراف اتاق های  کشت را تمیز نگه دارید چون فضاهای پیرامون سالن های پرورش قارچ های خوراکی مکان مناسبی برای مخفی شدن عوامل بیماری زا هستند. رشد قارچ های وحشی و بیماری ها در اطراف محوطه مشکلات زیادی را به همراه خواهند داشت. علف های هرز و کنده های قدیمی درختان و…  حداقل تا فاصله ۱۰۰ متری اطراف محوطه باید تمیز شوند. محوطه اطراف از ترکیبات گیاهی و قابل تجزیه باید پاکسازی شود. در جلوی دریچه ها ورود و خروج هوا از توری سیمی یا پلاستیکی با منافذ زیر ریز نصب کنید تا مانع از ورود حشرات شوند.

نکته مهمتر اینکه محل نگهداری بستر های کشف شده کهنه (پسماند)  تا جایی که ممکن است حداقل تا چندین کیلومتر از سالن های پرورش فاصله داشته باشد. بعد از هر دوره کشت، قبل از خارج کردن بستر ها از سالن های کشت، بایستی نسبت به ضدعفونی کردن آنها اقدام شود. بهترین راه ضدعفونی کردن این بسته ها استفاده از بخار آب و رساندن دمای سالن به oC۶۰   به مدت ۶ ساعت است. برخلاف  پاستوریزاسیون استفاده از دماهای بالاتر مشکلی ندارد. پس از هر دوره کشت بایستی از هر چیزی که باعث مشکلات بعدی می شود خلاص شد. پس از ضدعفونی کردن بستر مصرف شده در داخل سالن ها، سالن پرورش به دقت شستشو و تمیز میشود. گاهی اوقات از متیل بروماید و  فرمالدهید به جای بخار استفاده می شود. اما هر دوی این مواد شیمیایی بسیار سمی و خطرناک هستند و بایستی توسط افراد آگاه و با تجربه استفاده شوند. اتاق کارش را ۴۸ ساعت قبل از انتقال کیسه ها با فرمالین ۵% و یک قارچ کش مناسب دیگر تیمار کنید.

مشکلات دیگر

علاوه بر عوامل بیماری زا و حشرات ، مشکلات دیگری نیز می توانند وجود داشته باشند. برای آنها باید مدیریت مناسبی در سالنهای پرورش انجام گیرد. این مشکلات عبارتند از:

حلزون ها از بستر و قارچ ها استفاده می کنند.

موش ها از قارچ ها تغذیه میکنند و باعث انتشار بیماری ها می شوند.

آب اضافی در کیسه های بستر کشت مانع رسیدن هوا به بستر کشت می شود، در نتیجه میسیلیوم قارچ خوراکی نمی تواند گسترش خوبی در بستر داشته باشد.

قارچ جوهری

عوامل بیماری زا به چند طریق به قارچ آسیب وارد می کنند:

۱ .  به ‌صورت رقیب عناصر و مواد غذایی بستر را مصرف می نمایند و در نتیجه باعث کاهش محصول قارچ می شوند مانند انواع قارچ های اشک ریز و کپک های سبز.

۲ . با ترشح توکسین های سمی میسلیوم قارچ خوراکی را مورد حمله قرار داده و آن را  مورد حمله قرار داده  و آن را ضعیف می ‌کنند و در نهایت از بین می‌برند، مانند کپک سبز زیتونی.

3 . به صورت انگل  بر روی محصول قارچ زندگی می‌کنند و با تغییر رنگ و تغییر ظاهر قارچ کیفیت محصول را کاهش میدهند. در این میان انواع کپک های سبز و سیاه شایع‌ترین می باشند. اینها دشمن مواد غذایی بستر می باشند و به راحتی و بدون چشم مسلح درون کمپوست به رنگ سبز یا سیاه قابل مشاهده می باشند. این قارچ ها در اثر عدم ضدعفونی مناسب کاه و کلش یا در اثر آلودگی اسپاون وارد بستر می شوند. همچنین اگر محیط سالن کشت به خوبی به  ضدعفونی نشده باشد یا وسایل کشت آلوده باشند، امکان آلودگی کمپوست به این قارچ ها وجود دارد.

چنانچه یک قسمت از کمپوست آلوده باشد، می ‌توان آن قسمت را از بستر جدا نمود و از سالن خارج  کرده و آتش زد و اطراف محل جدا شده را با پنبه الکلی ضدعفونی نمود. ولی چنانچه قسمت های زیادی از کمپوست آلوده باشد و قابل جدا کردن نباشد، بهتر است سریعاً از سالن خارج و معدوم گردد. هرگونه بی تفاوتی نسبت به این موضوع در دراز مدت سبب تکثیر و انتشار آلودگی به تمام واحد تولیدی و در نهایت اپیدمی آن می گردد.

چنانچه اسپاون مورد استفاده آلودگی دارد به هیچ عنوان نباید از آن استفاده شود. آلودگی کپک سبز یا سیاه به صورت شدید درون اسپاون با چشم قابل رویت می باشد و استفاده از آن باعث بروز آلودگی خواهد شد. البته چنانچه اسپاون مورد استفاده قوی باشد و آلودگی کپک سبز محدود باشد، قارچ صدفی قادر است به علت قدرت  ساپروفیتی قوی بر غلبه کند و آن را بپوشاند و از صحنه رقابت خارج نماید. ولی به هر حال لازم است آن مقدار جزئی از کپک سبز  که روی بستر باقی می‌ماند، جدا و نابود شود.

راه دیگر شناخت آلودگی در اثر استفاده از اسپان آلوده این است  آلودگی از اطراف دانه‌های اسپاون  شروع می‌شود و به دیگر نقاط بستر سرایت میکند. چنانچه اسپاون مورد استفاده کهنه شده باشد و یا به دلایل متعدد دیگری قدرت رشد خود را از دست دست داده باشد، چند روز پس از انتقال به بستر کشت و رشد آن متوقف و رنگ سفید آن به رنگ زرد کم رنگ تبدیل می شود؛ آلودگی های مختلف فرصت رشد پیدا می کنند و در رقابت پیروز می گردند؛ در نهایت، قارچ صدفی را نابود می نمایند و تمام بستر را آلوده خواهند کرد.

برخی از کپک های رقیب مانند کپک سبز زیتونی علاوه بر رقابت در به دست آوردن مواد غذایی، تولید توکسین می نمایند که برای میسلیوم های قارچ صدفی سمی است و آنها را از بین می‌برد. چون میسلیوم های این کپک رقیب، شبیه میسلیوم قارچ صدفی است، در ابتدای رشد ‏ اسپاون درد درون بستر، به اشتباه تصور می شود که قارچ صدفی رشد خوبی دارد. ولی پس از یک هفته، در اسن توکسین  مترشحه از کپک سبز زیتونی، رشد قارچ متوقف آلودگی‌های گویچه مانند سفید رنگ  ظاهر می‌شود که به تدریج تغییر رنگ داده به سر زیتونی تبدیل می‌شوند. این کپک تولید کنیدی های فراوان هوا آزاد می‌کند که به سرعت تمام محیط را آلوده می نمایند، چون به راحتی  با یک جریان باد وارد سالن کشت می‌شوند و تمام کمپوست های بعدی را آلوده خواهند کرد. لذا رعایت مسائل بهداشتی و پیشگیری قبل از شروع بسیار مهم می باشد. جهت مبارزه از سم بنومیل ۱ تا  ۲ در 1000 میتوان استفاده نمود و تمام سالنها را به طور کامل ضدعفونی کرد.

کپک ماتیکی که تولید میسلیوم و توده نارنجی رنگ درون بستر می نماید ، از طریق اسپاون آب افتاده در اثر حرارت بالا و همچنین آلودگی وسایل و کارگران منتقل می گردد. اگر آلودگی جزئی باشد می توان آن را جدا نمود و اطراف قسمت جدا شده را با الکل ضدعفونی کرد و اگر قسمت زیادی از کمپوست آلوده شده باشد ، باید آن را از سالن خارج و معدوم نمود. در صورت انتشار زیاد، می توان از قارچ کش بنومیل ۱ تا ۲ در1000 جهت ضدعفونی استفاده کرد.

نوع دیگر بیماری وجود قارچ های کلاهک داری به نام تیغه های اشک ریز می باشد که بر روی بستر رشد می کنند و دارای پایه و کلاهک می باشند. این قارچ ها خسارت چندانی وارد نمی کنند، فقط در کسب مواد غذایی با قارچ رقابت کرده و چنانچه مایع سیاه رنگ آن ها بر روی محصول بریزد، به کیفیت آن لطمه وارد می ‌شود. جهت مبارزه با تیغه های اشک ریز ، به محض پیدایش، آنها را از ته پایه از بستر جدا ومعدوم کنید و دست و وسایلی که با آن این کار انجام شده است را با الکل ضدعفونی  نمایید.

باکتری ها به علت ترشح (ozin) به راحتی برروی بستر قابل شناسایی هستند؛ آنها با ترشح یک توده لزج و فشرده و معمولاًدر ته بسترهایی که به خوبی سفید نشده‌اند ظاهر می‌شوند. جهت مبارزه با آنها می‌توان از سموم باکتری کش استفاده نمود و یا اینکه قسمتی از بستر را که آلوده است، به همراه باکتری ها و ترشحات آنها، از قسمت سالم جدا نمود و از سالن خارج و نابود کرد.

علائم آلودگی های ویروسی تغییر شکل کلاهک و پایه قارچ می باشد که این تغییرات ممکن است در اثر شرایط نامساعد محیطی نیز ایجاد گردد شرایط نامساعد محیطی که باعث تغییر شکل و رنگ قارچ می شوند عبارتند از:

۱ . عدم تهویه مناسب در فاز زایشی قارچ و افزایش 2 CO و مونوکسید کربن و کمبود اکسیژن درون سالن.

۲ . عدم وجود نور مناسب درون سالن.

۳ . عدم وجود دمای مناسب رشد.

۴ .  عدم وجود رطوبت نسبی ایده آل.

این تغییرات به صورت تحویل و حجیم شدن پایه و کوچک و بدشکل شدن کلاهک خواهد بود.

همچنین خنک شدن و مرطوب و لزج شدن کلاهک و پایه قارچ در اثر نامتعادل بودن شرایط محیطی سالن اتفاق می افتد. قارچ صدفی در اثر دمای بیش از حد نابود می گردد؛ ولی در اثر دمای پایین از بین نخواهد رفت و با افزایش مجدد دما، رشد میسلیوم ادامه پیدا خواهد کرد.

آفات و بیماری های زیادی می‌توانند مشکلات جدی در پرورش قارچ ایجاد نمایند. یکی از نکات کلیدی ، مدیریت کنترل این آفات و بیماری ها است. دلایل اصلی حضور آفات و بیماری ها در پرورش قارچ به قرار ذیل میباشد.

۱ . شرایط کشت قارچ از قبیل رطوبت زیاد و درجه حرارت بالا، مطلوب بسیاری از آفات و پاتوژن ها می باشد.

۲ .  در پرورش قارچ در حد بسیار محدودی از مواد شیمیایی استفاده می شود.

۳ . پاتوژن ها و آفات خود به خود جذب سالن های قارچ می شوند مواد غذایی مناسب برای آنها در درون و یا اطراف سالن ها وجود دارد.

۴ . سالن های که معمولاً برای کنترل شرایط  محیطی خوب تجهیز نشده‌اند.

عملیات اساسی برای مدیریت آفات و بیماری ها

رعایت بهداشت و نظافت مهمترین روش های پیشگیری از شیوع آفات و بیماری ها می باشند. بدون رعایت این ها، کنترل موثر آفات و بیماری ها میسر نخواهد بود. هر عملیاتی باید متمرکز بر حذف و محدود نمودن آفات و پاتوژن ها باشد.

۱ . در خلال  مایه  زنی درب ها را ببندید و از هر گونه اقدامی که بستر کشت را در معرض آفات و پاتوژن ها قرار دهد، پرهیز کنید.

۲ . با نصب توری های مناسب در جلوی درب ها و پنجره ها از ورود حشرات به داخل اتاق های کشت جلوگیری کنید.

۳ . کیسه ها و بستر کشت را به دقت برای شناسایی زودهنگام آفات و بیماری ها بررسی نمایید.

۴ . با حذف بقایای قارچها و تمیز نمودن ضایعات بلافاصله پس از برداشت، کیسه ها و یا بستر کشت را تمیز نگه دارید.

۵ . کف سالن ها را تمیز نگه دارید. ضایعات را نزدیک سالنها نگهداری نکنید باعث جذب حشرات می شوند.

۶ . بستر مصرف شده را قبل از بیرون بردن از سالن کشت و ضدعفونی و یا پاستوریزه نمایید.

۷ . قبل از هر کشت جدید سالن های کشت را تمیز و ضد عفونی کنید.

۸ . تجهیزات مورد استفاده را به کرات تمیز و ضدعفونی نمایید.

9 . کفش ها و لباس های تمیز بپوشید قبل از ورود به اتاق های کشت دست‌هایتان را بشویید.

بیماری کپک سبز و Hypocrea در پرورش قارچ صدفی

هر بیماری که توسط کپک (قارچ) سبز بر روی کیسه های قارچ و یا بستر ها ایجاد شود، بیماری کپک سبز نامیده می شود. رنگ سبز  مشاهده شده به خاطر اسپورهای قارچ ایجاد می‌شود نه هیف های آن. رنگ هیف ها معمولاً سفید است. بیش از ۳۰ قارچ گزارش شده است که عامل بیماری کپک سبز بر روی قارچ صدفی می باشند.

کپک سبز ترایکودرما یکی از مهمترین پاتوژن های  قارچ صدفی میباشد به صورت غیر جنسی اسپور تولید می کنند (کندیو سپور سبز). بعضی از گونه های Trichoderma spp نه تنها چرخه غیر جنسی دارند بلکه دارای مرحله  جنسی نیز می باشند. Hypocrea spp  که در چرخه زندگی است مرحله جنسی ندارد، مشکل بزرگی در  قارچ صدفی ایجاد می کند.

نشانه های بیماری کپک سبز در پرورش قارچ صدفی

تشخیص این غار در مرحله رشدی هیف های  پاتوژن در کیسه های قارچ و یا بستر کشت ازهیف های  قارچ خوراکی بسیار مشکل است چون هر دو سفید می باشند. با این وجود قارچ کپک سبز میسلیوم های ضخیم تر وهیف های  هوایی تر از قارچ صدفی تولید می‌کند. رنگ سبز زمانی تولید می‌شود که پاتوژن روی هیف های  هوایی تولید کنیدیوسپور می نماید. اگر پاتوژن در مرحله مایه زنی وارد بستر کشت شود، لکه های سبز پس از ۱۰ ۱۰ تا ۱۵  روز ظاهر می‌شوند.  تشخیص زودهنگام Hypocrea spp مشکل است چون منطقه آلوده سبزرنگ نمی‌شود و استرومای سفیدی توسط Hypocrea spp تشکیل می شود که شبیه پریموردیای قارچ صدفی است. تشکیل استروما نشانه این است که تا به حال پاتوژن بستر کشت را عمیقاً و شدید آلوده نموده است. رشد هیف های صدفی در اطراف این لکه های سبز متوقف می شود به تدریج توسط کپک سبز پوشیده می‌شوند.

روش کنترل بیماری کپک سبز در پرورش قارچ صدفی

رعایت نظافت و بهداشت مهمترین روش های کنترل بیماری کپک سبز می باشد. توصیه های مذکور در قسمت عملیات اساسی برای مدیریت آفات بیماری‌ها را رعایت نمایید. آلودگی شدید توسط کپک سبز در بستری پیدا می شود که به صورت ضعیف پاستوریزه شده است و رطوبت بستر یکنواخت نیست. از اسپاون آلوده به کپک سبز استفاده نکنید.  هر نوع لکه سبزی در داخل و یا اطراف شیشه‌های اسپاون منبع مهمی از اسپورهای پاتوژن می باشد. غبار بلندشده از لکه سبز می تواند مایه تلقیح را برای همه کیسه ها و یا کل بستر در مرحله مایه زنی فراهم نماید.

به دقت بستر کش را در طی ریسه دوانی تحت نظر داشته باشید و به مجرد مشاهده لکه های متراکم سفید از میسیلیوم که نشانه آلودگی به کپک سبز است، آن قسمت را با محلول اسپورگون ۵۰۰ppm  اسپری کنید. ازبنومیل و تیابندازول هم می توانید استفاده کنید، اما اسپورگون موثرتر است.

آفات در پرورش قارچ صدفی

بستر قارچ صدفی با تامین غذای کافی درجه حرارت مناسب برای رطوبت بالا شرایط بسیار خوبی برای آفات فراهم می نماید. از آفات مهم قارچ صدفی پنج نوع حشره و دو نوع کنه می باشد که به تفصیل در ادامه مورد بحث قرار خواهند گرفت.

سیاریدها (Lycoriella mali)

سیاریدها مهمترین آفات قارچ صدفی می باشد. حشرات بالا ۲ میلی متر طول و آنتن نخ مانند بلندی دارند (شکل ۳- ۹ الف). لاروهای این حشره ۱۲- ۶ میلی متر طول و کپسول سیاه مشخصی در سر دارند (شکل ۳- ۹ ب) . لاروها از  میسلیوم  ته سنجاقی های کوچک و قارچ های بالغ تغذیه می کنند. تغذیه لاروها باعث قطع میسیلیوم کاهش تشکیل پریموردیوم و ایجاد تونل و حفره در ساقه و کلاهک قارچ های بالغ می شود. حشرات بالغ باعث پخش بیماری ها و کنه ها می شوند. ماده ها در هربار ۱۳۰- ۱۰ تخم بر روی بستر کشت می گذارند که در oC20 بعد از 5 – 4 روز تفریخ می شوند. درجه حرارت پایین تر از oC 15 و بیشتر از oC 30 رشد و نمو این حشره را به تأخیر می اندازد.

اسکوپتوساید Coboldia fuscipes

این آفت غالباً در کشت های تابستانه طغیان میکند. لاروها از  میسلیوم قارچ تغذیه می کنند و باعث پوسیدگی بستر و در نتیجه کاهش محصول می شوند. حشرات بالغ و لارو ها ، کنه ها و بیماری ها را منتقل می کنند. لاروها در  oC25  سریع رشد و نمو می نمایند، اما در درجه حرارت کمتر از oC20 رشد و نم آنها بیشتر طول می کشد. یعنی اینکه کشت های تابستانه که درجه حرارت بالاست، برای رشد و نمو این حشره مناسب می باشد.

سسیدها (Mycophilla sp)

حشرات بالغ بسیار کوچک (کمتر از یک میلیمتر) می باشند که مشاهده آنها در داخل اتاق رشد مشکل است. لاروها طولی برابر ۳- ۱ میلیمتر دارند و مواد غذایی را ازهیف ها  می‌مکند و همچنین به ساقه ها و کلاهک  قارچ حمله می کنند. جمعیت لاروها می تواند به شدت در خلال مدت کوتاهی افزایش پیدا کند زیرا آن ها می توانند توسط پائدوژنزیز (paedogenesis) تولید مثل نمایند به طوری که هر لارو در طی ۶ روز ۲۰- ۱۴ لارو آزاد می کند. وقتی جمعیت لاروهای این حشره در کیسه با بستر کشت زیاد میشود، رنگ آنها به نارنجی می گراید، چون لاروها به رنگ نارنجی هستند. لاروها به راحتی انواع باکتری ها را به قارچ ها منتقل می کنند که باعث شکست تولید می شود.

فوریدها (Megaselia tamiladuensis)

حشرات بالغ ۲ تا ۴ میلیمتر هستند و با جست و خیز روی بستر سریع حرکت می نمایند. طول لارو ها ۶- ۴ میلیمتر است و رنگ آن سفید شفاف است و دارای سر سیاه مشخصی نیستند. لاروها از میسلیوم تغذیه می کنند در میوه‌های قارچ حفره ایجاد می نمایند. فوریدها معمولاً در کشت های تابستانه  ظاهر می‌شوند، اما معمولاً خسارتشان به قارچ کمتر از حشرات دیگر می باشد.

کنه ها

کنه ها به رده آرا کنید (Arachnida) تعلق دارند نه حشرات  Tarsonemusو Histiostoma sp  مهمترین کنه های خسارت رسان به قارچ ها هستند. کنه ها کوچک بوده و با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. کنه ها از میسلیوم و میوه قارچ تغذیه می کنند و باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می شوند کنه ها پاتوژن ها و نماتد ها را در بستر کشت پخش می کنند و سبب خارش پوست بدن کارگران می شوند.

مایستوتوفیل (Mycetophila sp.)

حشرات بالغ بزرگ و زرد رنگ هستند. لاروها 20 – 15 mm  طول دارند رنگ آنها قهوه ای خاکستری است و در اثر آلودگی تارهای عنکبوتی روی بستر  و یا قارچ  برجای می گذارند. اندام های میوه دهی جوان بر اثر آلودگی قهوه ای شده و رشدشان متوقف می شود. لارو ها همچنین حفره های بزرگی در ساقه های قارچ ایجاد می نمایند.

روشهای کنترل

نظافت و بهداشت مهمترین روش کنترل حشرات می باشند. با این وجود، انجام موارد زیر در کنترل حشرات بسیار موثر می باشد:

۱. قبل از کشت به صورت کامل سالنهای کشت را تمیز کنید.

۲. هرگونه ضایعات، علف‌هرز، بقایای قارچ و ظروف آب در داخل و یا خارج سالن ها را که باعث جذب حشرات می شوند و  یا حشرات  بر روی آنها زندگی می‌کنند از اطراف سالن ها دور کنید.

۳. نصب توری ها با منافذ کوچک تر  از  0/5  میلیمتر در جلوی دریچه ها و پنجره ها از ورود آنها به سالن ها جلوگیری نمایید. درب ها را تا جایی که ممکن است، خصوصاً در مرحله مایه زنی  رشد میسلیوم، بسته نگه دارید.

۴.  فقدان و یا کم بودن جمعیت حشرات در زمان مایع زنی و ریسه دوانی بسیار مهم است چون آلودگی زودهنگام باعث آلودگی بیشتر بستر کشت و قارچها در مراحل بعد می شود.

۵. مواد بستر را کاملا پاستوریزه نمایید. این عمل، خصوصاً برای کنترل کنه ها، بسیار مهم است.

۶.  استفاده از حشره کش های برقی در کنترل حشرات داخل سالن کشت بسیار موثر است.

 

کتاب پرورش اصلاح قارچ خوراکی صدفی

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری‌های قارچ خوراکی با دانشنامه هاگ همراه باشید.
3.2/5 - (5 امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا