بیماری کپک دودی قارچ + راه جلوگیری از آن
در ابتدا تصور می‌شد که عامل ایجادکننده بیماری کپک دودی تنها قارچ Penicillium. chermesinum است اما اخیراً مشخص‌شده است که P.implicatum همین علائم را در کمپوست ایجاد می‌کند.
هاگ- هر دو قارچ بسیار به یکدیگر شبیه هستند و احتمال دارد که شناسایی اولیه آنها درست نبوده باشد یا اینکه هر دو گونه عامل ایجاد این مشکل باشند.
P. chermesinum از اقلیم‌های مختلفی جداسازی شده است در حالی که قارچ P.implicatum قارچ خاک زاد است و در خاک مشاهده می‌شود. هر دو قارچ رشد کندی دارند و جداسازی آنها روی محیط کشت آگار کمی دشوار است.
منبع بسیار شایع این قارچ‌ها ممکن است گردوخاک روی کلش یا آلودگی سطوحی باشد که کمپوست روی آنها ساخته می‌شود. هیچ‌یک از این دو قارچ تاکنون از روی چوب یا دیگر مواد موجود در کمپوست جداسازی نشده‌اند.
کاهش تولید
بیماری کپک دودی موجب کاهش زیادی در راندمان تولید قارچ می‌شود. ممکن است مقدار این کاهش ۸۰ درصد و حتی بیشتر نیز باشد. علائم در فلاش اول، خود را نشان می‌دهد که در آن بیشتر قارچ‌ها در کنار قفسه‌ها یا جعبه‌ها تولید می‌شوند و هیچ اندام باردهی در وسط تولید نمی‌شود.
مشخصه اصلی این اختلال در این است که قارچ‌های تولیدی در لبه قفسه‌ها خیلی زود پشت بازشده و سطح کلاهک آنها تخت است. در اغلب موارد، خاک‌پوششی موجود روی کمپوست آلوده به کپک، توسط کپک‌های دیگر مخصوصاً کپک دارچینی کلونیزه می‌شود.
اگر کمپوست مربوط به قسمت‌هایی که قارچی تولید نکرده مورد آزمایش قرار بگیرد و تکان داده شود، ابر بزرگی از اسپورها همانند دود سیاهی از کمپوست بر می‌خیزد.
از این کمپوست بوی کپک و فساد به مشام می‌رسد. در مواردی که شیوع این کپک کمتر باشد ممکن است که راندمان تولید در فلاش اول و دوم کاهش یابد و در فلاش سوم، نواحی بدون قارچ مشاهده شود.
در کمپوست هم مقادیر فراوانی اسپور تولید می‌شود. هنگامی که کمپوست آلوده به این کپک مورد بررسی میکروسکوپی قرار بگیرد اندام‌های باردهی جارو مانند قارچ پنیسیلیوم مشاهده خواهد شد. رنگ آن نیز سفید است که پس از پیر شدن قهوه‌ای می‌شود.
اسپورهای هر دو گونه پنیسیلیوم کمی بیضی‌شکل و بسیار کوچک بوده و کمترین قطر آنها حدود دو میکرومتر است.احتمال دارد که برخی از اسپورها از فیلتر با روزنه‌های دو میکرومتری نیز عبور کنند.
کمپوست فله
کپک دودی بیشتر در مزارعی که کمپوست در آن به‌صورت فله (تونل فاز3) فرآوری شده دیده می‌شود. بررسی کمپوست در فاز دوم تولید کمپوست کمپوست سازی نشان داده است که اسپورها به صورت لایه‌ای در اطراف توده کمپوست وجود دارند و زمانی که کمپوست مخلوط می‌شود اسپورهای قارچ در سرتاسر کمپوست پخش می‌شوند.
احتمال دارد که تعاملاتی میان این کپک و میسلیوم قارچ خوراکی وجود داشته باشد. بیشترین خسارت زمانی وارد می‌شود که اسپورها در زمان بذر زنی در کمپوست وجود داشته باشند و از رشد میسلیوم قارچ تا حد زیادی جلوگیری شود.
فاز دوم کمپوست سازی به روش فله و همچنین اسپانران فله برای پخش کردن اسپور بسیار مطلوب هستند و ازآنجایی‌که پنیسیلیوم رشد مطلوبی در دمای ۲۸-۳۱ درجه سلسیوس دارد با میسلیوم قارچ خوراکی بر سر اشغال فضا و کسب مواد مغذی کمپوست رقابت کرده و حتی به آن حمله می‌کند. این قارچ در دمای پایین‌تر از ۱۹ درجه سلسیوس به مرحله اسپورزایی می‌رود.
کنترل این کپک درجاهایی که در قسمت بذر زنی، کمپوست به‌صورت باز و فله جابجا شود بسیار دشوار است. اسپورهای تازه قارچ در دمای ۴۷ درجه سلسیوس به مدت ۱۰ ساعت یا در دمای ۵۴ درجه سلسیوس به مدت ۶۰ دقیقه کشته می‌شوند.
دوساعت تیمار کمپوست در دمای ۶۰ درجه سلسیوس برای کنترل این کپک بسیار مؤثر است؛ به‌شرطی که غلظت گاز آمونیاک بالا باشد.
میزان کافی آمونیاک
غلظت ۴۵۰ پی پی‌ام آمونیاک به مدت سه ساعت پس از دمای ۶۰ درجه سلسیوس که در فاز دوم کمپوست سازی اعمال می‌شود، برای کنترل این کپک کافی است.
این نقطه دما مرگ نشان می‌دهد که قارچ عامل بیماری نبایستی در فاز دوم کمپوست سازی دوام آورده و زنده بماند.
فیلتر کردن هواساز در فاز دوم کمپوست سازی بسیار لازم و ضروری است اگرچه برخی از اسپورها می‌توانند از فیلتر نیز عبور کنند.
هرگونه، شکاف یا سوراخ در سیستم، مشکل را دو چندان خواهد کرد. بایستی فیلترها را به‌دقت بررسی کرد تا از کارایی درست آنها اطمینان حاصل شود و در فواصل زمانی منظم تعویض می‌شوند.
نکات کلیدی در مورد کنترل کپک دودی
- – مشکل را شناسایی کنید؛ شناسایی دقیق کپک ممکن است شما را در اتخاذ روش‌های صحیح‌تر کنترلی، یاری کند. در
بیشتر وارد شیوع کپک‌ها ناشی از مشکلات کمپوست سازی است. - – در کل، زمانی که کپک‌ها در یک کمپوست باکیفیت گسترش پیدا کردند ضروری است تا منابع آن را شناسایی و سپس
اقدامات لازم را برای حذف آنها به اجرا دربیاورید. - – برخی از کپک‌ها، کپک‌های شاخص هستند و مشاهده آنها در کمپوست نشان‌دهنده وجود مشکلات خاصی در کمپوست است. وجود این کپک‌ها بیان می‌کنند عملیات کمپوست سازی نیاز به بررسی دوباره دارد.
- – در فارم تولید قارچ، اجرای اقدامات بهداشتی سرسختانه ضروری است تا از میزان اسپورها و آلودگی میسلیومی کاسته شود.
- – بایستی دما در تمامی مراحل تولیدی بررسی شود و تجهیزات اندازه‌گیری دما و رطوبت در صورت نیاز دوباره کالیبره شوند.
تنظیم درست دما در تمامی مراحل، مخصوصاً در فازم دوم پاستوریزه‌کردن کمپوست بسیار اهمیت دارد. - – در فاز دوم کمپوست سازی و پس‌ازاینکه کمپوست به بیشترین دمای خود رسید؛ بایستی میزان آمونیاک به مدت سه ساعت در غلظت حداقل ۴۵۰ پی پی‌ام باقی بماند.
- – بایستی بین دو کشت تمامی تجهیزات را کاملاً تمیز کرد.
- – بایستی روی کمپوست فاز سه به‌ظاهر، سالم آزمایش‌های دوره‌ای انجام داد تا ازنظر وجود کپک‌های ناخواسته کنترل شوند.
