جای خالی قارچ های اگزوتیک در ایران

جای خالی قارچ های اگزوتیک در ایران ملموس است. قارچ‌ ها دارای تنوع بسیار زیادی هستند ولی متاسفانه در کشور ما اکثریت فقط قارچ دکمه ای را می شناسند و تولیدکنندگان نیز به فقط به پرورش آن مشغول هستند و باقی انواع قارچ ها در اطلاح به قارچ اگزوتیک معروف هستند و به نوعی لوکس به حساب می آیند و همچنین در بازار کمیاب می باشند. اهمیت کشت انواع قارچ‌های دارویی و خوراکی (قارچ های اگزوتیک) بر کسی پوشیده نیست؛ چرا که اینگونه قارچ‌ ها جهت صادرات و ارزآوری بسیار مناسب بوده و از خواص بی‌نظیری برخوردارند. به دلیل مقاوم تر بودن اکثر قارچ‌های اگزوتیک نسبت به قارچ دکمه‌ای در برابر بیماری‌ها و ماندگاری بالاتر آنها، خلا تولید آن در کشور به شدت احساس می‌شود.

از مهمترین قارچ‌ های اگزوتیک که در دنیا کشت رایجی دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قارچ شیتاکه یا لنتینوس ادودز (Lentinus edodes) پرطرفدارترین قارچ خوراکی دارویی جهان است که جزو خوراکی‌ های گران‌ قیمت محسوب می‌شود. پایه اصلی بستر کشتِ این قارچ بسیار لذیذ، که خاصیت ضد سرطانی نیز دارد، خاک اره است.گونه‌های بسیار متنوعی دارد که با توجه به نوع گونه در دمای ۱۴ تا ۲۴درجه رشد می‌کند.
• قارچ صدفی در پنج رنگ مختلف زرد، سفید، صورتی، طوسی و آبی تیره وجود دارد که کمابیش همه آنها در ایران هم تولید می‌شود، و شامل بستر کشت طیف وسیعی از ضایعات سلولوزی کشاورزی را شامل میگردد. در ایران ترکیباتی از کاه غلات باگاس و خاک اره استفاده می‌شود و دمای پرورش آن بسته به نوع گونه از ۱۴ تا ۲۷ درجه است.
• قارچ شاه صدف، در دنیا به خاطر طعم لذیذ و بافت خاصش بسیار پرطرفدار است. در ایران قارچ شاه صدف، در بسیاری از مناطق مثل جاده چالوس و طالقان به طور طبیعی رشد می‌کند؛ اما کشت آن به صورت محدود نیز به صورت تجاری انجام شده و بستر کشت آن هم غالبا خاک اره هست. دمای اسپان‌ران ۲۵ و دمای میوه‌دهی ۱۴ تا ۱۶ درجه را باید در نظر گرفت.
• قارچ گانودرما که فقط جنبه دارویی دارد و کشت آن در ایران از سال ۹۷ شروع شد و به خاطر شرایط آسان کشت، تب پرورش آن همه جا فراگیر شد. به طوری که طی سه سال بازار اشباع شده و تولیدات این چند سال دست تولیدکننده‌ ها هنوز هست و قیمت خشک آن از ۲ میلیون تومان در سال ۹۷ به زیر ۵۰۰ تومن در سال ۱۴۰۱ رسید. بستر کشت آن خاک اره است و دمای بهینه آن باید ۳۰ تا ۳۵ درجه باشد.
• قارچ کوردیسپس نیز فقط دارویی است که تا چند سال قبل فقط بر روی کرم زنده ابریشم پرورش میافت. ولی به تازگی پرورش سویه‌های جدید آن، بر روی مواد سلولوزی نیز فراهم شده، هر چند که هنوز کشت عمده کارگاهی آن در ایران انجام نشده و روش‌های کشت کوردیسپس خیلی برای ما روشن و بروز نشده است.
• قارچ مورچلا (مورل) از جمله قارچ‌ های لذیذ و پرطرفدار اروپا و آمریکا است که پرورش آن بسیار سخت است و به همین دلیل هنوز به تولید انبوه نرسیده و اغلب در محیط طبیعی پرورش می‌یابد. البته بستر کشت آن، محیط طبیعی است که در طبیعت ایران هم یافت می‌شود.
• قارچ انوکی که قارچی خوراکی و دارویی است و در کشورهای شرق آسیا استفاده زیادی دارد. این قارچ علاوه بر طعم و مزه خوب و خاص خود خواص زیادی نیز دارد.

جای خالی قارچ های اگزوتیک در ایران

متاسفانه در ایران، استفاده از قارچ‌های خوراکی و دارویی (قارچ اگزوتیک) خیلی رایج نیست؛ زیرا به دلیل عدم آگاهی رسانی اغلب مردم ایران، قارچ خوراکی را با قارچ‌ های دکمه‌ ای شناختند و فرهنگ غذایی قارچ در ایران از اروپا با قارچ دکمه‌ ای وارد شد. هم‌ اکنون، کمتر سرمایه‌گذاری حاضر به ریسک در زمینه تولید قارچ‌ های اگزوتیک پیدا می‌شود. زیرا قارچ های اگزوتیک در ایران نوعی کالای لوکس محسوب شده و به دلیل پرورش محدود و کمیاب بودن قیمت به مراتب بالاتری نسبت به قارچ دکمه ای دارد و از این رو در بازار نیز با اقبال کمتری از سوی مصرف کنندگان روبرو می شود.

شایعات زیادی درباره قارچ‌ ها وجود دارد که مثلا قارچ سیلوسایبین به عنوان قارچ توهم‌ زا معروف شده؛ که نه تنها اصلا جزو مخدرها نبوده و اعتیادآور نمی‌باشد؛ که امروزه خواص درمانی متعدد این قارچ، در طب شناخته شده و هر روز مطالب جدیدی از آن را دانشمندان به محافل علمی گزارش می‌کنند.

به هر حال با وجود گونه‌های بسیار متنوع قارچ خوراکی، اکتفا کردن به تنها یک گونه از آن هم از نظر ارزش غذایی و هم از نظر اقتصادی، خردمندانه به نظر نمی‌رسد؛ و ضروری است که دست‌ اندرکاران و فعالان اقتصادی با تدوین یک طرح بازاریابی مناسب به فعالیت در عرصه تولید قارچ‌های اگزوتیک بپردازند.

مهندس رضایی