در دنیا سالانه بیش از ۱۱ میلیون تن قارچ تولید میشود که ایران با تولید ۱۸۰ هزار تن از این محصول، در رتبه هفتم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قارچ قرار دارد.
چین از سال 1961 تا کنون پیشتاز تولید قارچ بوده و هم اکنون سهم 93.93% بازار قارچ جهان در دست اوست. بقیه کشورها با اختلاف فاحش نسبت به چین قرار دارند و ژاپن و آمریکا با رقابتی تنگاتنگ در جایگاه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
چین در سال 2020 با تولید بیش از 39،000،000 تن 93.93% از سهم تولید قارچ را به دست آورد.
ژاپن با 470 هزار تن در جایگاه دوم قرار دارد و در زمینه تولید قارچ‌های اگزوتیک پیشتاز است. پس از آن آمریکا رتبه سوم را به دست آورده؛ البته باید خاطر نشان کرد که مزرعه داران بسیاری از مزارع قارچ در آمریکا چینی تبار هستند.
فقط چند مزرعه از صدها مزرعه 5 شرکت تابعه چینی در آمریکا دارای تولید 2 تا 9 تن در روز است، که برنامه توسعه آنها نیز در دستور کار قرار گرفته است.
ایران در سال 2020 با تولید تقریبا 100 هزار تن جایگاه دهم را به خود اختصاص داده بود، اما در سال جاری با تولید 180 هزار تن توانست رتبه خود را در تولید ارتقا دهد و به جایگاه هفتم برسد.
اما متاسفانه با این جایگاه ویژه در تولید هنوز جایگاهی شایسته در بین 20 کشور برتر صادرکننده قارچ ندارد.
در نمودار زیر فهرست 20 کشور برتر تولید کننده قارچ به گزارش فائو را در سال 2020 مشاهده میکنید که با اختلاف کمی در سالهای جاری نیز کماکان چین پیشتاز است.
رتبه ایران در صادرات قارچ، تا سال 2021، صنعت پرورش قارچ 50.3 میلیارد دلار ارزش داشت و انتظار می‌رود بازار جهانی قارچ تا پایان سال 2022 به بیش از 54.9 دلار برسد. پیش‌بینی میشود از سال 2022 تا 2030، نرخ رشد سالانه مرکب آن، 9.7 درصد باشد. اما در چنین بازار ارزشمند و رو به رشدی سهم ایران کجاست؟
در سال 2021 به گزارش فائو (سازمان خواروبار جهانی)، چین با تولید سالانه 4 میلیون تن، ژاپن با 471 هزار تن و ایالات متحده با 370 هزار تن جایگاه های برتر صادرات قارچ را به خود اختصاص دادند. اما ایران علی رغم این که بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان فائو در سال زراعی 2020-2021 ایران تولیدی به میزان 99 هزار و 700 تن داشته و رتبه هفتم تولید کننده قارچ را در جهان دارد، اما نتوانست سهمی چشمگیر از این بازار را به خود اختصاص دهد.
چرا ما از پتانسیل عظیم صادرات قارچ غافلیم؟
به گزارش فائو ایران در بین 20 کشور صادرکننده اصلی قارچ دکمه ای در جهان در سال 2020 جایگاهی ندارد! سهم لهستان با اختصاص 31.52 درصد از بازار، چین با 19.78 درصد، هلند با 10.97 درصد، کانادا با 8.07 درصد و ایرلند با 6.67 درصد از همه بیشتر بوده و در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس، عمان توانسته سهم نیم درصدی را به خود اختصاص دهد. نکته دردناک اینجاست که عمان با خرید قارچ فله از ایران و برچسب زدن بر روی آن، قارچ را به کشورهای مختلف صادر میکند و نام ایران در این بین محو میشود.
در دو سال اخیر، صادرات قارچ به کشورهای قطر، عمان، عراق، ارمنستان، ترکیه، کویت، آذربایجان، تاجیکستان و پاکستان مورد توجه قرار گرفته و به تازگی به صادرات قارچ به روسیه نیز به دلیل جنگ اوکراین و روسیه و تحریمهای موجود، اهمیت داده شده است.
به علاوه حجم تبادلات با عراق نیز افزایش یافته و بازار صادرات قارچ به این کشور روز به روز افزایش میابد. اما میزان صادرات به اندازه تولید فراوان قارچ در کشور نیست و نام ایران را در این زمینه ممتاز نمیکند. با توجه به این که کل ظرفیت کشورهای حوزه خلیج فارس برای صادرات قارچ در حدود ۱۰ هزار تن است که امارات متحده عربی شش‌هزار تن، قطر سه‌هزار تن، کویت سه‌هزار تن و بحرین دوهزار تن را پوشش میدهد، به نظر میرسد جایگاه ایران برای صادرات قارچ باید ارتقا یابد.
شایسته است که با توجه به میزان قابل توجه تولید قارچ، چه به صورت تازه و چه به صورت قارچ خشک و یا کنسرو فعالیت جدی تری صورت گیرد تا شاهد بهره برداری و ارزآوری هر چه بیشتر این خوراکی محبوب باشیم.
