پرورش و تولید قارچ یک صنعت نوظهور است. این صنعت نوپا در پیچ‌وخم اوضاع اقتصادی نابسامان، روزهای پر فراز و نشیبی را در استان طی می‌کند. در این گزارش به چالشهای صنعت قارچ پرداخته‌ایم تا شاید بهتر به گوش مسئولان و متولیان برسد و یا افراد دلسوز با یک کار تیمی و مشارکت گروهی به نجات و بهروزی آن بیاندیشند.
به گزارش هاگ علی وفایی یکی از تولیدکنندگان قارچ در همدان با اشاره به پیشینه استان همدان در تولید این محصول می‌گوید: در استان همدان صنعت قارچ با مجموعه تولیدی قارچ سینا که اولین کارخانه تولید قارچ در ایران بود، صنعتی پیشرو به حساب می‌آمد اما بعد از تعطیلی این کارخانه در حدود 11 سال پیش، این صنعت در استان رو به افول گذاشت.
در سال‌های اخیر با تاسیس تولیدی‌های بزرگ قارچ این صنعت در مسیر پیشرفت قرار گرفت و ما در تلاشیم با تولیدات خود ضعف‌های صنعت قارچ را در استان برطرف کنیم. وی می‌افزاید: تولید قارچ کار پرزحمتی است که تحت‌تاثیر عوامل فراوانی قرار دارد. از یک ویروس کوچک که می‌تواند کل محصول را درگیر کند گرفته تا نوسانات بازار همگی باعث از بین رفتن زحمات تولیدکننده میشود.
در این میان افرادی نیز وجود دارند که باعث شکستن قیمت‌ها در بازار و ایجاد مشکل برای تولیدی‌ها می‌شوند. مشکل بزرگی که ما در همدان داریم این است که صنف نداریم تا قیمت‌های معینی را مانند بازار تهران اعلام کند. متاسفانه قیمت‌ها را دلالان تعیین می‌کنند و معمولا رقم مشخصی نیست.
تولیدکننده‌های کوچک داخلی که به راحتی با گرفتن مدرک و وام 20 میلیونی از فنی و حرفه‌ای دست به تولید قارچ می‌زنند به علت نداشتن سردخانه‌های تخصصی برای نگهداری قارچ‌های تولیدشده‌شان مجبور می‌شوند این قارچ‌ها را پیش از آنکه فاسد شوند حتی بسیار کمتر از قیمت بازار به دلالان بفروشند و همین امر باعث ضربه زدن به کار تولیدی‌های اصلی و بزرگ‌تر میشود.
این عوامل سبب شده است این صنعت نتواند در استان رشد و پیشرفت شایان توجهی داشته باشد. اگر بتوانیم بین تولیدی‌های کوچک خانگی و تولیدکننده‌های بزرگ انسجام برقرار کنیم و همه را زیر نظر یک سازمان مشخص قرار دهیم، به‌یقین می‌توانیم باعث پیشرفت هرچه بیشتر صنعت قارچ استان شویم.
صادرات قارچ خوراکی
وفایی یکی از مهمترین چالشهای صنعت قارچ را تاثیر نوسانات قیمت بازار بر نرخ قارچ میداند و معتقد است: بازار مصرف قارچ به دلیل اینکه این کالا به سرعت فاسد میشود کاملا روزانه است و این‌طور نیست که به علت نوسانات قیمت‌ها بتوان این کالا را برای آینده انبار کرد به همین سبب قیمتی که امروز در بازار قارچ عرضه میشود برابر با نرخ سال‌های قبل بوده و رشد چشمگیری نداشته است.
این تولیدکننده قارچ درخصوص صادرات این محصول به کشور عراق نیز بیان می‌کند: محصول قارچ به علت حساسیت زیاد و نگهداری به صورت فصلی به نزدیک‌ترین همسایه مرزی یعنی کشور عراق صادر میشود. در فصل گرم به علت فساد سریع این محصول، همه تولیدات ما به مصرف داخلی و استانی می‌رسد اما در فصل‌های دیگر حدود 40 درصد محصول به کشور عراق صادر میشود.
افزایش تقاضا برای مصرف قارچ
محمدامین وفایی یکی از دیگر تولیدکنندگان قارچ در همدان در خصوص بازار قارچ استان می‌گوید: سال به سال تقاضای مردم در مصرف قارچ بیشتر شده و این امر سبب رونق بازار این محصول میشود خصوصا در سال‌های اخیر مصرف این محصول در میان خانواده‌ها بسیار جا افتاده است.
نمی‌توان این مطلب را نیز نادیده گرفت که گرانی گوشت قرمز و مرغ در افزایش تقاضا برای قارچ تاثیرگذار بوده است، چراکه مردم متوجه شدهاند می‌توانند پروتئین قارچ را با صرف هزینه‌ای کمتر جایگزین گوشت و مرغ کنند. وی تفاوت قیمت قارچ از کارخانه تا بازار را بین 2 تا 3 هزار تومان ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: برای مثال اگر قارچ در کارخانه کیلویی 6 هزار تومان به دلال فروخته شود، با احتساب سود دلال و فروشنده مغازه این قیمت با کیلویی 8 یا 9 هزار تومان به خریدار عرضه میشود.
پرورش قارچ دكمه‌ای روستای ده دليان همدان
میزان تولید قارچ
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به جایگاه مطلوب صنعت قارچ استان می‌گوید: سال گذشته 9 واحد تولید قارچ صنعتی و 95 واحد خانگی تولید قارچ خوراکی در استان فعال بودند و میزان تولید این واحدها حدود 2512 تن قارچ بود. در سال جاری نیز 2 واحد صنعتی با ظرفیت 250 تن در دست احداث داریم و پیش‌بینی شده است که با راه‌اندازی این واحدهای جدید و همچنین افزایش ظرفیت واحدهای در حال تولید این رقم را به بیش از 3600 تن در سال 97 برسانیم.
حجت‌الله شهبازی در خصوص صادرات این محصول به استان‌های همجوار و کشورهای همسایه بیان می‌کند: بخشی از تولید استان را به استان‌های دیگر و به کشورهای همسایه صادر میکنیم، اما از آنجایی که میزان صادرات ثبت نمی‌شود نمی‌توان با قطعیت میزان آن را اعلام کرد.
طبق براوردی که داشته‌ایم چیزی در حدود 500 تا 700 تن از تولید سالانه ما صادر میشود. وی اضافه می‌کند: تولید سرانه ما نسبت به آمار کشور در جایگاه مناسبی قرار دارد که رقمی در حدود 6/1 یا 7/1 کیلوگرم به ازای هر فرد است و این در حالی است که میانگین کشوری رقم 2/1 را نشان میدهد و این نشان میدهد که میزان تولید یکی از چالشهای صنعت قارچ محسوب میشود
سرمایه اولیه زیاد برای تجهیزات تخصصی
شهبازی در خصوص چالشهای این صنعت در استان همدان معتقد است: یکی از موضوعات، مساله سرمایه اولیه بالایی است که این صنعت به آن نیاز دارد و تامین آن برای هر فعال اقتصادی ممکن نیست، البته تلاش کرده‌ایم با ارائه تسهیلات بانکی تا 80 درصد سرمایه مورد نیاز این صنعت، راه را برای متقاضیان هموار کنیم. چالش دیگر تخصصی بودن این کار است به طوری که هرکسی در ابتدا قادر نیست به‌تنهایی آن را به انجام برساند و نیازمند کادر فنی باتجربه است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان فروش و تامین نهاده‌ها را از دیگر مشکلات برمی‌شمرد و ادامه میدهد: وجود یک تشکل فراگیر، کارآمد و فعال در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. با توجه به نوسان قیمت قارچ و نهاده‌ها در فصول مختلف سال راه‌اندازی تشکلی کارآمد می‌تواند به یکدست کردن نرخ‌ها کمک کند و سود بیشتری برای تولیدکننده‌ها به دنبال داشته باشد. خوشبختانه در این زمینه نیز اقداماتی در استان انجام شده است. امیدواریم در سال جاری بتوانیم برای تولیدکنندگان قارچ استان تشکلی فراگیر راه‌اندازی کنیم.
نقش نهاده‌ها در قیمت قارچ
علی‌اصغر مافی، متخصص تولید کمپوست و خاک، با اشاره به اهمیت نهاده‌ها از قبیل خاک و کمپوست در تولید قارچ می‌گوید: حدود 80 درصد مشکلات تولید قارچ و بازدهی کم واحدهای تولیدی به علت کمپوست نامرغوبی است که در بسترهای کشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نهاده اهمیت بسیاری در بازدهی تولیدی‌ها دارد و باید به طور مطلوب ضدعفونی و فراوری شود. مشکل عمده بر سر راه تولیدی‌های قارچ در این زمینه این است که متاسفانه دلالانی هستند که کمپوست‌های غیربهداشتی و متفرقه را خریداری می‌کنند و در اختیار واحدهای تولیدی قرار می‌دهند.
برخی از تولیدکنندگان به علت نداشتن آگاهی کافی از کیفیت کمپوست و برای پرداخت قیمت‌های پایین‌تر، این کمپوست‌های نامرغوب را خریداری می‌کنند. این امر سبب میشود بازدهی واحد تولیدی تا حد زیادی پایین بیاید و با خسارت مواجه شود و در عین حال قارچ در بازار عرضه کمیاب شود و با قیمت‌های بالاتری به دست خریدار برسد.
همچنین به علت تجهیزات ناکافی بسیاری از واحدهای تولیدی در فصل‌های خاصی از سال مانند فصل گرما، بسیاری از تولیدی‌ها قادر به تامین نیاز بازار نیستند و همین امر نیز به افزایش قیمت این محصول دامن می‌زند.
اگر میخواهید با مشکلات و چالشهای صنعت قارچ کشور بیشتر آشنا شوید و راهکارهای مطمئنی برای رفع آن بیابید توصیه میکنیم حتما مقاله «احیاء مزارع قارچ ، تضمین تولید در آینده؟؟!!» را بخوانید و در تالار گفتگوی هاگ با متخصصان به بحث و مبادله نظر بپردازید. با کارشناسان صنعت قارچ همراه باشید و حرف ما را دنبال کنید.
