آشنایی کامل با قارچ انگشت مرد مرده

قارچ انگشت مرده از خانواده قارچ‌ ها که به‌صورت رویشی از زمین ظاهر می‌شوند. که اگر در تعداد زیادی در کنار هم باشند همانند انگشتان دست انسان به نظر ترسناک می‌رسند و از این‌ رو این نام را برای آن انتخاب شده است. قارچ انگشت مرده به طور کلی به عنوان یک قارچ خوراکی در نظر گرفته نمی‌شود و یک قارچ سمی است.

آرایه شناسی

• فرمانرو: قارج
• شاخه: قارچ های کیسه‌ای
• راسته: Xylariales
• سرده: Xylaria
• گونه: قارچ های فنجانی
• نام علمی: Xylaria Polymorpha

نام علمی

نام علمی اولیه این قارچ  Sphaeria polymorpha است که در سال 1797 توسط کریستیان هندریک پرسون به این قارچ داده شد. در طول سال‌ها، این قارچ با ظاهر ترسناک خود نام‌های بسیاری را به خود اختصاص داده است، از جمله:

•  Hypoxylon polymorphum
• (Pers) Mont
• Xylaria corrugata Har
• Pat
• Xylaria obovata (Berk) Berk
• Xylaria rugosa Sacc

نام این قارچ در سال 1842 توسط رابرت کی گرویل به Xylaria polymorpha تغییر کرد.

ویژگیهای ظاهری

Xylaria polymorpha یا قارچ انگشتان مرده در قاعده کنده‌های چوب راش و گاهی اوقات در سایر چوب‌های سخت دفن شده ظاهر می‌شود. تشخیص آن در طبیعت بسیار ساده است:

ظاهر قارچ

قارچ انگشتان مرده یک نام بسیار مناسب برای این گونه‌ی به ظاهر ترسناک است که معمولاً در دسته‌های سه تا شش انگشتی ظاهر می‌شوند که اغلب خم شده‌اند و اگر تعداد آنها زیاد باشد، توهم دیدن بند انگشت‌های سیاه آرتروز گرفته را در انسان ایجاد می‌کنند.

اندازه

هر کدام از آنها میتوانند بین ۳ سانتی‌متر تا ۱۰٫۵ سانتی‌متر قد بکشند و قطر انگشتان هر قارچ هم بین 1 تا 3 سانتیمتر متغیر است.

رنگ

سطح آن در ابتدا سفید مایل به خاکستری یا آبی کم‌رنگ با نوک مایل به سفید است و در مرحله غیرجنسی با یک پودر رنگ پریده ریز (کونیدیا) پوشیده شده ، بعداً کمی دانه‌ بندی می‌شود و به سمت خاکستری تیره، قهوه‌ای تا سیاه تیره تغییر رنگ می‌دهد، گاهی اوقات با رنگ‌های مایل به سبز یا آبی هم دیده شده است.

میوه

در داخل بدن قارچ انگشتان مرده، میوه معروف به استروما به صورت گوشت سفید رنگ وجود دارد. جنس آن بسیار سخت است.

اسپور

در نزدیکی سطح قارچ، حفره‌های تولید اسپور وجود دارد که به نام پریتسیا شناخته می‌شوند. یک سوراخ کوچک منفذ مانند در بالای هر پریتسیوم وجود دارد، و هنگامی که آسکی منفجر می شود و هاگ خود را بیرون می‌زند، این مسیر خروجی آنها به دنیای بزرگ بیرون است.

هاگ 

آسکوسپورها که در ساختارهایی به نام آسک (آسکوس منفرد) تولید می‌شوند، قهوه‌ای تیره (در صورت رشد کامل)، صاف، دوکی شکل یا موزی شکل و با ابعاد  20-30 x 5-9μm هستند. (قارچ‌های آسکومیست معمولاً هاگ‌های بسیار بزرگ‌تری نسبت به بیشتر گونه‌های بازیدیومیست دارند) آسک‌ها معمولاً 200*10 میکرومتر با هشت هاگ در هر آسک هستند.

چاپ اسپور

اسپور این قارچ به رنگ مشکی چاپ می‌شود

بو/طعم

قارچ انگشتان مرده، بو و طعم متمایز و خاصی ندارد. ممکن است بعضی از گونه‌های آن طعم شیرینی را بدهند.

زیستگاه و نقش اکولوژیکی 

عموما قارچ انگشتان مرده در پایه‌ درختان سیب، افرا، راش، نارون و اقاقیا دیده می‌شود. اما گاهی در گلدانها و پای انواع گیاهان خانگی هم میتوان آن را دید.  در حقیقت نام این قارچ از Xylar از همان واژه یونانی xylem می‌آید که به معنای چوب است و در پلی کنده های درختان پهن برگ رشد میکند.

Dead Man’s Fingers در واقع قارچ‌های پوساننده چوب هستند. آنها نه از سلولز نرم استفاده می‌کنند و نه از لیگنین بسیار سخت، بلکه غذای آنها پلی ساکاریدها، گلوکان و سایر ترکیبات اقلیت چوب است که سلولز و لیگنین را به یکدیگر متصل می‌کنند. آنها با مصرف چوب کنده درختان، مواد مغذی‌ نرمی را باقی می‌گذارند که برای حشرات و سایر موجودات کوچک یک غذای عالی به شمار میرود.

پراکندگی رشد 

در بریتانیا و ایرلند، این قارچ بیشتر دیده می‌شود؛ اما در سرتاسر سرزمین اصلی اروپا و در بسیاری از مناطق آمریکای شمالی نیز فراوان یافت شده است.

فصل رویش 

فصل رویش عمدتاً در تابستان و پاییز است، اما برخی از انواع آن را معمولاً در طول سال میتوان یافت. تولید آسکوسپور نیز در پاییز و اوایل زمستان صورت می‌گیرد.

گونه‌های مشابه

Xylaria longipes از گونه‌های مشابه این قارچ است که باریکتر، کوچکتر و با استحکام بیشتری دیده می‌شود. بدن میوه آن بیشتر به صورت چماق‌های ساقه‌ای است و اغلب روی کنده‌ها و شاخه‌های افتاده درختان چنار و همچنین راش‌ها دیده می‌شود.

میزان مسمویت

اکثر گونه‌های قارچ انگشتان مرده سمی و بسیار خطرناک هستند و توصیه میشود به هیچ وجه به سراغ آنها نروید. حتی از لمس بعضی از گونه‌های این قارچ نیز باید جلوگیری کرد؛ زیرا متاسفانه پادزهری برای آنها وجود ندارد. برای اطلاعات بیشتر به مقاله قارچ سمی انگشتان مرده مراجعه کنید.

محافظت از گیاهان در برابر قارچ انگشتان مردم

زمانی که شما برای اولین بار این قارچ را مشاهده می‌کنید باید تشخیص دهید که این قارچ در چه مرحله‌ای رشدش است. باید تشخیص دهید که آیا قارچ بر روی تنه درخت یا ریشه آن در حال رشد است؟ یا بر روی مالچ‌هایی که در پایین درخت ریخته شده است در حال رشد است؟

اگر بر روی تنه یا ریشه درختان در حال رشد باشد که بسیار بد است که در این صورت باعث ایجاد پوسیدگی نرم در گیاه می‌شود و تنها راه مقابله با آن این است که  قبل از اینکه به گیاه آسیب جدی وارد کند، از درخت جدایش کنید. زیرا با باقی ماندن بر روی گیاه باعث نابودی و حتی افتادن درخت می‌شود. اگر هم که قارچ بر روی مالچ چوب در حال رشد باشد به راحتی قابل حذف خواهد بود.

باید بدانیم که این نوع قارچ نمی‌تواند به درختان سالم آسیب جدی وارد کند، اگر در نگه‌داری گیاهان کوشا باشیم این نوع قارچ شانس آن‌چنانی برای حمله ندارد. زمانی  که درخت و درختچه‌های ما از ناحیه پوست آسیب‌دیده باشند و یا ریشه‌های آن آسیب‌دیده باشند، این قارچ می‌تواند بسیار نابود کننده عمل کند.