مهندس بهروز پیرایش : پدر قارچ ایران

صنعت قارچ خوراکی کشور، خود را برای همیشه وامدار تلاش‌ها و زحمات مردی می‌داند که در 48 سال پیش اولین مزرعه پرورش قارچ صنعتی را در ایران و خاورمیانه بنیان نهاد. مرحوم مهندس بهروز پیرایش ملقب به پدر قارچ ایران پس از کسب مدرک لیسانس کشاورزی از دانشگاه لیدز انگلستان به ایران بازگشت تا با آنچه در مدت تحصیل کسب کرده بود به سرزمین خود خدمت کند.

او به یاد روزهایی که در انگلستان املت قارچ را با دوستانش به عنوان وعده غذایی خود انتخاب می‌کردند،  به دنبال غذاهای با پایه قارچ در ایران رفت و متوجه شد که در ایران قارچ تنها به صورت کنسرو وجود دارد و برای مقامات اروپایی سرو می‌شود. به این ترتیب او پس از بررسی‌ رشته‌های مختلف کشاورزی، تصمیم گرفت قارچ خوراکی را در ایران پرورش دهد. این کار گر چه به دلیل عدم وجود فرهنگ مصرف قارچ در ایران، بسیار پر ریسک به نظر می‌رسید؛ اما او را با شور اولین نفر بودن در کارش، منصرف نکرد و مصمم وارد عرصه تولید قارچ خوراکی در تهران شد.

تاسیس اولین سالن صنعتی تولید قارچ دکمه‌ ای

او متوجه شد که قبل از او مرحوم احیایی با همکاری جکسون باغبان سفارت انگلیس، در تونل‌هایی در اطراف غرب تهران آغاز به تولید قارچ خوراکی در ایران کرده‌ بودند؛ اما نتوانستند آن را توسعه داده و به شکل صنعتی تبدیل کنند.

پیرایش با عضویت در انجمن قارچ‌کاران انگلستان و عضویت در مجله‌های تخصصی آن زمان مانند انجمن پرورش دهندگان قارچ (Mushroom Growers Association) در اروپا توانست به خوبی با دانش و فناوری روز آن دوران آشنا شود و از آن بهره بگیرد.

وی در سال 1353 با گرفتن یک وام از وزارت کشاورزی توانست نخستین مزرعه تولید قارچ خود را به نام واحد کشت و صنعت ایران را تاسیس کند. سطح زیر کشت مزرعه او 2000 متربع بود که توانست در هر متر مربع 8 تا 15 کیلو قارچ بهره‌برداری کند.

تولید اولین اسپان قارچ خوراکی

مهندس پیرایش، برای شروع کار اسپان مورد نیاز را از خارج از ایران وارد می‌کرد و این روند تا آغاز انقلاب در ایران ادامه داشت. بعد از انقلاب به دلیل تحریم‌های موجود، او نتوانست بذر مورد نیاز را فراهم کند. به همین دلیل دست به کار شد و به کمک همسرش نخستین اسپان قارچ خوراکی را با استفاده از مطالعات و آزمون و خطای بسیار پس از دو سال تلاش مداوم در ایران تولید کرد.

کشف فرمول افزایش بهره‌ وری قارچ دکمه‌ ای

مرحوم پیرایش متوجه شد که میزان محصولی که او در هر متر مربع برداشت می‌کند از میزان استاندارد جهانی متفاوت است. در آن زمان در انگلستان، از هر مترمربع 25 کیلو قارچ برداشت می‌‌شد، در حالی که او گاه 8 کیلو در هر متر مربع و گاه در بهترین حالت 15 کیلو در هر مترمربع قارچ دکمه‌ای سفید برداشت می‌کرد. پدر قارچ ایران، به همین دلیل شروع به انجام مطالعات علمی فراوان کرد، تا بالاخره توانست راز این تفاوت را کشف کند و میزان تولید خود را به استاندارد جهانی برساند. او دریافتهای خود را به صورت مقالات در نشریات تخصصی ایران به چاپ می‌رساند و در اختیار ایرانیان علاقه‌مند قرار می‌داد.

تسخیر اولین بازارهای فروش قارچ دکمه‌ ای ایران

در خیابان استامبول که سفارت انگلیس در آن قرار داشت، و هم‌اکنون نیز محل سفارت آلمان، ترکیه و انگلستان است؛ دو مغازه فروش میوه‌ها و اجناس فرنگی به اروپائیان مقیم تهران خدمات می‌دادند. مرحوم پیرایش نخستین محصولات خود را به این دو مغازه عرضه می‌کرد و کیلویی 15 تومان به هر مغازه فروخته می‌شد. فروش این محصول در زمانی که فقط قارچ کنسروی ارائه شده بود، یک محصول ممتاز و سرآمد محسوب می‌شد و به تدریج توانست مشتریان قارچ دکمه‌ای بیشتری را به خود جلب کند.

آموزش و تدریس پرورش قارچ دکمه‌ ای ایران

مرحوم پیرایش در سال‌های بعد و پس از رونق کسب و کار خود، در نقش پدر قارچ ایران، تلاش کرد که نقش پدری خویش را ایفا نموده، آموخته‌های خود را به نسل جدید ارائه دهد. او با تدریس به علاقه‌مندان در کارگاه‌های مختلف و نگارش کتاب و مقالات متعدد دانش و فناوری بومی خود را طبق اخلاص گذاشت و به نسل آینده خود تقدیم کرد. از او کتاب تئوری کمپوست سازی قارچ خوراکی دکمه ای به یادگار مانده که هنوز هم نکات بسیار ارزشمندی را برای علاقه‌مندان با خود دارد.

به علاوه رسانه هاگ افتخار داشت تا در برنامه آقای قارچ با حضور مهندس پیرایش میزبان وی باشد و تجربیات و نظرات وی را برای نسل آینده حفظ کند. همچنین در این رسانه فیلم نایاب از نخستین مزرعه پرورش قارچ ایران که مستندی جامع از مزرعه واحد کشت و صنعت ایران است به تاریخ این مرز و بوم هدیه شده است.

درگذشت مرحوم مهندس بهروز پیرایش

پیمانه عمر پر برکت مرحوم پیرایش، که عاشقانه برای سرزمین مادری‌اش سپری شد و سرشار از خیر و برکت برای هم‌عصران و نسلهای آینده بود، در 9 دی 1396 به پایان رسید. هم‌اکنون پس از درگذشت پدر قارچ ایران، مرحوم مهندس بهروز پیرایش، یاد و خاطره‌اش را بزرگ می‌داریم و به پاس تلاش‌های خستگی‌ناپذیرش، قدمهای‌مان را برای رشد و بهبود این صنعت و اعتلای نام ایران زمین در سطح بین‌الملل محکم‌تر از پیش برمی‌داریم.