همکاری با صنایع همگون؟؟!!

همکاری با صنایع همگون، تجارب بد دو سه دهه اخیر در کشور ما حاکی از آن است که مهمترین  دلیل  در بالا رفتن قیمت محصولات برخلاف چیزی که همه فکر میکنند، افزایش در قیمت مواد اولیه نیست، بلکه افزایش سود دلال‌ها و واسطه های آن کالا است. دلالان با سوءاستفاده از شرایط نابسامان جامعه از حیث  واردات، نرخ ارز، عدم تولید با برنامه، عدم توزیع عادلانه در کشور و… با احتکار مواد اولیه، اسباب  بالا رفتن قیمت این محصولات در بازار را فراهم می آورند.

تعریف دلال:

دلال یا واسطه به فرد یا مجموعه هماهنگ از افرادی گفته می‌شود که در مقابل اجرت و مزد، واسطه انجام معامله‌ می‌شوند. یعنی برای جنسی که متعلق به دیگری است، مشتری و خریدار پیدا کرده و در مقابل اجرت و مزد دریافت می‌کند. مصداق عینی این جنبه از دلالی را می‌توان به وفور در صنوف توزیع‌کننده کالاها در بازار مشاهده نمود که بر اساس سود مجاز خود، کالا را از تولیدکننده یا عامل توزیع گرفته و به فروش می‌رسانند.

قرار است حضور دلالان موجب رونق کسب وکارها و تسریع در معاملات می شود ولی جنبه منفی دلال گری زمانی ظهور می کند که عده‌ای فرصت طلب و سودجو با ورود به شبکه معیوب و نامتوازن تولید تا عرضه، با طویل کردن زنجیره توزیع ، کالا را با قیمت های بالاتری به دست مصرف کننده رسانده و بدین ترتیب از پول مردم برای خود منفعت می سازند.

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که حضور دلالان در بازار از حلقه های مازاد زنجیره تولید و عرضه و تقاضا است که با حذف آن‌ها باید مسیرعرضه کوتاه تر شود. با وجود حلقه های مازاد در مسیر تولید تا توزیع، اگر یکی از این حلقه ها معیوب شود تمام زنجیره عرضه و تقاضا با مشکل مواجه خواهد شد.

شایان ذکر است که عموما در بازار دو نوع دلال وجود دارد:

• کسب و کارها یا دلالان Business to Business یا همان B2B ،دسته ای از دلالان هستند که مشتریان آنان در حقیقت کسب و کارهای مستقل دیگری بوده که در عمل محصولات و خدماتی برای مصرف کنندگان یا مشتریان حقیقی خود طراحی و تولید نمی کنند. در این گروه از دلالان می توان تولیدکنندگان ابزارآلات صنعتی، شرکت‌های ارائه خدمات مشاوره ای به دیگر کسب و کارها، تامین کنندگان مواد اولیه صنعتی و توزیع کنندگان مواد اولیه را نام برد.
• کسب و کارها یا دلالان Business to Consumer یا همان B2C، کسب و کارهایی هستند که محصولات و خدمات خود را به مصرف کنندگان نهایی یا همان مشتریان حقیقی ارائه می‌دهند. خوار و بار فروشی‌ها، بوتیک‌ها، تعمیرگاه‌های خودرو، کافه و رستوران‌ها از این دست کسب و کارها در این گروه قرار دارند.

 

در عمل به خاطر خلاء های قانونی، عدم شفافیت های لازم، نبودن نهاده های نظارتی موثر و وجود مافیا در بخش های مختلف، حاشیه سود دلال‌های B2B به مراتب بیشتر از بازارهای B2C است و به همین دلیل تعداد  این دلال‌ها همه روزه در حال افزایش و تاثیرات آنها بر افزایش قیمت ها بیش از پیش می شود.  مشکل اصلی  در این خصوص زمانی است که حاشیه سود این گروه از  دلالان به اندازه‌ای بالا می‌رود که بازار را تحت تاثیر خود قرار داده و افزایش کاذب قیمت مواد اولیه به علاوه احتکار و کلاهبرداری در این بازار، باعث به وجود آمدن زنجیره‌ای از رخدادهای آسیب زننده به دیگر بازارها (حتی بازار خرده فروشی ها) می‌شود.

راه حل چیزی جزء ارتباط مستقیم فروشنده و خریدار و حذف دلالان گروه B2B  نیست که البته با چالش های فراوانی همراه خواهد بود. از این مشکلات می توان به حجم بالای تراکنش‌های بانکی، مشکلات ترابری و لجستیکی، عدم شبکه های توزیع توانمند و از همه مهم تر اعتمادسازی بین خریدار و فروشنده اشاره کرد.

شواهد و آمارها حاکی از آن است که صنعت قارچ کشور نیز همانند سایر صنایع و فعالیت های اقتصادی بویژه در سال های اخیر در حوزه تامین مواد اولیه از تولید کمپوست تا تولید قارچ، مورد سوء استفاده دلالان و واسطه ها قرار گرفته است. جدول زیر نشان دهنده رشد فزاینده قیمت کلش در قیاس با نرخ تورم سالیانه کشور است که تاییدی بر فعالیت ناثواب دلالان دارد .

سال	متوسط   قیمت کلش – ریال	رشد قیمت نسبت به سال قبل – ریال	درصد رشد	نرخ تورم کشور %
1397	698/5	988/2+	101%	2/31
1398	552/7	854/1+	5/32%	2/41
1399	398/15	854/7+	103%	4/36
1400	951/27	562/12+	81%	43*

*. در پایان خرداد 1400

کاملا طبیعی است که با افزایش قیمت مهم ترین ماده اولیه صنعت قارچ کشور( کلش)، اثرات افزایشی آن بر تمامی جوانب صنعت و در نهایت بر قیمت محصول نهایی یعنی قارچ ظاهر خواهد شد و با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی کشور که بدلیل تحریم ها و شیوع بیماری منحوس کرونا متزلزل شده است، ناخواسته بر میزان تقاضای آن در بازار اثرات منفی شدیدی گذاشته و سبب وضعیت انفعالی شدید و خطرناک در صنعت شود. بنابراین با هدف حفظ داشته ها و ارزش های صنعت نظیر سرمایه های  صرف شده در آن، اشتغال در صنعت و… باید برای این موضوع تاثیر گذار و حساس در صنعت چاره ای اندیشید.

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، بهترین راه حل خروج از دستان دلالان و اثرات خانمان برنداز سوء استفاده های ایشان، ایجاد ارتباط مستقیم بین تولید کننده و مشتری و اصطلاحا حذف دلالان از چرخه تولید تا توزیع است.

همواره در مباحث اقتصادی از حذف دلالان و واسطه هادر تمامی صنایع سخن به میان آورده می شود ولی کمتر راه کار بنیادی و ریشه ای و با اهداف چندگانه مطرح و اجرا شده است و باید اذعان کرد که قطعا برای مدیریت این چالش بزرگ در صنعت با پتانسیل قارچ کشور راه کارهای فراوان و متنوعی می توان یافت.در این ارتباط پیشنهادات ذیل با هدف تامین ماده اولیه حیاتی صنعت با قیمت مناسب و با هدف حذف دلالان در این مسیر ارائه می گردد:

• پیشنهاد اول: ائتلاف با صنعت ماکارونی و پاستا

همکاری با صنعت ماکارونی و پاستای کشور با توجه به رشد خیره کننده آن در خصوص کیفیت و کمیت محصولات در چند دهه اخیر و با توجه به استقبال مصرف کنندگان  داخلی آن و وجود صادرات گسترده به کشورهای مختلف جهان می تواند فرصت مناسبی برای حذف دلالان درتامین کلش صنعت باشد.

 

صنعت ماکارونی برای تولیدات خود نیاز مبرم به آرد گندم سمولینا از واریته گندم آبی دوروم است و قطعا این صنعت ضمن در اختیار داشتن زمین های زراعی اختصاصی فراوان، ماده اولیه تولیدات خود یعنی گندم دوروم را از سایر مزارع و کشاورزان کشور یا حتی واردات تامین می کند و بدیهی است که ایشان نیز در مسیر تامین ماده اولیه حیاتی خود با دلالان زیادی نیز  دست و پنجه نرم می کند.

می توان با تشکیل ائتلاف بین دو صنعت بزرگ کشور و انجام کار مشترک برنامه ریزی شده اقدام به تاسیس و راه اندازی مکانیزمی نمود که با اجاره زمین های کشاورزی و تولید گندم به صورت مستقیم توسط شرکت یا ائتلاف بوجود آمده، گندم تولیدی به صنعت ماکارونی و کلش حاصل از آن را به صنعت قارچ کشور اختصاص داد.

این ائتلاف قطعا مزایای زیادی برای هر دو صنعت از حیث تامین با ارامش مواد اولیه، اشتغال زایی  مضاعف، کمک به خودکفایی گندم کشور، تمرینی برای مشارکت های سودآور بیشتر بین دو صنعت سال های آتی، الگوی مناسب برای سایر صنایع در خصوص کار مشترک بین صنایع همگون و… داردکه در صورت بررسی همه جانبه موضوع و تشکیل جلسات متعدد بین نخبگان و نمایندگان صنعت ، برنامه ریزیهای مناسب، تقسیم وظایف، دریافت کمک ها و مساعدت های لازم از وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنایع در صورت نیاز و در نهایت تشکیل اطاق فکر یا شرکت ائتلافی به ثبت رسیده فی ما بین در راه دستیابی به استقلال تامین مواد اولیه با قیمت مناسب و حذف دلالان، می توان گام های موثری برداشت.

• پیشنهاد دوم: اجاره زمین های زراعی توسط انجمن

در پیشنهاد دوم ماده اولیه مورد نظر – کلش را می توان از زمین های زراعی که انجمن صنفی از  وزارت جهاد کشاورزی یا منابع طبیعی بر اساس نیاز هر استان اجاره یا تملیک خواهد کرد، تولید و به مصرف صنعت برساند. در این طرح انجمن باید با کشاورزان و یا شرکت های بزرگ زراعی مجرب و توانمند مناطق مختلف ائتلاف و به تولید گندم آبی بویژه  واریته دوروم  بپردازد.

در این طرح ضمن تولید کلش مورد نیاز صنعت، به تولید گندم این کالای استراتژیک کشور و تلاش در خودکفایی آن نیز کمک خواهد شد. در این راستا صنعت ماکارونی و همچنین مزارع پرورش مرغ می تواند بعنوان صنایع کنار دستی و همگن از مزایای طرح تولید گندم حاصل از طرح ائتلافی بهره مند شوند. لازم به ذکر است که قیمت  تضمینی گندم دوروم بازای هر کیلو2000ریال در سال جاری از گندم معمولی بیشتر است.

بدیهی است که در این طرح مشترک باید منافع طرفین بصورت کاملا منطقی دیده شود و در صورت نیاز از امکانات دولتی و تسهیلات بانکی نیز بهره گرفت. با توجه به پراکندگی واحدهای تولید کمپوست در استان های کشور و تقسیم حجم کار بزرگ تولید ائتلافی گندم در بین استان ها و به منظور کاهش هزینه تامین مواد اولیه از طریق کاهش هزینه های نقل و انتقال کلش، پیشنهاد می شود تا ضمن برآورد و تخمین دقیق میزان نیاز کلش هر استان، این طرح در استان های مختلف برنامه ریزی و اجراء گردد. درادامه این موضوع می توان حتی طرح ساخت واحدهای جدید کمپوست یا توسعه واحدهای تولید کننده کمپوست موجود را با هدف کاهش هزینه های انتقال کلش به واحدهای تولید کمپوست  و کاهش در قیمت تمام شده محصول را در این استان ها متمرکز نمود.

• پیشنهاد سوم: همکاری مزارع پرورش

در پیشنهاد سوم می توان از مساعدت و همکاری مزارع پرورش قارچی که توان مالی یا امکانات لازم را در خصوص تولید یا تامین کلش گندم مناسب برای تولید کمپوست دارند، بهره برد. در این همکاری طبق توافقات اولیه واحد تولید کمپوست کلش را از طرف مقابل خریداری نموده و وجوه آن را با فروش کمپوست تهاتر خواهد کرد.  بدیهی است این ائتلاف نیز به ساز و کار، برنامه، هماهنگی های لازم نیاز داشته و باید در این طرح نیز منافع طرفین لحاظ شود.

بدیهی است طراحی، اجرا و به سرانجام رساندن طرح هایی این چنین بزرگ و بنیادی نیاز به اطاق فکر درون صنفی، برون صنفی و تیم های متمرکز بر این امر دارد و نباید متوقع بود تا انجمن صنفی به تنهایی راهبری و اجرای این طرح ها را در دستور کار خود قرار دهد ولی قطعا نقش نظارتی بر این گونه  فعالیت ها را به دلیل وجود منافع صنفی بر عهده انجمن  و هیئت مدیره محترم آن خواهد بود.

• نمونه دیگر:  همکاری با صنایع و اصناف همگون

نمونه دیگری از همکاری انجمن صنفی پرورش قارچ کشور با سایر صنایع و اصناف  و البته در جهت تسهیل در امر تولید ائتلافی موضوع پیشنهادی فوق را می توان همکاری و هماهنگی نزدیک با صنف باربری کشور دانست. عموما در طول فصل 3تا5 ماهه انتقال کلش و گندم از سمت استان ها و مناطق تولید کننده به واحدهای تولید کننده کمپوست ، سیلو گندم یا کارخانجات تولید کننده ماکارونی، تردد و درخواست کامیون حمل بسیار خواهد بود در حالی که در جهت خلاف این مسیر، عموما متقاضی جابجایی بار بسیار اندک خواهد بود.

به منظور کمک بر روند انتقال گندم ، کلش و توقع تاثیرات مثبت این همکاری بر کاهش هزینه های جابجایی محصول باید ضمن هماهنگی و اعلام برنامه مدون کاری استان ها به انجمن اصناف باربری هر استان از ایشان برای همکاری و برنامه ریزی لازم در جهت سهولت در انتقال محموله ها بویژه در مسیر برگشت کامیون ها دعوت به همکاری نمود.

• همکاری با  صنعت بیمه نمونه دیگری از همکاری با اصناف

دعوت به همکاری شرکت یا شرکت های بیمه توانمند و فراهم آوردن فضای همکاری مفید و برد – برد در تمامی فعالیت های صنعت قارچ کشور نظیر طرح های تولیدی همکاری با سایر صنایع و اصناف، نقل و انتقالات بین مزارع، بیمه های آتش سوزی مزارع و بیمه محصولات مزارع شامل کمپوست و قارچ و خاک را می توان نمونه دیگری از ائتلاف و همکاری نزدیک با صنعت بیمه کشور دانست که بواسطه همکاری نزدیک با آن آرامش و دلگرمی در تمام بخش های صنعت جاری خواهد شد.

باید پذیرفت که در سنوات گذشته به دلایل گوناگون از جمله وجود چالش های فراوان در صنعت، عدم شفافیت مطلوب برای صنعت بیمه در ساز و کارهای تولید، عدم وجود دانش فنی و امکانات مناسب در مزارع و … سبب شده تا کمتر شرکت بیمه ای رقبت به فعالیت و سرمایه گذاری در صنعت قارچ را داشته باشد در حالی که با توجه به گردش مالی بسیار بالای این صنعت و در صورت فراهم آوردن شرایط مناسب برای ورود بیشتر بیمه در صنعت ، قطعا منافع هر دو طرف همکاری تامین خواهد شد.

صنعت قارچ با توجه به گستردگی فعالیت و وجود پتانسیل های فراوان در اجرای طرح های ائتلافی با سایر صنایع، ظرفیت مناسبی برای صنعت بیمه داشته و پیشنهاد می شود تا مکانیزمی نظیر تضمین چی  که در دنیای مجزای در تمام عرصه های خرید، فروش و حمل نقل محصولات فعالیت دارد، در صنعت قارچ کشور شروع به فعالیت نماید.

تمامی ایده های ارائه شده در جهت ایجاد آرامش در صنعت، جلوگیری از افزایش بی رویه مواد اولیه و جلوگیری از سودجویی نادرست برخی از دلالان در مسیر تامین مواد اولیه  (بویژه کلش گندم) تا تولید محصول نهایی (قارچ) بوده است .تجربه ها ثابت نموده که حضور این دلالان در افزایش نرخ مواد اولیه در ابتدای هر سال و در ادامه افزایش قیمت نهایی محصول نقش اساسی و البته مخرب داشته و مجددا در طول سال با زیرکی به بهانه های واهی از جمله افزایش قیمت محصول تولید شده صنف، مجددا به ترفندهای گوناگون اقدام به افزایش قیمت مواد اولیه نموده و متاسفانه این دور باطل در نهایت سبب منافع بیشتر برای ایشان و اسیب های جبران ناپذیر برای صنعت خواهد شد.

در این مسیر باطل با توجه به شرایط ویژه و منحصر بفرد قارچ در جامعه و وجود شرایط نامناسب اقتصادی ، متاسفانه مصرف کنندگان نهایی افزایش قیمت های زیاد قارچ را طاب نخواهد اورد و در مقطع زمانی خاص از خرید قارچ صرف نظر و این موضوع سبب کاهش میزان تقاضا و برهم خوردن تعادل در زمینه تولید و مصرف می شود که نتیجه آن کاملا آشکار و روشن است، استیصال در صنعت.

در خاتمه باید اذعان داشت که شاید این طرح ها در نگاه اول برای صنعت بسیار بزرگ و غیر قابل اجرا به نظر برسد ولی شرایط کنونی صنعت و روند ادامه دار آن در وخیم تر شدن  شرایط از یک سو و وجود ظرفیت های فراوان صنعت چه در داخل و چه در خارج از کشور از سوی دیگر، می تواند انگیزه ای مضاعف برای اجرای طرح های برون صنفی و ائتلافی با سایر صنایع در جهت حذف دلالان فرصت طلب و کاهش قیمت تمام شده محصول و رونق بیش از پیش صنعت در سال های نه چندان دور باشد.

قطعا شما همراه و فعال همیشه در صحنه نیز با توجه به تجارب و شناخت از صنعت، طرح ها و پیشنهاداتی موثر در بهبود وضعیت نابسامان آن داشته و بدینوسیله اعلام میگردد آماده انتشار ایده ها و با نام خودتان هستیم.

راهکارهای ارائه شده درحرف ما در صنعت قارچ باری حل چالش های پیش رو از سمت تیم کارشناسان هاگ می باشد.

قلم سردبیر مجید نادری

منابع:

• نقش خاکستری دلالان بازار در قیمت کالا. خبرگزاری جمهوری اسلامی
• چرا قیمت مواد اولیه صنعتی کاهش نمی یابد؟ ایسنا
• نقش دلالان در بازار. افکار نیوز
• ITPNews
• بررسی نقش دلالان در فروش محصولات کشاورزی ایران. مدیریار
• نرخ تورم در سال97و98. دنیای اقتصاد
• نرخ تورم در سال 99. خبرگزاری تسنیم
• تورم 43%در خرداد 1400. خبرگزاری تسنیم