کاهش تولید و گرانی قارچ در سال ۱۴۰۰

طبق اعلام مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، حدود ۹۸درصد نهاده‌های موردنیاز تولید قارچ، در داخل کشور تامین می‌شود و میزان اندکی وابستگی در بخش اسپان و خاک پوششی وجود دارد. از همین رو در چند سال گذشته، به دلیل زودبازده بودن سرمایه‌‌گذاری در صنعت قارچ و همچنین تامین مواد اولیه در داخل و افزایش سرانه مصرف، پرورش قارچ در کشور رونق پیدا کرد و سبب جذب سرمایه‌‌های بسیاری به سمت تولید این محصول شد.

 تولید و مصرف قارچ در دوران کرونا

اگرچه با شیوع بیماری کرونا بسیاری از صنوف به مشکل برخورد کردند و به ‌دلیل کاهش برگزاری مراسم‌‌های میهمانی، عزاداری و عروسی و به ویژه افت قدرت خرید مصرف‌‌کننده‌ها در پی التهاب در بازار اقلام خوراکی‌، میزان مصرف برخی از مواد غذایی تا ۳۵درصد افت داشت، اما به واسطه تبلیغاتی که در خصوص تاثیرات مثبت و مزایای غذایی و بهداشتی استفاده از قارچ در این دوران صورت گرفت و همچنین همزمانی آن با افزایش قیمت محصولات گوشتی، مصرف قارچ در کشور افزایش یافت.  به طوری که طبق اعلام نیما باغبانی، دبیر انجمن صنفی پرورش‌‌دهندگان قارچ خوراکی ایران، سرانه مصرف قارچ در کشور در این ایام بین ۲۵ تا ۳۰درصد افزایش یافت. در چنین شرایطی، افزایش مصرف قارچ در کشور منجر به توسعه سرمایه‌‌گذاری در این صنعت شد و بسیاری از سرمایه‌گذاران راغب شدند که سرمایه خود را به این صنعت سرازیر کنند و پرورش‌‌دهندگان قدیمی ‌نیز واحد‌های خود را توسعه بخشیدند. از این رو میزان تولید قارچ در واحد‌های پروانه‌دار کشور از ۱۵۰ هزار تن در سال ۹۸ به حدود ۱۸۰هزار تن در پایان سال ۹۹ رسید. در این میان پرورش‌‌دهندگان قارچ خانگی نیز شروع به فعالیت کردند و بسیاری از آنها با احداث سالن‎‌های پرورش قارچ در پشت‌‌بام‌ خانه‌‌های خود به ‌صورت خودجوش اقدام به تولید قارچ کردند که البته ظرفیت تولید واحد‌های خانگی محدود است و نظارتی بر عملکرد آنها وجود ندارد.

 کاهش تولید و گرانی قارچ در سال ۱۴۰۰

اما با ورود به سال جاری، تولیدکنندگان قارچ با مشکلاتی، همچون عدم تامین مواد اولیه پرورش قارچ مواجه شدند که در نتیجه بروز این چالش، میزان تولید قارچ مجددا روند کاهشی به خود گرفت. همچنین با افزایش هزینه‌های تولید و بالا رفتن سرمایه در گردش، بسیاری از این واحد‌های خانگی نیز تولید خود را متوقف کردند. به این ترتیب شرایط به جایی رسید که در وضعیت کنونی به گفته فعالان صنعت قارچ، افزایش هزینه تولید قارچ، معضلات تهیه مواد مورد نیاز تولید و دیگر مشکلات این صنف، واحدهای تولید قارچ را در آستانه ورشکستگی قرار داده است. از سوی دیگر در پی افزایش قیمت تمام شده تولید، قیمت قارچ در بازار افزایش یافت که این مساله اخیرا موجب کاهش مصرف این محصول در بین مردم شده است. به نحوی که قیمت هر کیلو قارچ که اوایل امسال بین ۲۷ تا ۳۲هزار تومان متغیر بود، طی روزهای اخیر در سطح بازار به ۶۰هزار تومان هم رسیده و این افزایش قیمت سبب شده تا این ماده غذایی، با کاهش چشمگیر خرید از سوی خانوارها مواجه شود. این در شرایطی است که سرانه مصرف قارچ در جهان ۴ تا ۵ کیلوگرم به ازای هر نفر است و این میزان در کشور ما حدود یک کیلو و ۶۰۰ گرم است.

 گران شدن نهاده‌های تولید قارچ

تولیدکنندگان قارچ علت افزایش قیمت اخیر قارچ را ناشی از کاهش مواد اولیه و افزایش بهای آنها، کاهش تولید، صادرات وسیع قارچ به عراق و کشورهای دیگر، سوء‌استفاده برخی فروشندگان از کمبود قارچ و حضور دلالان در این صنعت می‌دانند. به گفته مسوولان اتحادیه پرورش قارچ، علت اصلی بالا رفتن قیمت قارچ گرانی مواد اولیه است. مواد اولیه برای تولید قارچ کاه و کلش گندم است که طی یک‌سال گذشته بسیار گران شده است. در سال گذشته قیمت هر کیلوگرم کلش گندم بین ۸۵۰ تا ۱۰۰۰ تومان متغیر بوده که بسته به مرغوبیت و میزان رطوبت خاک تغییر قیمت داشته است. امسال با توجه به کمبود بارش‌ها، تولید گندم به میزان ۴۰ درصد کاهش یافت و به همان نسبت قیمت کاه و کلش گندم از ۱۰۰۰ تومان به ۴۰۰۰ تومان رسیده است.

 ردپای دلالان در خرید و فروش قارچ

همچنین قیمت کود مرغ به عنوان دیگر ماده اولیه برای تولید قارچ طی دو سال گذشته دو برابر شده و از ۶۰۰ تومان به ۱۲۰۰ تومان رسیده است. خاک پید یا پوششی هم که جزو مواد اولیه تولید قارچ است و ۱۵ درصد مواد اولیه آن را تشکیل می‌دهد و سال گذشته برای هر مترمکعب آن ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه پرداخت می‌شد، امسال بهایش سه برابر شده و به حدود ۹۵۰ هزار تا یک میلیون تومان رسیده است. در عین حال بخشی از هزینه‌های تولید قارچ نیز مربوط به دستمزد کارگران است که با توجه به تورم حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است. بر این اساس، قیمت تمام شده هرکیلو قارچ به ۳۶ تا ۳۸هزار تومان می‌رسد. در چنین شرایطی دلالان قارچ فله‌‌ای را درب واحدهای تولیدی به نرخ ۳۷ تا ۴۰ هزار تومان خریداری می‌کنند و درنهایت مصرف‌کننده با اختلاف قیمت غیرمنطقی، قارچ را به قیمت ۵۵ تا ۶۰هزار تومان از مغازه‌دار خریداری می‌کند.

 لزوم حمایت از تولیدکنندگان قارچ

مهدی رجبی، رئیس انجمن پرورش‌دهندگان قارچ خوراکی با اشاره به افزایش قیمت مواد اولیه برای تولید قارچ می‌گوید: اگر قیمت مواد اولیه کنترل نشود، به طور قطع تولید قارچ صرفه اقتصادی ندارد و احتمالا قیمت اعلامی ‌از سوی انجمن افزایش پیدا می‌‌کند. آنچه مسلم است، مصرف قارچ به واسطه خواص دارویی و داشتن ویتامین C بالا می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار موثر باشد. از این رو لازم است وزارت جهاد کشاورزی توجه خاصی به این صنعت داشته باشد تا هم تولیدکنندگان راحت‌تر تولید کنند و هم مصرف‌کنندگان این محصول خوراکی را به قیمت واقعی تهیه کنند. بدیهی است؛ برای رشد تولید و مصرف قارچ در داخل و حتی خارج از کشور، دولت چه در حوزه تامین بازار داخلی و چه در بخش دستیابی به بازارهای صادراتی، باید از تولیدکنندگان قارچ حمایت کند.

البته در این بین تولیدکنندگان و دست‌اندرکاران این صنف بر این باورند که حمایت دولت از تولید قارچ تنها در قالب ارائه تسهیلات کم‌بهره یا منابع مالی محقق نمی‌شود، بلکه سنگینی بسیاری از قوانین دست و پا گیر فعلی و کمبود

صنایع فرآوری، بر صنعت تولید قارچ خوراکی سایه انداخته است که دولت می‌تواند با تسهیل این قوانین و هموارسازی مسیر فعالیت برای تولیدکنندگان قارچ، آنها را در این مسیر یاری کند.