وضعیت پرورش قارچ کشور از نگاه رئیس انجمن
نحوه قیمت‌گذاری برای قارچ خوراکی
رئیس انجمن پرورش‌دهندگان قارچ خوراکی در گفت‌وگو با «سبزینه» برنامه‌های انجمن و وضعیت پرورش قارچ کشور را تشریح کرد:
به گزارش خبرگزاری هاگ و به نقل از سبزینه (روزنامه صبح کشاورزی و محیط زیستی کشور) سالانه 11 میلیون تن قارچ در دنیا تولید می‌شود که ایران با تولید 180 هزار تن از این محصول، در رتبه هفتم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قارچ قرار دارد. به گفته رئیس انجمن صنفی پرورش دهندگان قارچ خوراکی امسال برنامه 20 درصدی افزایش تولید این محصول در دستور کار قرار دارد.
گفتنی است پرورش قارچ در چند سال گذشته در کشور به دلیل تأمین مواد اولیه در داخل و افزایش سرانه مصرف رونق پیدا کرده و سبب جذب سرمایه‌های بسیاری به سمت تولید این محصول شده است. اکنون باید به این موضوع توجه کرد که صادرات قارچ نیز با این حجم تولید می‌تواند مانند زعفران، پسته و کشمش به محصولی با ارزآوری بالا تبدیل شود که برای تحقق آن به زیرساخت‌هایی نیاز است.
در همین ارتباط با مهدی رجبی، رئیس انجمن صنفی کارفرمایی پرورش دهندگان قارچ، درباره آخرین وضعیت پرورش قارچ کشور، میزان تولید، صادرات و مشکلات فعالان این حوزه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
انجمن صنفی کارفرمایی پرورش‌دهندگان قارچ خوراکی چه جایگاهی بین فعالان این صنف دارد؟
این انجمن بیش از 30 سال است که تأسیس شده و سعی داشته است به عنوان رابط بین دولت، انجمن‌های وابسته و تولیدکنندگان عمل کند. کارنامه انجمن نیز نشان از موفقیت دارد و تلاش می‌کنیم با جذب تولیدکنندگان قارچ و کمپوست و هم‌فکری با آن‌ها، جایگاه انجمن و وضعیت پرورش قارچ کشور را بیش از پیش ارتقاء دهیم تا بتوانیم آن‌ها را عضو انجمن کنیم و به اهداف خود برسیم. برای این کار نیز برنامه‌ای برای رسیدن به اهداف تدوین کرده‌ایم و در مسیر آن گام برمی‌داریم. البته با کمک اعضای هیئت مدیره و پرسنل تا حدودی توانستیم اهداف را محقق کنیم.
اهداف مهم انجمن صنفی پرورش دهندگان قارچ خوراکی
مهم‌ترین اهدافی که انجمن دنبال می‌کند، چیست؟
یکی از اهداف ما در وضعیت پرورش قارچ کشور، آموزش تولیدکنندگان برای افزایش کیفیت محصول است که در این راستا از اساتید مجرب نیز برای آموزش بهینه‌سازی تولید، ورود به بازار، عرضه بهتر محصولات تولیدی و ارتقای سطح دانش تولیدکنندگان بهره می‌بریم که موفق هم بوده‌ایم. هدف بعدی ارتباط با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی است که از نظر کاری به آن‌ها وابسته‌ایم تا بتوانیم از این طریق مشکلات صنف را که گاهی شنیده نمی‌شود، به گوش مسئولان برسانیم.
میزان تولید قارچ خوراکی در کشور چقدر است؟
آمار دقیقی نمی‌توان ارائه داد، اما به طور تقریبی سالانه حدود 180 هزار تن تولید قارچ داریم که رقم خوبی برای کشور است و می‌توان گفت با این رقم جزو هفت کشور برتر دنیا در تولید قارچ هستیم.
چگونگی قیمت گذاری قارچ
قیمت‌گذاری قارچ توسط انجمن صورت می‌گیرد یا دولت؟
قیمت قارچ براساس عرضه و تقاضاست و دولت هیچ دخالتی در قیمت ندارد؛ البته برای ثبات در قیمت این محصول نیز تاکنون اقدامات خوبی صورت گرفته است. در گذشته بازار قارچ بیش‌تر دست واسطه‌ها و دلالان بود، اما امروز انجمن توانسته است بازار را در اختیار بگیرد و حتی حدود یک سال است که بورس قارچ را فعال کرده‌ایم و قیمت توسط نماینده تولیدکنندگان در آن‌جا معین می‌شود. خوشبختانه در یک سال گذشته نیز نوسان نداشتیم؛ البته سعی کردیم به نسبت تورم کمی قیمت را تنظیم کنیم تا تولیدکننده هم ضرر نکند. با توجه به این‌که در سال جهش تولید نیز قرار داریم، به عنوان بخش خصوصی تلاش خواهیم کرد تولید را اقتصادی کنیم، کارخانه‌ها فعال شوند و محصول با کیفیت و قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده برسد.
میزان مصرف قارچ در کشور ما چقدر است؟
سال‌های قبل در کشور ما مصرف قارچ پایین بود و شاید بیش‌تر افراد مرفه از آن استفاده می‌کردند، اما امروزه قارچ مصرف بیش‌تری بین مردم دارد؛ هرچند مصرف قارچ در برخی کشورهای دنیا بیش از دو برابر کشورمان است که با فرهنگ‌سازی‌های انجام‌شده به دنبال افزایش سرانه مصرف این محصول در کشور هستیم. اکنون جشنواره‌های گوناگون قارچ، فرهنگ‌سازی و تبلیغات تلویزیونی باعث شده است مردم قارچ را به عنوان یک مکمل غذایی استفاده کنند، چرا که این محصول فواید بسیاری برای سلامتی دارد و در همه غذاها می‌توان از آن استفاده کرد.
صادرات قارچ خوراکی و موانع پیش رو
در حوزه صادرات، قارچ خوراکی چه سهمی از اقتصاد می‌تواند داشته باشد؟
در حال حاضر قارچ ایران به کشورهای کویت، امارات، عراق، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، عمان، عربستان (به طور غیرمستقیم) و قطر صادر می‌شود؛ البته با شیوع کرونا مرزها بسته شده است و صادرات نداریم، اما با توجه به وضعیت اشتغال و سرمایه‌گذاری‌ای که در این بخش شده است، قطعاً جایگاه خوبی می‌تواند داشته باشد. حتی می‌توانیم به جایی برسیم که کشوری نتواند با ما رقابت کند. در گذشته حتی روزی 40 تن صادرات نیز داشتیم. با توجه به این‌که کیفیت قارچ ایران بالاست، بسیاری از کشورهای منطقه خواهان محصول ما هستند، اما صادرات موانعی دارد که باید برطرف شود.
مهم‌ترین مشکلاتی که مانع صادرات می‌شود، چیست؟
یکی از مشکلات وضعیت پرورش قارچ کشور و صادرات قارچ کشور نبود زیرساخت‌های حمل و نقل است. از آن‌جایی‌که قارچ محصولی فسادپذیر است، نیازمند حمل و نقل مناسب و مجهز است تا محصول خراب نشود. از سوی دیگر، قوانین دست‌وپاگیر اداری و طولانی‌شدن پروسه دریافت مجوز و صادرات نیز باعث از بین‌رفتن محصول می‌شود، در صورتی که تمام کارهای اداری را می‌شود یک روزه انجام داد. اگر تولید قارچ صادرات‌محور شود، قطعاً ارزآوری خوبی برای کشور خواهد داشت.
مهم‌ترین موانع پیش روی تولیدکنندگان قارچ چیست؟
متأسفانه در کشور ما تمام تولیدکنندگان در حوزه‌های مختلف با مشکل مواجه هستند و صنعت قارچ نیز مستثنی نیست، اما اگر بخواهم از مشکلات بگویم، مهم‌ترین آن سیستم مالیاتی است. با وجود این‌که فعالیت ما کشاورزی محسوب و تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت انجام می‌شود و در واقع مرتبط با حوزه کشاورزی است و جزو صنعت به‌‌حساب نمی‌آید، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات مستقیم مرتبط با تولید بستر کشت قارچ‌های خوراکی نیز باید در زیرمجموعه ماده 81 معافیت مالیات مرتبط با بخش کشاورزی قرار گیرد، اما وقتی برای بازدید و کنترل می‌آیند و کارخانه‌های پرورش‌دهنده قارچ را می‌بینند، به‌راحتی از حمایت‌ها و معافیت مالیاتی شانه خالی می‌کنند، در صورتی که تولید قارچ زیرمجموعه بخش کشاورزی است و توانسته اشتغال‌زایی بالایی هم داشته باشد. از دیگر مشکلات این صنف می‌توان به بیمه کارفرمایی اشاره کرد. در سال 90 قانونی مصوب شد که طبق آن، پنج نفر از پرداخت بیمه معاف بودند، اما امروزه با این قانون مخالفت می‌شود. مسائل بانکی نیز همواره از مشکلات تمام‌نشدنی تولیدکنندگان است، به‌طوری‌که برخی تولیدکنندگان به دلیل بدهی به بانک‌ها واحدهای خود را تعطیل کرده‌اند. حتی می‌بینیم به کسانی که در حال نامه‌نگاری برای راه‌اندازی واحد پرورش قارچ هستند، تسهیلات بانکی با سود بسیار بالا پیشنهاد می‌شود. یکی دیگر از معضلات این است که جایگاهی برای صنف ما تعیین نشده تا بتوان به‌راحتی و براساس یک ماده قانونی از آن حمایت کرد؛ برای مثال، در بحران کرونا قرار شد به همه اصناف و تولیدکننده‌ها تسهیلات و کمک ارائه شود و فقط صنف قارچ بود که از آن هیچ حمایتی صورت نگرفت. تمام این موارد که اشاره شد، به این دلیل است که در گذشته تولید قارچ به عنوان یک صنف قدرتمند دیده نشده. آن زمان شاید 15 کارخانه فعال تولید قارچ وجود داشت، اما اکنون بیش از دو هزار واحد تولیدی در سراسر کشور مشغول کار هستند و بیش از 100 هزار نفر به‌طور مستقیم در این زنجیره فعالیت می‌کنند. با وجود این، تلاش ما این است که رابط خوبی بین تولیدکنندگان و دولت باشیم. تا به امروز نیز با پیگیری‌هایی که شده است، تصمیمات و مصوبات خوبی در این بخش داشته‌ایم که امیدواریم در آینده نیز بتوانیم با کمک همکاران و تولیدکنندگان بتوانیم مشکلات را برطرف کنیم، چرا که اگر همه کنار هم باشیم، صدایمان شنیده خواهد شد.
تلاش‌های انجمن صنفی برای بهبود وضعیت صنعت قارچ کشور
آیا انجمن توانسته است تولیدکنندگان را با خود همراه کند؟
شاید در گذشته نتوانسته بودیم آن‌طور که باید تولیدکنندگان را جذب کرده و کارآیی لازم را داشته باشیم، اما با تدابیری که اندیشیده شد و با کمک تولیدکنندگان قارچ و کمپوست توانسته‌ایم تولیدکنندگان بسیاری را جذب کنیم. یکی از اقداماتی هم که در این مسیر انجام شده، تشکیل صندوق آزمایشی است که با فعال‌کردن آن نگذاشتیم قیمت محصول بالا برود و دلالان به بازار ورود کنند. تشکیل این صندوق حرکتی بزرگ است و انگیزه‌ای خواهد شد که تولیدکنندگان با انجمن ارتباط بهتری داشته باشند.
آیا انجمن برای حذف واسطه‌ها و دلالان برنامه‌ای دارد و توانسته کاری انجام دهد؟
تمام تلاش ما این است که جلوی واسطه‌ها را بگیریم و بازار را ساماندهی کنیم. می‌توانم بگویم 60 درصد هم موفق بوده‌ایم، اما این‌که بتوانیم واسطه‌گری و دلالی را از بین ببریم، امکان ندارد. تولید وابسته به فروش است، اما فاصله بین این دو در تولید قارچ زیاد است؛ البته در این مدت فاصله را کم کرده‌ایم و امیدوارم بتوانیم با کمک تولیدکنندگان و همین واسطه‌ها شرایط را تغییر دهیم تا نه آن‌ها از رده خارج شوند و نه تولیدکننده محصول خود را ارزان بفروشد.
درباره صندوق حمایت از تولید قارچ توضیح دهید.
فعالیت صندوق در راستای حمایت از تولیدکنندگان است. با توجه به این‌که قارچ محصولی فسادپذیر است، این صندوق راه‌اندازی شده است تا اگر تولیدکننده نتوانست محصولش را به فروش برساند، نگران خراب‌شدن آن و سوءاستفاده دلالان از این فرصت برای خرید ارزان محصول نباشد. در واقع صندوق بین تولیدکنندگان و کارخانه‌ها ارتباط برقرار می‌کند. همچنین هر روز قیمت مصوبی اعلام می‌شود که باید با آن قیمت به صندوق تحویل داده شود.
آیا صنعت قارچ گامی در راستای تکمیل زنجیره تولید برداشته است؟
بله. زنجیره‌های تولید شامل صنایع و عوامل تولید پیشین، واحدهای تولیدی و مراکز فرآوری و عرضه جزو برنامه‌های اصولی بخش کشاورزی است که در این خصوص عملیات اجرایی در بعضی واحدهای تولید قارچ هم انجام شده است و برخی از تولیدکنندگان تقاضای دریافت مجوز زنجیره تولید داده‌اند. به این صورت که شروع فعالیت از قبل از تولید یعنی ساخت تأسیسات، تولید بذر، تولید خاک، دانش فنی، تولید محصول، عرضه و صنایع تبدیلی همه در یک مسیر انجام شود و حتماً این اتفاق روز به روز بیش‌تر خواهد شد. سرانه تولید و مصرف قارچ در کشور بیش‌تر شده است که همین موضوع نشان از اقتصادی‌بودن این فعالیت دارد و افراد بسیاری خواهان سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند؛ البته ورود به عرصه تولید قارچ باید هدفمند باشد.
برنامه شما در سال جهش تولید چیست؟
امیدوارم با اهدافی که دنبال می‌کنیم، سرانه تولید، بهره‌وری، راندمان و اشتغال‌زایی را افزایش دهیم. برنامه ما این است که امسال 15 تا 20 تولید را افزایش دهیم که قطعاً با ورود واحدهای تولیدکننده جدید این اتفاق خواهد افتاد و قطعاً از این واحدهای تولیدی حمایت خواهیم کرد.
انتظار شما از مسئولان برای بهبود وضعیت کسب‌وکار و رونق تولید چیست؟
رئیس انجمن صنفی پرورش دهندگان قارچ خوراکی کشور: اول از مجلس تقاضا داریم که قوانین را بازنگری کند، زیرا برخی قوانین بخش کشاورزی برای سال‌های 32 و 42 بوده و لازم است قوانین دست‌وپاگیری که مانع تولید است، بازنگری شود که اگر این اتفاق بیفتد، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. موضوع بعدی این است که دولت امور را به انجمن‌ها و اتحادیه‌ها واگذار کند و اختیارات بیش‌تری به آن‌ها دهد. در سال‌های گذشته نیز مقام معظم رهبری اشاره کردند که دولت باید کوچک شود، اما این اتفاق نیفتاد و بسیاری از مراکز دولتی در برابر آن مقاومت می‌کنند. موضوع سوم لزوم دخالت‌نکردن دولت و عدم ایجاد مشکل در کار تولیدکننده است که اگر این اتفاق بیفتد، تولید شکوفا خواهد شد.
