مهندس بهروز پیرایش ملقب به پدر قارچ ایران
صنعت قارچ خوراکی کشور، خود را برای همیشه وامدار تلاش‌ها و زحمات مردی می‌داند که در سال 1353 اولین مزرعه پرورش قارچ صنعتی را در ایران و خاورمیانه بنیان نهاد. مرحوم مهندس بهروز پیرایش ملقب به پدر قارچ ایران پس از کسب مدرک لیسانس کشاورزی از دانشگاه لیدز انگلستان به ایران بازگشت تا با آنچه در مدت تحصیل کسب کرده‌بود به سرزمین خود خدمت کند.
وی در سال 1317 در تهران چشم به جهان گشود. وی مدرک تحصیلی خود را (لیسانس کشاورزی) از دانشگاه لیدز انگلستان اخذ نمود.
نحوه آشنایی مهندس بهروز پیرایش با قارچ
وی در دوران دانشجویی و اقامت در انگلستان، ارزان‌ترین غذای دوست‌داشتنی را املت قارچ معرفی می‌کند. بعد از اتمام تحصیل و بازگشت به میهن، به جست‌وجوی املت قارچ می‌پردازد، اما هیچ!
ایشان پس از کمی پرس‌وجو متوجه می‌شود که نه‌تنها چیزی به‌عنوان املت قارچ وجود ندارد، بلکه اصلاً قارچی وجود ندارد. در اینجا مهندس به فکر فرو می‌رود! که چرا در خارج از ایران قارچ محصولی معمول و پرمصرف است؟ حال آنکه در کشور عزیزمان ایران، کمتر آشنایی با آن وجود دارد و نیز اندک مصرف‌کنندگان از کنسروهای وارداتی استفاده میکنند.
در این زمان بود که مهندس با توجه به دانش پایه کشاورزی و با تکیه بر پشتکار مثال‌زدنی خود، پروژه تولید قارچ را شروع کرد. او میخواست کاری انجام دهد که دیگران انجام ندادند و این کار را انجام داد.
اولین کشت قارچ در ایران توسط مهندس بهروز پیرایش
جالب است بدانید که قبل از مهندس، شخصی به نام مستر جکسون، کارمند وقت سفارت انگلستان و باغبان، همراه با همکار ایرانی خود در سفارت «جناب آقای احیایی»، اولین بار در تونل‌هایی که توسط ایشان در منطقه غرب تهران (طبق فرموده مهندس) حفر شده‌بود، مبادرت به کشت قارچ میکنند.
متأسفانه به دلایل زیاد ازجمله مهم‌ترین آنها عدم وجود دانش کافی، آقای احیایی و همکارشان در این پروژه شکست می‌خورند. اما این شکست مبدأ بزرگی بود برای شروع صنعت کشت قارچ در ایران. جناب آقای احیایی، طبق وصیت ایشان در محل تونل‌ها به آرامش ابدی رسیدند.
پدر قارچ ایران با عضویت در انجمن قارچ‌کاران انگلستان و عضویت در مجله‌های تخصصی آن زمان مانند انجمن پرورش دهندگان قارچ (Mushroom Growers Association) در اروپا توانست به خوبی با دانش و فناوری روز آن دوران آشنا شود و از آن بهره بگیرد.
وی در سال 1353 با گرفتن یک وام از وزارت کشاورزی توانست نخستین مزرعه تولید قارچ خود را به نام واحد کشت و صنعت ایران را تاسیس کند. سطح زیر کشت مزرعه او 2000 متربع بود که توانست در هر متر مربع 8 تا 15 کیلو قارچ بهره‌برداری کند.
واردات اسپان و مشکلات آن
مهندس، برای شروع کار اسپان مورد نیاز را از خارج از ایران وارد می‌کرد. اما پس از به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی و دگرگونی تمام معادلات، واردات بذر متوقف و عملاً تولید قارچ غیرممکن شد!
اولین فرمول تولید بذر قارچ در ایران
اما مهندس از این فرصت نهایت استفاده‌ِ را کرد و اقدام به تولید بذر می‌کند. در ابتدا به دلیل نداشتن دانش و اطلاعات کافی، پروژه تولید بذر با شکست روبه‌رو می‌شود، اما درنهایت، پس از دو سال ممارست و تلاش شبانه‌روزی، استاد پیرایش فرمول و نحوه تولید اولین بذر قارچ در ایران را به نام خود ثبت کردهِ و توسعه می‌دهد.
کشف فرمول افزایش بهره وری قارچ دکمه ای
سال ۱۳۵۳ را باید مبدأ و ظهور تولید قارچ در ایران نامید. چراکه استاد واحد کشت و صنعت قارچ ایران را به مساحت ۲۰۰۰ مترمربع احداث و شروع به فعالیت می‌کند.
مرحوم مهندس بهروز پیرایش متوجه شد که میزان محصولی که او در هر متر مربع برداشت می‌کند از میزان استاندارد جهانی متفاوت است. در آن زمان در انگلستان، از هر مترمربع 25 کیلو قارچ برداشت میشد. در حالی که او گاه 8 کیلو در هر متر مربع و گاه در بهترین حالت 15 کیلو در هر مترمربع قارچ دکمه‌ای سفید برداشت می‌کرد.
مهندس به همین دلیل شروع به انجام مطالعات علمی فراوان کرد. تا بالاخره توانست راز این تفاوت را کشف کند و میزان تولید خود را به استاندارد جهانی برساند. او دریافت‌های خود را به صورت مقالات در نشریات تخصصی ایران به چاپ می‌رساند و در اختیار ایرانیان علاقه‌مند قرار می‌داد.
تسخیر اولین بازارهای فروش قارچ دکمه ای ایران
در خیابان استامبول که سفارت انگلیس در آن قرار داشت، و هم‌اکنون نیز محل سفارت آلمان، ترکیه و انگلستان است، دو مغازه فروش میوه‌ها و اجناس فرنگی به اروپائیان مقیم تهران را انجام میدادند. مرحوم نخستین محصولات خود را به این دو مغازه عرضه می‌کرد. کیلویی 15 تومان به هر مغازه فروخته میشد. فروش این محصول در زمانی که فقط قارچ کنسروی ارائه شده‌ِبود، یک محصول ممتاز و سرآمد محسوب میشد. به تدریج توانست مشتریان قارچ دکمه‌ای بیشتری را به خود جلب کند.
چطور میشه فاصله کیفیت تولید ما با کشورهای پیشرفته برابر شود؟
خاک پوششی خوب یکی از معضلات تولید کننده‌ها است. کمپوست استاندارد به راحتی بدست نمی‌آید.
آموزش و تدریس پرورش قارچ دکمه ای در ایران
مرحوم مهندس بهروز پیرایش در سال‌های بعد و پس از رونق کسب و کار خود، در نقش پدر قارچ ایران، تلاش کرد که نقش پدری خویش را ایفا کند. تا آموخته‌های خود را به نسل جدید ارائه دهد. او با تدریس به علاقه‌مندان در کارگاه‌های مختلف و نگارش کتاب و مقالات متعدد دانش و فناوری بومی خود را در طبق اخلاص گذاشت و به نسل آینده خود تقدیم کرد.
از او کتاب تئوری کمپوست سازی قارچ خوراکی دکمه ای به یادگار ماندهِ که هنوز هم نکات بسیار ارزشمندی را برای علاقه‌مندان با خود دارد.
به علاوه رسانه هاگ افتخار داشت تا در برنامه آقای قارچ با حضور پدر قارچ ایران میزبان وی باشد. تا تجربیات و نظرات وی را برای نسل آینده حفظ کند. همچنین در این رسانه فیلم نایاب از نخستین مزرعه پرورش قارچ ایران که مستندی جامع از مزرعه واحد کشت و صنعت ایران است به تاریخ این مرز و بوم هدیه شده‌است.
درگذشت مرحوم مهندس بهروز پیرایش
پیمانه عمر پر برکت مرحوم، که عاشقانه برای سرزمین مادری‌اش سپری شد. سرشار از خیر و برکت برای هم‌عصران و نسل‌های آینده‌بود، در 9 دی 1396 به پایان رسید. هم‌اکنون پس از درگذشت استاد، یاد و خاطره‌اش را بزرگ می‌داریم. به پاس تلاش‌های خستگی‌ناپذیرش، قدم‌های‌مان را برای رشد و بهبود این صنعت و اعتلای نام ایران زمین در سطح بین‌الملل محکم‌تر از پیش برمی‌داریم.
