آشنایی کامل با قارچ گوش چوب + آرایه شناسی

قارچ گوش چوب(قارچ گوش ژله ای) گونه‌ای از قارچ‌های تیره‌ی Auriculariaceae است. این قارچ یکی از قارچ‌های خوراکی است که به‌صورت وحشی یافت می‌شود. اندام میوه‌دهنده آن به دلیل شباهتش به شکل گوش و نیز، قهوه‌ای‌ رنگ بودنش قابل‌ تشخیص است.

آرایه‌شناسی قارچ گوش ژله ای

• فرمانرو: Fungi
• دسته: Basidiomycota
• رده: Agaricomycetes
• راسته: Auriculariales
• تیره: Auriculariaceae
• سرده: Auricularia
• گونه: Auricularia mesenterica
• نام علمی: Auricularia auricula-judae
• مترادف: Jews Ear (انگلیسی)،Pinyin (چینی)

1. (Patila Adans. (1763
2. (Conchites Paulet (1791
3. (Agarico-gelicidium Paulet (1793
4. (Zonaria Roussel (1806
5. (Laschia Fr. (1830
6. (Oncomyces Klotzsch (1843
7. (Hirneola Fr. (1848
8. (Laschia subgen. Auriculariella Sacc. (1888
9. (Seismosarca Cooke (1889
10. (Auricula Battarra ex Kuntze (1891
11. (Auriculariella Clem. (1909

این قارچ گونه‌ای از قارچ‌های تیره‌ی Auriculariaceae است. قارچ “گوش ژله‌ای” یکی از  قارچ‌های خوراکی است، که به‌صورت وحشی یافت می‌شود. اندام میوه‌دهنده آن به دلیل شباهتش به شکل گوش و نیز، قهوه‌ای‌رنگ بودنش قابل‌تشخیص است.

محل رویش

این قارچ روی چوب درختان بخصوص درختان بزرگ‌تر می‌روید. آنها در نواحی معتدل جهان در تمام سال یافت می‌شوند و در این نواحی، بر روی درختان مرده و زنده می‌توانند رشد کنند.

قارچ گوش چوب جذابیتی غیرمعمول در بافت موقع خوردن طعم و مزه قابل‌توجهی ندارد. این قارچ در آسیای دور ارزش زیادی ندارد و عموماً در سوپ استفاده می‌شود. به‌محض خشک شدن گوش‌های چوب، چروکیده شده و به‌صورت بخش کوچکی از اندازه اصلی قارچ درمی‌آید و به‌مجرد تماس با آب، آن را جذب و اندازه شکل اولیه خود را پیدا می‌کند این قارچ به نام‌های گوش چوب، گوش درخت، گوش ماوییور، قارچ گوش و در ژاپن به نام کیکوریج نامیده شده است.

پراکنش در ایران: این گونه دامنه‌ی پراکنش جغرافیایی مناسبی در پوشش‌های جنگلی استان‌های مازندران، گیلان و گلستان دارد و زمان رویش آن در بهار، تابستان و پاییز است.

اندام بارده به صورت یک اندام ژله‌ای و به شکل گوش انسان بوده و معمولاً بر روی چوب رشد می‌کند. نام این قارچ (قارچ گوش ژله ای) دقیقاً برگرفته از شکل ظاهری اندام بارده آن است که شکل کلی آن، همچنین وجود فرورفتگی و برآمدگی‌هایی در سطح آن، این قارچ را شبیه گوش انسان کرده است.

سطح اندام بارده بخش بارور قارچ بوده و به شکل یک توده‌ی ژله‌ای و به رنگ اندام بارده کرمی تیره، قهوه‌ای تا قهوه‌ای قرمز دیده می‌شود. سطح زیرین اندام بارده نیز بخش نابارور یا عقیم بوده و معمولاً هم‌رنگ سطح اندام بارده است.

در برخی موارد، سطح زیرین همراه با پیچ‌خوردگی، شیار یا رگه‌هایی است. معمولاً چندین اندام بارده از این قارچ به شکل مجتمع، در کنار یکدیگر و بر روی چوب رشد می‌کنند.

اسپورها

اسپورها سوسیسی شکل، صاف و به اندازه‌ی ۸-۴ *۲۰-۱۲ میکرومتر هستند. بازیدیوم‌ها استوانه‌ای و با سه دیواره‌ی عرضی دیده می‌شوند.

فواید و خواص قارچ گوش چوب

سابقه‌ی استفاده‌ی غذایی و دارویی از قارچ Auricularia autricula – juidae به سال‌ها پیش باز می‌گردد. چینیان باستان از این قارچ برای تسکین درد، قطع خون‌ریزی، به ویژه خون‌ریزی رحمی و درمان هموروئید استفاده می‌کردند.

تأثیر ترکیبات پلی ساکاریدی استخراج شده از قارچ A.autricula – juidae یا (AAP) در تنظیم سیستم ایمنی مورد بررسی قرار گرفته و ثابت شده است که این قارچ می‌تواند از طریق کمک به تکثیر و بیان سیتوکین‌ها در سلول‌های PBMC یا Peripheral Blood Mononuclear Cells در بهبود وضعیت سیستم ایمنی نقش داشته باشد.

این عملکرد از طریق تأثیر فاکتورهای ضد توموری Tumor Necrosis Factor شامل TNF – alpha و TNF – gamma امکان پذیر می‌گردد.

TNF ها گروهی از سیتوکین‌ها هستند که در پدیده‌ی آپوپتوزیس یا مرگ برنامه‌ریزی شده سلول‌ها (Programmed Cell Death:PCD) دخالت دارند (۲۰۰۸,.Zuo et al). همچنین پروتئین‌های قارچ از طریق افزایش فعالیت و تکثیر اسپلنوسیت‌ها و تولید اینترفرون گاما در موش‌های آزمایشگاهی به افزایش عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

همچنین تأثیر این قارچ در ممانعت از تشکیل لخته‌های خونی (Anticoagulation) نیز به اثبات رسیده‌است. Yoon و همکاران یک ترکیب پلی‌ساکاریدی از این قارچ استخراج کردند که این ترکیب تأثیر معنی‌داری در کاهش لخته شدن خون نشان داد.

این عملکرد از طریق کاتالیز کردن، ممانعت از فعالیت ترومبین از طریق آنتی‌ترومبین امکان پذیر می‌شود. ترومبین پروتئینی است که در تشکیل لخته‌های خونی نقش دارد. در مطالعات بر روی موش‌های آزمایشگاهی، عملکرد این پلی‌ساکارید در ممانعت از تجمع پلاکت‌ها مشابه آسپرین ارزیابی گردید. (2003,.Yoon et al)

خاصیت ضد سرطانی

همچنین خاصیت آنتی‌اکسیدان پلی‌ساکاریدهای موجود در این قارچ نیز به اثبات رسیده و به منظور بهره‌مندی از این خاصیت، پخت نان با آرد غنی‌شده با قارچ توصیه شده و به مرحله‌ی عمل نیز رسیده است.

(2007,.Fan et al) نقش پلی‌ساکاریدهای قارچ و میزان قند خون، مورد مطالعه قرار گرفته و ثابت شده است که پلی ساکاریدهای اول در آب قارچ دارای فعالیت هیپوگلایسمیک با کاهش قند خون می‌باشند. (Yuan et al. ۱۹۹۸)

علاوه بر تأثیر پلی‌ساکاریدهای قارچ A.auricula – judae یا AAP در تنظیم سیستم ایمنی، کاهش قند خون و کاهش تشکیل لخته‌های خونی، نقش این ترکیبات در کاهش چربی خون نیز به اثبات رسیده است. در یک بررسی که بر روی موش‌های آزمایشگاهی با رژیم تغذیه‌ای غنی از کلسترول به انجام رسید، مشاهده شد پس از ۸ هفته تیمار موش‌ها با AAP، میزان کلسترول مجموع و کلسترول HDL در مقایسه با سایر موش‌ها از کاهش قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. (۲۰۰۸,.Chen et al)