قارچ صدفی خرما با نام علمی Pleurotus Pulmonarius که به قارچ صدفی قهوه‌ای نیز معروف است، یکی از نژادهای قارچ صدفی است که بومی هند و شرق ایالات متحده میباشد. این نژاد از قارچ صدفی به دلیل رنگ قهوه‌ای خرمایی خود، در میان عوام مردم به نام قارچ صدفی خرما، نامگذاری شده است.
البته این قارچ خوراکی در نقاط مختلف جهان با نام‌های دیگری نظیر قارچ هندی، قارچ خرما، قارچ صدفی ایتالیایی و قارچ ققنوس نیز شناخته میشود.
آرایه‌شناسی و معرفی قارچ صدفی خرمایی
- فرمانرو: قارچ
- دسته: Basidiomycota
- رده: Agaricomycetes
- راسته: Agaricales
- تیره: Pleurotaceae
- سرده: Pleurotus
- گونه: P. pulmonarius
- نام علمی: Pleurotus Pulmonarius
رنگ تیره تری نسبت به قارچ صدفی معمولی سفید (مروارید) دارد و کمی کوچکتر است اما طعم و مزه آن تفاوت خاصی ندارد. این قارچ در فصل بهار و تابستان، در جنگل های معتدل و نیمه گرمسیری نواحی مرتفع، بر روی درختان چوب سخت و یا مخروطی (سوزنی) جنگل ها میروید. در برخی نواحی نیز اواخر تابستان ظاهر میشود.
شرایط رشد آن تقریبا با قارچ صدفی مروارید (سفید رنگ) یکسان است ولی میتواند دمای بیشتری را تحمل کند و در مناطق گرمتری نسبت به قارچ صدف معمولی، بروید.
محل اصلی رویش قارچ خرما، هند و شرق ایالات متحده آمریکا میباشد، اما کم‌و‌بیش در نقاط مختلف دیگر دنیا نیز دیده شده است. این قارچ بصورت پراکنده در جنوب ایران نیز یافت میشود.
رنگ آن سفید قهوه‌ای روشن و در برخی نواحی مایل به خاکستری است. یک پوشش مجزا و یک حلقه پایدار برروی ساقه دارد. کلاهک صدف‌شکل آن قطری بین 5 الی 20 سانتیمتر دارد. قطر اسپورها نیز از 15 میکرومتر بزرگتر است و چاپ اسپور آن سفیدرنگ مایل به زرد میباشد. سیستم هیفی آن نیز ترکیبی از فرم‌های دی میتیک و تری میتیک است.
تاریخچه قارچ خرما
قارچ صدفی خرمایی اولین بار در سال 1821 توسط گیاهشناس سوئدی، الیاس مگنوس فرایز (Elias Magnus Fries) کشف و با نام علمی Agaricus pulmonarius به عنوان یک گونه قارچ مستقل طبقه بندی شد. اما بعدها در سال 1872 توسط قارچ شناس فرانسوی لوسین کولت(Lucien Quélet) نام علمی آن به Pleurotus Pulmonarius تغییر داده شد و به عنوان نژادی از قارچ صدفی طبقه بندی شد.
در قرن بیستم نیز قارچ شناس مشهور انگلیسی دیوید پگلر (David Norman Pegler) در سال 1975 اصلاحاتی در طبقه بندی آن انجام داد و آن را با نام علمی کامل Pleurotus sajor-caju ثبت نمود.
پرورش قارچ صدف خرمایی
قارچ صدف خرما پرکشت ترین گونه قارچ صدفی در اروپا و آمریکای شمالی است و به صورت تجاری در نیوزلند کشت می شود. بازده بیولوژیک این قارچ بین 100 تا 200 درصد است. کشت این گونه شباهت زیادی به نحوه پرورش دیگر گونه های قارچ های صدفی دارد و با انتقال میسلیوم و اسپان به بسترهای پایه سلولزی (چوب و مشتقات آن) انجام می شود.
قارچ صدفی خرمایی دارای 14 تا 27 درصد پروتئین، دو درصد چربی و 51 درصد کربوهیدرات در وزن خشک می باشد.
خواص قارچ خرما
خواص این قارچ تقریبا همانند دیگر گونه‌های قارچ صدفی میباشد. چندین مطالعه انجام شده بر روی حیوانات و در شرایط آزمایشگاهی نشان می دهد که قارچ صدفی قهوه ای و عصاره های آن ممکن است برای دامنه وسیعی از بیماری ها داروهای دارویی داشته باشند.
یک نوع پلی ساکارید موجود در قارچ خرما به نام β-D-Glucan حساسیت به درد را در موشهای آزمایشگاهی را کاهش می دهد و می تواند یک پایه اولیه برای داروهای ضد درد جدید باشد. در یک مطالعه متفاوت روی موش ها، یک گلوکان از قارچ صدفی قهوه ای خواص ضد التهابی و ضد درد قوی و یک عصاره متانولی قارچ صدفی قهوه ای به ترتیب فعالیت ضد التهابی و ضد توموری قابل مقایسه با داروهای مرجع استاندارد دیکلوفناک و سیس پلاتین را نشان داد.
یک مطالعه در سال 2010 نتیجه گرفت که عصاره های قارچ صدفی قهوه ای ممکن است سرعت تکثیر سلول های سرطانی را با سطح بالایی از گالکتین کاهش دهد که مستقیماً با پیشرفت و گسترش سرطان ارتباط دارد. عصاره های آن که به رژیم غذایی موش ها منجر به تأخیر در سرطان می شود ، نشان می دهد که این عصاره ها ممکن است به عنوان کمکی برای درمان سرطان مفید باشند.
در تحقیقات به دست آمده که عصاره خوراکی قارچ صدفی قهوه ای دارای اثر ضد قند خون قابل توجهی است ، پیشرفت دیابت را متوقف شده و مرگ و میر موش های دیابتی ناشی از آلوکسان را تقریباً 50٪ کاهش میابد. این اثر هم افزایی با داروی ضد دیابت گلی بن کلامید را نشان می دهد و از امکان درمان ترکیبی موثر گلی بن کلامید و P. pulmonarius برای دیابت پشتیبانی می کند.
قارچ صدفی قهوه ای ممکن است با مهار ترشح هیستامین در درمان تب یونجه موثر باشد. قارچهای پودری شده هنگام تغذیه در موشهای حساس به آب، باعث کاهش قابل توجهی در عطسه و مالش بینی می شوند، اگرچه اثر آن به تدریج طی چند هفته افزایش می یابد.
عصاره های آن باعث کاهش کولیت حاد در مدل موش شدند ، که نشان می دهد استفاده بالینی احتمالی در درمان کولیت وجود دارد. در مطالعه ای دیگر نتیجه به دست آمده این بود که عصاره ها همچنین از ایجاد سرطان روده بزرگ مرتبط با کولیت در موش ها جلوگیری می کنند.
عصاره قارچ صدفی خرما دارای خواص ضد میکروبی میباشد و از نظر آزمایشگاهی فعالیت آنتی اکسیدانی از خود نشان می دهد.
