اهمیت فاز دوم ساخت کمپوست در کیفیت قارچ برداشتی

با توجه به اهمیت فاز دوم تولید کمپوست در کیفیت کمپوست تولیدی، مروری بر روند این مرحله خواهیم داشت. بازبینی و کنترل شرایط اجرایی مراحل فاز دوم در هر فارم با نگرش به شرایط مطلوب فازهای دیگر، ضامن کمیت و کیفیت مناسب قار‌چ‌های برداشتی خواهد بود.

فاز دوم کمپوست

فاز دوم تولید کمپوست شامل ۶ مرحله است:

هم‌ دمایی

بعد از پر شدن تونل و استقرار دماسنج‌ها در کمپوست قارچ، شاهد اختلاف دمای زیاد از نقاط مختلف کمپوست هستیم. این اختلاف دما می‌بایستی به حداقل (نهایتاً ۳ درجه سانتیگراد) برسد. دمای هوای می‌‌بایستی بین ۴۴ تا ۴۶ درجه تنظیم گردد. دمپر هوای آزاد در صورت افزایش دمای هوا سیرکوله و با کاهش دما بسته می‌شود. دور فن (RPM) در بیشترین مقدار خود تنظیم گردد.

افزایش دما کمپوست

زمانی که اختلاف دما بین دماسنج‌های داخل کمپوست به کمتر از ۳ درجه سانتی‌گراد رسید، می‌توان شروع به افزایش دما نمود. افزایش دمای کمپوست ۱/۲ تا ۱/۵ درجه در هر ساعت می‌باشد. با بستن دریچه هوای آزاد تقریباً بطور کامل (حفظ ۵٪‌ هوای ورودی) و کاهش دور موتور، با فعالیت میکروارگانیسم‌ها دمای کمپوست بطور طبیعی افزایش می‌یابد. تا زمانی که مقدار اکسیژن کافی به کمپوست برسد، افزایش دما ادامه می‌یابد.

موضوع مهم در این مرحله میزان هوای تازه می‌باشد، که در صورت زیاد بودن موجب توقف افزایش دما و از طرفی فقدان اکسیژن موجب کاهش دما می‌گردد. بخار می‌تواند برای افزایش دما استفاده گردد، البته این فقط یک انتخاب در شرایط بسیار سرد و خشک می‌باشد.

پاستوریزه

پاستوریزه زمانی آغاز می‌شود که دمای هوا و تمام دماسنج‌های داخل کمپوست بیشتر از ۵۸ درجه سانتی‌ گراد برسند. حفظ دما در محدوده ۵۸ الی ۶۰ درجه به مدت ۸ ساعت، موجب از بین رفتن عوامل بیماری‌زا خواهد شد. همچنین آمونیاک نیز باعث از بین بردن عوامل بیماری‌زا خواهد بود، بنابراین در انتهای مدت‌زمان پاستوریزه مقدار آمونیاک در حدود ۲۵۰ تا ۶۰۰ PPM مناسب است.

همیشه باید به نقاط احتمالی تونل که در مدت پاستوریزه دمای کمتر خواهند داشت، توجه ویژه نمود. به‌عنوان‌مثال پشت درها همیشه نقاط سردتری از دمای پاستوریزه هستند، که در این مکان‌ها عوامل زیان‌آور مانند کنه، حشرات و کپک‌ها شانس زنده ماندن خواهند داشت. بنابراین باید این نقاط کاملاً تمیز و عاری از کمپوست باشند.

کاهش دمای توده کمپوست

بعد از سپری شدن مدت‌زمان ۸ ساعت پاستوریزه، کاهش دمای کمپوست بین ۲ الی ۳ درجه سانتی‌گراد در هر ساعت صورت می‌پذیرد. با بازنمودن دمپر هوای آزاد و ورود هوای خنک به داخل تونل کاهش دمای هوا تا ۴۵ درجه اتفاق می‌افتد. زمانی که دمای کمپوست به ۴۷ الی ۴۹ درجه رسید، کاهش دما به‌پایان می‌رسد و وارد مرحله بهینه‌سازی خواهیم شد. نکته قابل‌توجه در این مرحله این است که گاهی مشاهده می‌شود که کاهش دما با سرعت زیادی اتفاق می‌افتد و دمای کمپوست به ۴۵ یا ۴۴ درجه می‌رسد.

بنابراین مجدداً باید با افزایش دما به ۴۷ الی ۴۹ درجه برسانیم. این اتفاق به معنی از دست دادن رطوبت و انرژی کمپوست است. جهت جلوگیری از این خسارت، کاهش دما تا رسیدن دمای کمپوست به ۵۱ درجه بصورت هر ساعت ۲ الی ۳ درجه صورت پذیرد. پس از آن تا رسیدن به دمای مطلوب بصورت ساعتی ۱ درجه کاهش داده شود.

بهینه‌ سازی کمپوست

در طول مدت بهینه‌‌سازی دمای کمپوست بین ۴۶ الی ۴۹ درجه سانتیگراد حفظ می‌گردد. میکروارگانیسم‌های موجود در کمپوست آمونیاک را تبدیل نموده و طی این مرحله تمام آمونیاک از کمپوست حذف می‌گردد. در روز دوم بهینه‌سازی شما متوجه افزایش دمای کمپوست می‌شوید، که این شاخص خوبی از وجود مقدار کافی میکروارگانیسم‌های در کمپوست می‌باشد. با اندازه‌گیری مقدار آمونیاک در تونل به‌وسیله پمپ دراگر Dräger متوجه روند کاهش آن شوید که در هر روز مقدار آمونیاک نصف می‌گردد. با رسیدن مقدار آمونیاک به ٥ ppm مدت بهینه‌سازی به پایان می‌رسد. حال کمپوست برای خنک‌سازی و بذر زنی حاضر می‌باشد.

خشک‌ کردن کمپوست

با باز کردن بیشتر دمپر هوای آزاد به کمک هوای بیرون، شروع به کاهش دمای کمپوست می‌نماییم. سرعت کاهش دمای هوا اهمیت خاصی ندارد. بهترین دمای کمپوست در زمان اضافه نمودن بذر ۲۵ درجه می‌باشد. البته این دما بستگی به زمان و دمای سالن کشت دارد. در شرایط درست و مناسب کمپوست از عصر روز قبل از کشت می‌بایست فاقد آمونیوم باشد. بنابراین می‌توان شب قبل از کشت دمای کمپوست را کاهش داد و برای صبح روز بعد بذر زنی انجام پذیرد.

نکته قابل‌ توجه

در بعضی مواق کمپوست در تونل کاملاً برای کشت حاضر است. ولی سالن خالی جهت پرکردن وجود ندارد. در این مواقع اغلب دمای کمپوست را به ۲۵ درجه کاهش می‎‌دهند. سپس به مدت ۱ تا ۲ روز داخل تونل نگه می‌دارند.

مزیت این موضوع حفظ رطوبت و مواد غذایی در کمپوست می‌باشد. ولی خطر گسترش عوامل بیماری‌زا (به‌ویژه کپک سبز) وجود دارد. بنابراین توصیه می‌شود علیرغم از دست دادن انرژی کمپوست، تا شب قبل از کشت دمای کمپوست کاهش ندهید.

تهیه و تنظیم : مهندس نصیرخوشخبر