پدر علم بیماری شناسی گیاهی
اسفندیار اسفندیاری استاد دانشگاه، پژوهشگر و یکی از اولین پیشکسوتان دانش گیاه‌شناسی ایران است. او اولین ایرانی است که با مدرک دکتری، دروس بیماری‌شناسی گیاهی و قارچ شناسی را تدریس کرد. تحقیقات این دو رشته در ایران را آغاز نمود و نتیجه تحقیقات خود را به سبک مقالات تحقیقاتی امروزی منتشر کرد. او را پدر علم بیماری شناسی گیاهی و قارچ شناسی ایران می‌دانند.
زندگی نامه پدر علم بیماری شناسی گیاهی
اسفندیار اسفندیاری در دوازدهم اسفند ۱۲۸۸ در کرمان به دنیا آمد. پدرش رستم‌خان رفعت‌الدوله ملقب به اسفندیاری، او را برای تحصیل از کرمان به تهران روانه کرد. اسفندیار دوران ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه سن‌لویی تهران که زیر نظر فرانسویان اداره می‌شد به پایان رساند. سپس برای ادامه تحصیل راهی فرانسه شد و در مدرسه ملی کشاورزی گرینیون به تحصیل پرداخت. اما به دلیل مشکلات مالی تحصیلاتش را نیمه‌تمام گذاشت و به ایران بازگشت. پس از مراجعت تحصیلات خود را در مدرسه عالی فلاحت کرج که تابع وزارت کشاورزی بود، ادامه داد. تا در سال ۱۳۰۷ در سن نوزده سالگی با مدرک لیسانس از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد.
پس از اتمام خدمت نظام‌وظیفه به دلیل علاقه و شایستگی در فراگیری بیماری شناسی گیاهی در دوران تحصیل و تسلط کامل به زبان خارجی، در سال ۱۳۰۹ به عنوان معاون و دستیار آقای ژولین گوتیه، کارشناس و استاد گیاه‌شناسی مدرسه عالی فلاحت کرج، برگزیده شد. تا در سال ۱۳۱۴ از طرف مدرسه عالی برای ادامه تحصیل به وین اعزام شد.
کسب مدرک دکترا
اسفندیاری در سال ۱۳۱۷ در سن 29 سالگی موفق به کسب مدرک دکترا از مدرسه عالی کشاورزی وین شد. به ایران بازگشت و به دستیاری پروفسور اروین گائوبای اتریشی، که مدرس گیاه‌شناسی دانشکده بود، پرداخت. در سال ۱۳۲۰ پس از خروج پروفسور گائوبا از ایران در بحبوحه جنگ جهانی دوم به واسطه ورود متفقین به کشور، عهده‌دار تدریس دروس گیاه‌شناسی و بیماری‌شناسی گیاهی و علف‌های هرز شد.
در سال ۱۳۲۴ دانشکده کشاورزی کرج از وزارت کشاورزی جدا شد و به دانشگاه تهران پیوست. اسفندیاری در وزارت کشاورزی باقی ماند. فعالیت خود را در بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی وزارت کشاورزی که در آن زمان آزمایشگاه حشره‌شناسی و دفع آفات نباتی نامیده می‌شد، ادامه داد.
پدر علم بیماری شناسی گیاهی در همان سال پایه و اساس هرباریوم ایران را بنا نهاد. به همراهی دستیارانش مهندس عین‌الله بهبودی شاهسون از سال ۱۳۲۴ در بخش گیاه‌شناسی و علف‌های هرز و دکتر قوام‌الدین شریف از سال ۱۳۲۶ در قسمت قارج‌شناسی و بیماری‌های گیاهان در جهت اعتلای هرباریوم کوشید و تا واپسین روزهای عمرش دست از تلاش برنداشت. اسفندیار اسفندیاری در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۷۴ در سن ۸۶ سالگی و در پنجاهمین سال تاسیس هرباریوم ایران در بیمارستان جم تهران درگذشت.
خدمات و افتخارات
اسفندیاری تمام طول خدمت دولتی خود را در وزارت کشاورزی گذراند. تنها مدت کوتاهی بین سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۴ خورشیدی، هم‌زمان با وزارت مهندس منصور عطائی در وزارت کشاورزی، مامور به خدمت در امور کشاورزی شرکت نفت در آبادان بود.
پدر علم بیماری شناسی گیاهی در طول خدمت خود عهده‌دار ریاست اداره کل بررسی‌ها (۱۳۲۵ تا ۱۳۲۹)، مدیریت کل حفظ نباتات (۱۳۳۴ تا ۱۳۳۸)، معاونت فنی وزیر کشاورزی (۱۳۳۸ تا ۱۳۴۳). ریاست بخش تحقیقات رستنی‌ها در موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور (۱۳۴۳-۱۳۵۰) و ریاست موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور (۱۳۴۵ تا ۱۳۵۳) بود. او در سال ۱۳۵۳ (در سن ۶۵ سالگی) از کارهای اداری بازنشسته شد. دکتر اسفندیاری پس از ورود به خدمت دولتی از سال ۱۳۰۹ تا ده روز مانده به زمان فوتش یعنی حدود ۶۵ سال به طور مستمر به عنوان استاد و پژوهشگر گیاه‌شناسی و قارچ‌شناسی فعالیت مستمر داشت.
او به زبان‌های فرانسه، آلمانی و انگلیسی تسلط و به زبان لاتین آشنایی داشت. در سایه فعالیت‌های تحقیقاتی و علمی‌اش، در مراکز بین‌المللی علمی داخل و خارج از کشور کاملا شناخته شده‌بود. بر این اساس تعداد زیادی گیاه، قارچ و حشره توسط دانشمندان دیگر به نام و افتخار او نامگذاری شده‌اند.
دکتر اسفندیاری پدر علم بیماری شناسی گیاهیموفق به دریافت مدال لیاقت در کشاورزی از کشور فرانسه شد. در سال ۱۹۵۸، مدال افتخار و حمایل از اتریش در سال ۱۹۶۲، مدال لژیون دونور فرانسه از دست ژنرال دوگل رییس جمهور پیشین فرانسه در سال ۱۹۶۳، مدال خدمت با ستاره از کشور آلمان شد. در سال ۱۹۷۰ و تقدیرنامه حسن انجام خدمت از وزارت کشاورزی ایران در پانزدهم فروردین ۱۳۷۲ شد.
هرباریوم ملی گیاهان
اسفندیاری بانی هرباریوم ملی گیاهان ایران بود که امروزه با نام هرباریوم ملی گیاهان وزارت جهاد کشاورزی شناخته می‌شود. این هرباریوم در سالنی به نام دکتر اسفندیار اسفندیاری جای دارد. فعالیت قسمت گیاهان گلدار با شروع جمع‌آوری این نوع رستنی‌ها در سال ۱۳۲۷ توسط اسفندیاری، پروفسور کارل هاینس رشینگر گیاه‌شناس معروف اتریشی و پاول آلن گیاه‌شناس سوئیسی آغاز شد. ابتدا نمونه‌هایی که اسفندیاری و همراهانش در استان‌های کرمان، بلوچستان، خراسان و قسمتی از شمال ایران جمع‌آوری کرده بودند در این هرباریوم قرار گرفت. اما در شصت سال گذشته به غنای این مجموعه افزوده شده‌است.
مسئولیت این هرباریوم در دو دوره، یک‌بار در سال‌های ۱۳۲۷ تا ۱۳۲۹ و بار دیگر در سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵ با دكتر اسفندیاری بوده‌است. همچنین مسئولیت هرباریوم مجموعه مرجع قارج‌های وزارت جهاد کشاورزی واقع در سالنی با نام دکتر قوام‌الدین شریف از بدو تاسیس در سال ۱۳۲۴ تا سال ۱۳۲۹ با دکتر اسفندیاری بود.
آثار و مقالات پدر علم بیماری شناسی گیاهی
اسفندیاری علاوه بر آموزش تعداد زیادی از دانشجویان کشاورزی، مولف بیست و یک عنوان اثر علمی تحقیقاتی در زمینه‌های قارچ‌شناسی، گیاه‌شناسی و بیماری‌شناسی گیاهی است. به شکل انفرادی یا با مشارکت دیگر دانشمندان تهیه و در مجلات علمی ایران یا خارج از کشور به چاپ رسانده‌است. او در این مقالات ۴۴ گونه و یک ترکیب جدید از گیاهان گلدار و ۲۹ گونه قارچ را به عنوان آرایه جدید معرفی و توصیف کرده‌است.
پدر علم بیماری شناسی گیاهی اولین مقاله علمی خود را با همراهی استادش پروفسور آدولف اشتاف، سال ۱۳۱۶ زمانی که در وین به تحصیل می پرداخت، به زبان آلمانی نوشت. آن‌را در مجله Molkerei Zeitung جلد ۶۶ در شهر هیلدس هایم آلمان با عنوان شمه‌ای درباره اقتصاد شیر در ایران منتشر کرد.
همچنین در نگارش نخستین مقاله تخصصی‌اش از مشارکت پروفسور فرانس پتراک، قارچ‌شناس بلندآوازه اتریشی، در زمینه قارچ‌شناسی بهره برد. مقاله‌اش را با عنوان Beiträge zur Kenntnis iranischen Pilzflora در سال ۱۳۲۰ در مجله Annales Mycologici جلد ۳۹ در برلین به چاپ رساند.
پدر علم بیماری شناسی گیاهی در سال ۱۳۲۴ فهرستی از قارچ‌های گردآوری شده در ایران را به زبان فارسی منتشر کرد. این مطلب اولین نوشته فارسی در زمینه قارچ‌شناسی گیاهی محسوب می‌شود. در ادامه فهرست‌های شماره دو، سه و چهار قارچ‌های ایران توسط او تا سال ۱۳۳۰ تکمیل و ارائه شدند. از دیگر مقالات مرجع دکتر اسفندیاری در زمینه بیماری‌های گیاهی می‌توان به مقالات زنگ‌های غلات در ایران، سیاهکل‌های غلات ایران و بیماری‌های گیاهان زراعی درختان میوه نواحی سوبتروپیکی شمال ایران اشاره کرد.
دکتر اسفندیاری عضو هیات تحریریه مجلات آفات و بیماری‌های گیاهی از ۱۳۲۵ تا ۱۳۶۰، بیماری‌های گیاهی از ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۸ و Sydowia از ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۵ میلادی بود.
