اسپان بذر اولیه قارچ است که به اندام‌های رویشی قارچ به همراه مواد غذایی همراهان اطلاق می‌شود.
یعنی بعد از آنکه میسلیوم قارچ خوراکی بر روی یک ماده زمینه‌ای مغذی رشد کرد و از آن برای رشد رویشی
خود استفاده نمود به مخلوط این مواد غذایی و شبکه میسلیومی رشد کرده بر روی آن اسپان میگویند.
دلایل استفاده از اسپان:
در طبیعت قارچ‌ها برای تداوم خود از اسپور ها استفاده می‌کنند که بسیار کوچک‌اند به همین دلیل استفاده از ان توسطپرورش‌دهندگان قارچ مشکل
است و هم برای جوانه‌زنی به زمان ۷-۱۰ روزه نیاز دارند.
در صورت استفاده از اسپور این قارچ در کمپوست قبل از جوانه‌زنی اسپور قارچ خوراکی،قارچ‌های رقیب ممکن است در کمپوست جوانه بزنند و آنجا
را اشغال کنند به این دلیل کشت خالصی از میسلیوم مطلوب قارچ خوراکی که بر روی دانه رشد کرده را به بستر کشت اضافه می‌کنیم. تا سریع بستر
کشت را اشغال کرده و جلوی رشد قارچ رقیب گرفته شود این عمل افزودن کشت خالص میسلیوم به کمپوست را مایه‌زنی میگویند.
تهیه اسپان
اسپان باید در محیط‌های دارای سردکننده با درجه -۲ و حداکثر ۵ سانتی‌گراد باشد و مدت ذخیره کردن آن معمولاً ۳ ماه است ولی تا یک سال هم
گزارش‌هایی بوده که اسپان هنوز عملکرد قوی داشته است. اما توصیه می‌شود از اسپان تازه برای مایه‌زنی استفاده شود. و اسپان یخ شده را
برای استفاده دو روز زودتر به دمای ۲۴ درجه منتقل کنید تا قبل از رسیدن به کمپوست فعالیت خود را از سر بگیرند.
کارشناس باید کیفیت اسپان را قبل از استفاده بررسی کند. میزان رشد میسلیوم، اطراف بذور، رنگ میسلیوم، بویان، سلامتی کیسه و حضور مناطق
آلوده با انواع بیماری‌ها پارامترهایی هستند که در تشخیص اسپان خوب برای مایه‌زنی کمک می‌کنند.
اگر نقصی در کیسه اسپان ازجمله بوی ترشیدگی، حضور کپک سبز، تغییر در رنگ و خسارت‌های مکانیکی به کیسه نباید از اسپان آن استفاده کرد.
نقص در کیسه معمولاً هنگام ذخیره کردن توسط شرکت تولیدکننده قارچ یا واسطه‌ها رخ می‌دهد.
اگر از اسپانی استفاده شود که مدت طولانی ذخیره‌شده باشد در اثر رشد میسلیوم ها هیف ضخیم می‌شود و توده بذر داخل کیسه به هم می‌چسبند،
قبل از مایه‌زنی این اسپان باید تکان داده شود و دانه‌ها از هم بازشوند (البته حتی‌الامکان از اسپان تازه استفاده شود) در این صورت میسلیوم ها در
حال رشد هستند که به کمپوست منتقل می‌شوند.
در این صورت بلافاصله رشد میسلیوم درون کمپوست آغاز می‌شود ودر رقابت با قارچ‌های رقیب جلو می‌افتند ولی اگر از اسپان ذخیره‌شده استفاده
شود ۲ روز طول می‌کشد تا رشد مجدداً شروع کند و در این مدت باکتری‌ها رقیب جلو می‌افتند.
پس‌روی نژاد و حفظ آن
از علائم پس‌روی کاهش رشد میسلیوم است. و ممکن است در تمامی مراحل پرورش قارچ وجود داشته باشد. اگر نژادی به‌طور مداوم تکثیر شود
بعد از چند نسل دچار پس‌روی نژاد می شود. از دیدگاه دانشمندان پس‌روی نژادی قارچ خوراکی ناشی از انحراف رشدی هیف ها میباشد. که از
دلایل آن می تواند به بیشتر یا کم رسیدن مواد غذایی با آن یا دلایل ژنتیکی باشد.
مراحل تهیه اسپان
۱-کشت مادری در اگار
۲-کشت تلقیحی در ظروف پتری
۳- کشت اسپان مادری درون شیشه یا کیسه‌های پلاستیکی
۴-کشت اسپان تجاری درون کیسه‌های پلاستیکی (تمامی مراحل چهارگانه باید در شرایط استریل صورت گیرند)
