پرورش قارچ خوراکی دکمه‌ای (صفر تا صد برای تازه کارها)

پرورش قارچ خوراکی دکمه‌ ای

پرورش قارچ خوراکی ، مستلزم داشتن آگاهی و دانش فنی لازم است. در این مقاله با مراحل مختلف آموزش پرورش و تولید قارچ دکمه‌ای آشنا خواهید شد. بهره‌وری در تولید نیازمند علم روز و تجربه کافی است. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با مراحل مختلف تولید و پرورش قارچ دکمه‌ ای ارزشمند آشنا شوید.

مراحل آموزش پرورش قارچ :

• تولید کمپوست قارچ
• اسپانینگ یا تلقیح بذر (دوره ۱۴ روزه)
• رشد میسیلیوم و ریشه دهی قارچ
• خاک دهی (دوره ۱۰ روزه)
• هوادهی (دوره ۱۲ روزه)
• برداشت قارچ (شامل ۳ دوره هفتگی)
• پخت و تخلیه سالن تولید قارچ

همیشه برای علاقه‌مندان و دوستداران آموزش پرورش قارچ در ضمن ورود به عرصه تولید این سوال پیش میاد! مراحل پرورش قارچ چیست؟ باید خدمتتان عرض کنیم که آموزش پرورش قارچ شامل 7 مرحله اصلی است. اول باید با کمپوست آشنا شوید. مرحله بعد اضافه کردن بذر به کمپوست و یا همان اسپانینگ است.

ریسه دوانی مرحله سوم آموزش پرورش قارچ و خاک دهی روی بستر قارچ (کمپوست) مرحله چهارم قرار دارد. حالا نوبت هوادهی در سالن هست که همان مرحله پنجم محسوب میشه. به شما تبریک میگم این مرحله بهترین لحظات یک فارمر محسوب میشه وقتی ثمره تلاش و روی بستر میبینید! بله درست حدس زدید: مرحله ششم آموزش پرورش قارچ هستیم. برداشت قارچ و در نهایت یا مرحله هفتم آموزش پرورش قارچ، شما باید در این مرحله سالن را ضدعفونی کنید. موارد فوق توضیح کوتاهی از مراحل پرورش قارچ بود. برای آشنایی و کسب اطلاعات بیشتر تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

چگونه یک سالن پرورش قارچ راه اندازی کنیم؟

احداث سالن پرورش قارچ به چند صورت در ایران امکان‌پذیر است؟

• سنتی
• صنعتی

در روش سنتی سرمایه‌گذار با بهره‌گیری از وسایل و ابزارآلات سنتی سعی در پرورش قارچ می‌نماید که از خوبی‌های این روش می‌توان ارزان‌تر بودن و کاهش سرمایه‌گذاری نام برد. از معایب آن نیز بازدهی پایین نسبت به روش صنعتی است.

در روش صنعتی احداث سالن پرورش قارچ شما با سرمایه‌گذاری بیشتر تا 10% می‌توانید بازدهی سالن خود را افزایش دهید مکان‌هایی نظیر سالن‌های صنعتی، نیمه‌صنعتی، گلخانه‌ها، سوله‌ها، مرغداری‌های متروکه؛ یا محیط‌های خانگی شامل انبار، سالن، زیرزمین و از هر مکان مسقف با کف مفروش و دیوارهای سیمانی سالم می‌توان برای کشت قارچ به صورت آماتور استفاده کرد در روش صنعتی اتاق کارگاه حتما باید نصب شود. از یک رطوبت‌ساز و هواساز و کولر (سرمایش) و یک هیتر گازی یا گازوئیلی جهت گرمایش استفاده کرد. کانال‌کشی و قفسه‌بندی سالن از دیگر مواردی است که باید به آن توجه کنید.

دستورالعمل ساخت سالن پرورش قارچ دکمه ای استاندارد

برای بدست آوردن محصول مرغوب، ضروری است در هر مرحله از کاشت نمونه‌هایی انتخاب شوند که ضمن سازگاری هر چه بیشتر با شرایط موجود، بیشترین و بالاترین میزان محصول را چه از نظر کیفی و کمی در واحد سطح تولید کنند. رسیدن به این هدف جز از طریق انتخاب سویه‌هایی که از نظر میزان محصول، شکل ظاهری بازارپسندی، مقاومت به آفات و امراض، دارای شکل متناسب و طبیعی را داشته باشد امکان‌پذیر نیست.

روش‌های نگهداری سویه‌ها:

• کشت توده اسپور
• کشت بافت
• کشت میسلیوم

کشت توده اسپور فقط زمانی امکان‌پذیر است که قبل از استفاده از بذر با سویه مادری مقایسه نموده و در صورت مطلوب بودن اقدام به تهیه بذر نمود. چرا که ممکن است اختلافات ژنتیکی متعددی از خود نشان دهد.

در روش کشت بافت، میسلیوم حاصله میتواند برای بذر دوره‌های متعددی مورد استفاده قرار گیرد. لازم به ذکر است که هر ۳ الی ۴ ماه یک بار باید اقدام به کشت میسلیوم کرد. با کشت متوالی میسلیوم میتوان طی سالیان طولانی بذر سویه (بذر مادری) مورد نظر را تهیه نموده و از آن استفاده نمود. البته ممکن است با کشت متوالی میسلیوم از یک سویه منجر به تفرق صفات در آن شود.

ویژگی‌های سالن پرورش قارچ دکمه‌ای

یک سالن خوب و مناسب از حیث ایزولاسیون و سیستم تهویه مناسب، می‌تواند بازدهی پرورش قارچ دکمه‌ای را حدود 10 الی 20 درصد بالا ‌ببرد. میدانیم تولید قارچ در هر سالنی با هر ابعادی امکان‌پذیر است. اما در کشور ما سالن‌هایی با ابعاد طول 24 متر، عرض 6 متر و ارتفاع 4/5 متر که توسط لوله‌های گالوانیزه و یا طبقات آلومینیومی (طبقات هلندی) طبقه‌بندی می‌شوند، مرسوم می‌باشد.

اما فراموش نکنید برای تولید صنعتی و حرفه‌ای باید نکات زیادی را برای انتخاب محل و ساخت سازه مناسب پرورش قارچ دکمه‌ای در نظر گرفت.

در این راستا رعایت فاصله حداقل 500 متری از مجتمع‌های مرغداری و صنایع غذایی و در خصوص واحدهای تولید کمپوست، 1000 متر از محل تولید و پرورش قارچ دکمه‌ای الزامی است.

ابعاد این طبقات بر اساس طول و عرض سالن متغیر است. عمدتا عرض طبقات 1/6متر و طول آن متناسب با طول سالن با احتساب 2 تا 3 متر (تا 1/5متر از ابتدا و انتهای سالن) کوتاه‌تر تعیین می‌شود.

تعداد طبقات سالن پرورش قارچ دکمه‌ ای

تعداد طبقات را نیز بر اساس ارتفاع سالن 3 تا 6 طبقه در نظر گرفته می‌گیریم مرسوم است در سالن‌های پرورش قارچ دکمه‌ای، طبقات در دو ردیف و در جهت طولی سالن ساخته می‌شود. به شکلی که دسترسی به تمام نقاط طبقات از طریق 3 راهرو (راهرو وسط و راهروهای کناری- سمت دیوار) امکان‌پذیر است.

لازم بذکر است که در سالن‌های مدرن ابعاد طبقات، تعداد، ساختمان و مواد اولیه ساخت آن با سالن‌های سنتی تفاوت‌هایی دارد. از مهمترین موارد آن می‌توان به عرض طبقات ( 1/40 متر)، استفاده از طبقات هلندی با شکل و اختصاصات ویژه آن اشاره کرد. توصیه می‌شود در خصوص طراحی طبقات با کارشناسان مجرب تولید قارچ مشورت گردد.

در صورتی که مساحت سالن پرورش قارچ دکمه‌ای به صورت آماتور بیش از 50 مترمربع باشد، کنترل دما و عوامل محیطی توسط تجهیزات ابتدایی به سختی انجام می‌شود. بنابراین صرف هزینه‌های سنگین برای تامین تجهیزات لازم و ادوات تهویه‌ای، سرمایشی و گرمایشی مناسب، ضروری خواهد بود.

در کف سالن‌ها باید آبراه و فاضلاب مناسب با طول و عرض سالن جهت خروج آب شستشو تعبیه شود. نباید بر روی دیوارها، سقف و اطراف کانال‌ها، دریچه‌ها و درب‌ها هیچ‌گونه درز و روزنه‌ای وجود نداشته باشد. تا ضمن ممانعت از ورود آفات و عامل بیماری‌‌زا به سالن، کنترل دی‌اکسید کربن در سالن به بهترین شکل صورت گیرد.

حفظ دما و ایزولاسیون سالن پرورش قارچ دکمه‌ای

در سالن پرورش قارچ دکمه‌ای مهم‌ترین عاملی که باید به آن توجه داشت، کنترل عوامل محیطی و ثبات دمایی سالن است. در این راستا مصالح مورد استفاده در ساخت سالن و رعایت مبحث ایزولاسیون سالن در ناحیه سقف، دیوارها و کف سالن دارای اهمیت ویژه‌ای خواهد بود.

برای این کار می‌توان از ورقه‌های پلی‌استایرن به ضخامت 10 تا 5 سانتیمتر (بر اساس دانسیته و ضریب هدایت گرمایی آن) در داخل سازه و دیوارهای سالن و یا ساندویچ پنل با ضخامت و دانسیته مناسب پلی‌ارتان استفاده نمود.

در طرح دیگری از سالن‌‌های پرورش قارچ دکمه‌ای، سالن یک گلخانه پلاستیکی و کاملا ایزوله است که در آن از لوله‌‌های فلزی گالوانیزه برای شکل‌دهی و استحکام آن استفاده می‌شود. تعداد طبقات در این نوع سالن‌ها عمدتا 3 طبقه ولی در 3 ردیف و در طول سالن طراحی می‌شوند.

چگونه سالن های پرورش قارچ را خنک کنیم؟

در تابستان برای رساندن دمای سالن پرورش قارچ به حد مطلوب، وجود دستگاه‌های خنک‌کننده الزامی است. دستگاه‌های خنک‌کننده باید طوری نصب شوند که مکنده‌‌ی آنها هوای گرم سالن را به درون خود بکشد، خنک کند و پس از ترکیب با هوای تازه، آنرا وارد سالن نماید. در سالن‌های کوچک یا در فصول بهار و پاییز که هوا چندان گرم نیست، می‌توان برای خنک کردن سالن از کولرهای آبی معمولی تغییرداده شده استفاده کرد. اما در گرمای شدید تابستان، این کولرها جوابگو نیستند و باید از سامانه‌های سرمایشی مرکزی نظیر چیلر استفاده کرد. در انتخاب این سامانه‌ها باید وسعت سالن پرورش قارچ و گرمای منطقه را درنظر گرفت و متناسب با آنها، دستگاهی را انتخاب کرد که در آینده مشکلی پیش نیاید.

تأسیسات مزرعه قارچ

برای پرورش قارچ دکمه‌ای به صورت آماتور که سالن پرورش با ابعاد کوچک و حداکثر 50 متر مربع می‌خواهد، صرف هزینه‌های سنگین برای بخش تاسیسات منطقی و فاقد توجیه اقتصادی است. معمولا به نصب کولرهای آبی و استفاده از مه‌پاش و بعضا کولرهای گازی بسنده می‌شود.

در الگوهای قدیمی سالن‌های پرورش حرفه‌ای قارچ به منظور تهویه و تامین هوای مورد نیاز سالن از هواسازهای بزرگ که بصورت مشترک برای چند سالن به صورت همزمان با کانال هوای مشترک و دریچه‌های اختصاصی برای هر سالن استفاده می‌شده است.

در کنار این هواساز دیگ بخار ، دیگ آبگرم و چیلری متناسب با سطح زیر کشت وجود داشت که سالن‌های پرورش و هواساز مشترک را ساپورت می‌کردند و در عمل هواساز به همراه دیگ آبگرم، بخار و چیلر همگی در کنار هم و در سالن تاسیسات مستقر بودند.

مهمترین نقطه ضعف این سیستم عدم امکان استفاده از هوای برگشتی سالن (هوای سیرکوله) و عدم دقت در تعیین میزان هوای ورودی به سالن به دلیل وجود دریچه‌های سنتی بوده است.

در نسل جدید سالن‌های پرورش قارچ دکمه‌ای ضمن رعایت دقیق مبحث ایزولاسیون، هر سالن مجهز به یک هواساز مستقل و هر هواساز دارای دریچه‌های هوای تازه و سیرکوله و اینورتور (تنظیم‌کننده‌های دور موتور فن‌ها) است. در این مدل دیگ‌های آبگرم، بخار و چیلر در سالن تاسیسات مستقر و توسط لوله‌کشی‌های اختصاصی به هریک از هواسازها به صورت مجزا متصل می‌شوند.

انتشار هوا در داخل سالن پرورش قارچ دکمه‌ای:

به منظور ایجاد شرایط بهینه برای رشد پرورش قارچ دکمه‌ای از حیث دما، رطوبت و غلظت دی‌اکسید کربن در سالن‌های صنعتی و مدرن از هواسازهای ویژه‌ای استفاده می‌کنیم که این هواسازها به بخش‌های مختلفی نظیر فن، کویل‌های سرمایی و گرمایی، دریچه‌ها یا دمپرها (شامل هوای تازه، سیرکوله سالن و هوای ورودی به سالن)، بدنه ایزوله، رطوبت زن و اینورتور مجهز هستند. ظرفیت و توان خروجی هوای این هواساز 22.5 تا 25 متر مکعب در ساعت به ازای هر متر مربع سطح زیر کشت با فشار 750 پاسکال است.

به منظور فعالیت مطلوب و ایجاد شرایط بهینه برای پرورش قارچ دکمه‌ای در سالن، 3 نوع دریچه هوا به شرح ذیل تعبیه خواهد شد. ابعاد دریچه‌های مورد بحث بر اساس سطح زیر کشت متغیر است.

1- دریچه ورودی هوا به سالن پرورش قارچ دکمه‌ای:

وظیفه این دریچه، ورود هوای ترکیبی ( ترکیب هوای تازه و برگشتی بر اساس سن و نیاز سالن) از طریق هواساز به داخل سالن است. این هوا پیش از ورود به سالن به منظور تنظیم دما و رطوبت با توجه به مرحله رشد سالن از کوئل‌های سرمایی، گرمایی و اطاقک مهپاش عبور می‌کند و وارد سالن می‌شود.

دمای هوا این دریچه از حیث القا دمای مورد نظر به کمپوست و محیط سالن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حتی برخی سالندارها با توجه به دمای هوا و کمپوست موردنظر خود، دمای هوای ورودی را بر اساس تجربه، وضعیت سالن از حیث ایزولاسیون، سوابق فصلی و منطقه ای تنظیم می‌کنند. اینورتور موجود در هواساز را به عنوان ابزاری برای تنظیم سرعت جریان هوا در هواساز و میزان هوای ورودی به سالن به کار می‌گیرند.

محل نصب دریچه

محل نصب این دریچه عمدتا در بالاترین قسمت از دیواری است که به راهرو بالا ( مزونین) متصل است. در عمل دیواری است که درب ورودی سالن بر روی آن نصب می‌شود.

در داخل سالن برای ایجاد شرایط یکنواخت اقلیمی از کانال پلاستیکی هوارسان (داکت) استفاده می‌شود. این کانال‌ها به دریچه هوای ورودی هوای سالن متصل می‌شود و در طول سالن و تا انتهای آن امتداد پیدا می‌کند. بر روی این کانال پلاستیکی سوراخ‌هایی با قطر 5 سانتیمتر و در فواصل قابل محاسبه با توجه به سطح مقطع هوای ورودی (معمولا 50 سانتیمتری) تعبیه خواهد شد.

در روش بهتر با استفاده از تست دود محل نصب، این کانال‌ها در برخی از سالن‌ها تنها یک عدد و در راهرو وسط و در اکثریت سالن ها دو عدد و در راهروهای پشت طبقات تا انتهای سالن مستقر می‌شوند از مزیت‌‌های وجود این کانال‌ها می‌توان به یکنواخت شدن هوارسانی و یکسان شدن دما، رطوبت و غلظت گاز دی‌اکسید کربن در همه جای سالن پرورش قارچ اشاره کرد.

2- دریچه هوای برگشتی یا سیرکوله:

برای تنظیم هوای موجود در داخل سالن از حیث دما، رطوبت و دی‌اکسید کربن در طول دوره رشد پرورش قارچ دکمه‌ای هزینه‌های زیادی صرف می‌شود. بنابراین هوای داخلی سالن که در ادامه نام هوای برگشتی یا سیرکوله خواهد گرفت، به‌دلیل رطوبت، دما و غلظت دی‌اکسید کربن مناسب آن، ارزشمند است. و بنابراین باید از آن بیشترین استفاده را برد و نباید به راحتی این هوای قیمتی از دست داد.

به همین دلیل توصیه می‌شود بر اساس سن و مرحله رشد سالن همیشه از 10 تا 100درصد دریچه هوای برگشتی سالن باز باشد. یکی از وظایف بسیار مهم  این دریچه و البته به همراه سرعت مناسب دور فن برای یکنواخت کردن دمای محیط و بستر است. محل استقرار این دریچه نیز عمدتا بر روی دیواری است که دریچه هوای ورودی به سالن مستقر است.

3- دریچه اگزوز:

به منظور تخلیه هوای مازاد و گازهای متصاعد شده از بستر و قارچ در سالن و همچنین خروج رطوبت مازاد سالن، دریچه یا دریچه‌های اگزوز بر روی دیوار انتهایی سالن یا حتی درب انتهایی (درب تخلیه سالن)‌ و عمدتا در فاصله حدود 0/5-1متری از سطح زمین ایجاد می‌شود.

با هدف جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا، مگس‌ها، گردوغبار و حتی هوای گرم، خشک یا سرد به سالن، این دریچه‌ها توسط دریچه‌های خودکار (فشار مثبت) با نام لوور و توری مناسب به دلیل عدم ورود حشرات و بعضا فیلترهای مخصوص پوشیده می‌شوند.

نکته بسیار مهم با هدف کنترل و جلوگیری از ورود عوامل بیماری‌زا و مگس‌ها به داخل سالن، نصب فیلتر مناسب بر روی دریچه مکش هوای تازه بر روی هواساز است. که این نکته در حفظ سالن در وضعیت بهداشتی مطلوب بسیار ضروری و حیاتی است.

ورود به مبحث اندازه، تعداد و توضیحات هر یک از دریچه‌ها و سایر نکات فنی مرتبط به آنها از حوصله این مقاله خارج است. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات تکمیلی به سایر مقالات مرتبط با این موضوع در سایت مراجعه نمایید.

سایر اجزا سالن پرورش قارچ دکمه‌ای

سالن پرورش قارچ دکمه‌ای باید دارای سقف و دیوارهایی با عایق‌ گرمایی مناسب باشد. در طراحی سالن پرورش علاوه بر اینکه دریچه‌های عنوان شده تعبیه شده‌اند، باید دو درب را نیز لحاظ کرد:

1. یک درب در انتهای سالن که به محیط بیرونی (محیط کثیف) باز می‌شود و از آن تنها برای عملیات پر و تخلیه سالن (در سالن‌های‌ مدرن حتی برای عملیات خاکدهی) استفاده خواهد شد.
2. یک درب در ابتدای سالن که به راهرو اصلی محیط پرورش (محیط پاک) باز می‌شود و از آن برای تردد پرسنل، ادوات و انتقال قارچ (در سالن‌ها با طرح قدیمی برای انتقال خاک پوششی) استفاده خواهد شد.

ابعاد این درب‌ها بر اساس سنتی بودن (هر دو درب1/6*2/2 متر) و مدرن بودن (درب انتهای سالن 4/6*6/4 متر و درب ابتدایی سالن 1/6*2/2متر) متنوع است. نکته مهم در این بخش جنس درب و عایق گرمایی آن‌ها با هدف ثبات در شرایط داخلی سالن‌ها است.

قفسه‌ بندی سالن پرورش قارچ

همیشه یک سالن تولید که دارای ابعادی استاندارد از لحاظ پرورش قارچ باشد نکته‌ای است که در حین کار باید به آن توجه کرد. اگر سالن دارای عرض زیاد باشد میزان هزینه و زمانی که برای قفسه‌ها نیاز است بیشتر خواهد شد. ولی معمولا اگر طول سالن متناسب با عرض یا کمی بیشتر باشد برای محل پرورش قارچ بهتر است. عرض و طول براساس درب سالن تعریف می‌شود و با در نظر گرفتن درب سالن، عرض و طول نیز تعیین می‌شود.

هوشمندسازی سالن پرورش قارچ

این امر به معنای استفاده از سیستم‌های اتوماسیون برای بهینه‌سازی فرآیند تولید قارچ است. این کار با استفاده از سنسورها،  actuators و نرم‌افزار برای جمع‌آوری و آنالیز داده‌ها و همچنین تنظیم شرایط محیطی مانند دما، رطوبت، تهویه و نور به طور اتوامتیک انجام می‌شود.

مزایای هوشمندسازی سالن پرورش قارچ:

• افزایش راندمان: با کنترل دقیق شرایط محیطی، می‌توان کیفیت و عملکرد قارچ را به طور قابل‌توجهی افزایش داد.
• کاهش هزینه‌ها: با اتوماسیون فرآیندها، به‌راحتی می‌توان از هدر رفت انرژی جلوگیری کرد.
• کاهش ضایعات: با نظارت کامل بر شرایط محیطی، می‌توان از بروز بیماری‌ها و آفات که منجر به ضایعات می‌شوند، جلوگیری کرد.
• افزایش تمرکز و تسهیل مدیریت: با استفاده از سیستم‌های هوشمند، می‌توان سالن پرورش قارچ را از راه دور کنترل و مدیریت کرد.

اجزای اصلی سیستم هوشمندسازی سالن پرورش قارچ:

• سنسورها: سنسورها برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد شرایط محیطی مانند دما، رطوبت، سطح کربین‌دی‌اکسید و آمونیاک استفاده می‌شوند.
• actuators: برای تنظیم شرایط محیطی بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط سنسورها استفاده می‌شوند.
• نرم‌افزار: از نرم‌افزار برای جمع‌آوری و آنالیزداده‌ها از سنسورها، کنترل actuators و ارائه یک رابط کاربری برای مدیریت سیستم استفاده می‌شود.

تلقیح کمپوست فاز دو با بذر قارچ یا اسپان

پس از پاستوریزاسیون کمپوست و شیرین‌سازی آن نوبت به تلقیح کمپوست با اسپان یا مایه زنی( spawning) می‌رسد. تلقیح عبارت است از انتقال دانه‌های اسپان (بذر قارچ) به کمپوست که در حقیقت میسیلیوم قارچ از دانه اسپان به کمپوست منتقل می‌شود.

عموما واحد اندازه‌گیری اسپان لیتر است. ولی در کشور ما از واحد کیلوگرم استفاده می‌شود. یک کیلوگرم اسپان از جنس گندم حدود ۱/۶ لیتر حجم دارد و به زبان دیگر هر لیتر حدود ۰/۶ کیلوگرم وزن. برای تلقیح کمپوست ۵ تا ۶ لیتر بذر خارجی توصیه می‌شود ولی این میزان برای اسپان داخلی ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم است.

بدیهی است بدون وجود میسیلیوم حتی در بهترین کمپوست عملکرد و محصول قارچی نخواهیم داشت. اگر میزان اسپان مصرفی کمتر از حد استاندارد‌های آن توصیه و اجرا گردیده باشد، زمان طولانی‌تری برای کلونیزه شدن کمپوست پاستوریزه‌شده نیاز خواهد بود. در این فرصت ریسک برتری کپک‌های رقیب و حضور آن‌ها در کمپوست بیشتر می‌شود.

در صورت مصرف بیش از حد اسپان در کمپوست، یک هفته پس از تلقیح درجه حرارت کمپوست بالا خواهد رفت. و در نتیجه مشکلاتی در خصوص کنترل دمای آن بروز می‌کند. گاهی این دمای بالا حتی سبب مرگ گروهی از میسیلیوم در مرکز کمپوست خواهد شد. در نتیجه مجددا ریسک حضور کپک‌های رقیب در کمپوست بالا می‌رود.

مقدار بذر مصرفی برای تلقیح کمپوست

در این خصوص نظر به تاثیرات مخرب افزایش دما بر کمپوست و میسیلیوم از سوی برخی متخصصین توصیه می‌شود. طی تابستان میزان مصرف اسپان ۱۰ الی ۲۰ درصد در تن کمپوست کاهش یابد بنابراین با اهداف واهی چون کوتاه کردن طول دوره اسپان ران، افزایش میزان تولید قارچ و کنترل و پیشگیری از حضور بیماری‌ها و غیره از مصرف بیش از حد و یا کمتر از حد استاندارد بذر قارچ پرهیز شود.

در طول مرحله تلقیح دو اصل باید مورد توجه قرار گیرد.

• توزیع و انتشار یکنواخت اسپان در تمام توده کمپوست
• رعایت نکات بهداشتی به صورت جدی در تمام طول دوره تلقیح کمپوست

تجهیزات سالن پرورش قارچ در اتاق 12 متری

1- قفسه‌بندی:

• قفسه‌بندی برای استفاده حداکثری از فضای اتاق ضروری است.
• می‌توان از قفسه‌های فلزی، چوبی یا پلاستیکی استفاده کرد.
• فاصله بین طبقات باید 60 سانتی‌متر و فاصله اولین طبقه تا کف زمین 20 سانتی‌متر باشد.

2- کمپوست:

• کمپوست همان بستر رشد قارچ است.
• می‌توانید کمپوست را آماده خریداری کنید یا خودتان آن را تهیه کنید.
• برای یک اتاق 12 متری، به حدود 1 تن کمپوست نیاز دارید.

3- بذر قارچ:

• بذر قارچ را می‌توانید از فروشگاه‌های کشاورزی تهیه کنید.
• برای یک اتاق 12 متری، به حدود 1 کیلوگرم بذر قارچ نیاز دارید.

4- سیستم کنترل دما و رطوبت:

• دما و رطوبت باید برای رشد قارچ در محدوده مناسب کنترل شوند.
• برای این کار می‌توانید از سیستم‌های تهویه مطبوع، بخاری، رطوبت‌ساز و دماسنج استفاده کنید.

5-  سیستم روشنایی:

• قارچ‌ها برای رشد به نور مناسب نیاز دارند.
• می‌توانید از لامپ‌های فلورسنت یا LED برای روشنایی اتاق استفاده کنید.

6- سیستم آبیاری:

• قارچ‌ها باید به طور مرتب آبیاری شوند.
• می‌توانید از سیستم آبیاری قطره‌ای یا دستی برای آبیاری استفاده کنید.

7- سایر تجهیزات:

• به تجهیزاتی مانند سبد، دستکش، ماسک و ضدعفونی‌کننده نیاز دارید.

8- هزینه تجهیزات:

• هزینه تجهیزات می‌تواند باتوجه به نوع و کیفیت آن متفاوت باشد.
• به طور کلی، می‌توان انتظار داشت که برای تجهیز یک اتاق 12 متری برای پرورش قارچ بین 1 تا 5 میلیون تومان هزینه کنید.

---

شروع دوره آموزش پرورش قارچ دکمه‌ای

مرحله پرورش قارچ دکمه‌ای با انتقال بلوک‌های کمپوست فاز 2 یا فاز 3 (بذر زده شده) به مزرعه تولید آغاز میگردد. بعد از قرار گرفتن بلوک‌ها بر روی طبقات پاکیزه سالن پرورش، بستن درب سالن و بستن تمامی منافذ اطراف درب‌ها، شستشوی سالن و ضدعفونی (با اسپری فرمالین ۲%) بر روی بلوک‌ها و تمام نقاط سالن آغاز می‌شود.

پس از این مرحله بلافاصله شرایط اقلیمی سالن به نحوی تغیییر می‌کند که در طی ۱ تا ۲ روز دمای کمپوست بر روی بستر به دامنه ۲۴ تا ۲۵ درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی محیط ۹۰ تا ۹۵% برسد.

عموما در روزهای اول یا 1 الی 2 روز قبل از خاکدهی، پس از پر شدن سالن طی عملیاتی موسوم به تخته کوبی یا Top off اقدام به برداشتن نایلون رویی بلوک از سطح بستر، پوش کردن کمپوست در عمق 5-10 سانتیمتر، تسطیح سطح بستر و درادامه تخته کوبی (کوبیدن و فشرده کردن روی بستر) می‌شود.

پس از تسطیح با هدف حفظ رطوبت بستر، جلوگیری از نشست عوامل میکروبی و بیماری‌زای احتمالی بر روی بستر و تنظیم رطوبت، سطح بستر با روزنامه (در برخی مزارع با پوشش نایلونی سوراخدار) پوشیده می‌شود.

دمای مناسب کمپوست

همانطور که گفتیم حفظ دمای کمپوست در دامنه 24 – 25 درجه. دمای هوا که متاثر فعالیت کمپوست و سازه و فصل در دامنه۲۲-۲۴ درجه. رطوبت نسبی ۹۰-۹۵۰% و غلظت دی اکسید کربن 5000 PPM برای رشد مطلوب میسیلیوم در کمپوست ضروری و حیاتی است.

میسیلیوم قارچ در طی ۱۳ تا ۱۶ روز تمام الیاف کمپوست بستر را خواهد پوشاند. در طول این ایام تمام تلاش سالندار در این جهت باید باشد که دمای کمپوست در دامنه ۲۵-۲۶ سانتیگراد حفظ شود.

خاکدهی

بعد از سفید شدن کامل بستر با میسیلیوم قارچ و کاهش دمای کمپوست (پایان فعالیت کمپوستینگ)، سطح بستر با خاک‌پوششی خاص و پاستوریزه می‌شود. نقش تأمین بخشی از آب موردنیاز قارچ، محل تکیه و نگهداری کلاهک قارچ، لایه حفاظتی برای جلوگیری از دست دادن رطوبت کمپوست و تامین بخشی از میکروب‌های موردنیاز برای تولید کلاهک و غیره پوشانده می‌شود.

با حفظ شرایط اقلیمی دوره‌ی رشد رویشی میسیلیوم در کمپوست در طول یک دوره‌ی 5 الی 6 روزه، میسلیوم به داخل و سطح خاک‌پوششی رشد خواهد کرد.

در طول این دوره 5 تا 6 روز ضمن ایجاد شرایط اقلیمی مناسب برای رشد میسیلیوم عملیات نگهداری سالن من‌جمله آبیاری‌های متعدد، حفظ و نگهداری اقلیم سالن در محدوده‌های استاندارد، مبارزه با آفات و بیماری‌ها (سم پاشی و نصب تله‌های مگس)، رافل Ruffling و غیره انجام خواهد شد.

هوادهی یا شک‌دهی

برای تغییر فاز رویشی به زایشی با کاهش دما و ورود اکسیژن به سالن کشت، دمای محیط سالن پرورش در طی 4 تا 5 روز و به‌آهستگی به 17 درجه خواهد رسید.

همچنین رطوبت هوا در این مدت حدود 95% درصد و با کاهش 200 الی 300 ppm در روز، مقدار CO2 محیط در پایان مرحله شوک‌دهی به 1200PPM خواهد رسید، که زمینه برای تولید کلاک قارچ فراهم می‌گردد.

نکته بسیار مهم در این بخش انجام تغییرات به آهستگی، تدریجی و در طی 4 تا 5 روز است تا قارچ‌هایی هم‌نسل داشته باشید. در غیر اینصورت محصول تولیدی از حیث کیفی و کمی آسیب‌های جبران ناپذیری خواهد داشت.

بعد از گذشت 4 تا 5 روز میسلیوم‌های در هم تنیده شده و میسیلیوم‌های ضخیم شده بر روی بستر مشاهده می‌شوند.

پس از 3 الی 4 روز بافت‌های باد کرده و مدور با نان پریموردیا بر روی بستر و میسیلیوم‌های قارچ ظاهر شده است. پس از 4 تا 5 روز این بافته به پین و قارچ‌های کامل تبدیل خواهند شد این پین‌ها در زمان کوتاهی آماده برداشت خواهند شد.

پین‌ها در شرایط مساعد محیطی و با مصرف مواد غذایی موجود در کمپوست رشد کرده و تبدیل به قارچ بالغ می‌شود. قارچ‌ها در یک دوره سه هفته برداشت بستر جدا می‌شوند و محصول برای ارسال به بازار تازه خوری و یا صنایع تبدیلی ارسال می‌شوند.

نکته مهم

حفظ دمای کمپوست، دمای هوا، رطوبت نسبی، غلظت دی‌اکسیدکربن و همچنین انجام سایر عملیات نگهداری سالن قارچ نظیر آبیاری و سم‌پاشی‌ها، رعایت نکات بهداشتی، ایجاد اقلیم مناسب در سالن و غیره از امور بسیار مهمی در تولید محصول قارچ با کیفیت و کمیت ایده‌ال است.

در طول سه هفته برداشت قارچ از هر مترمربع بین ۲۰-۲۵ کیلوگرم قارچ برداشت می‌شود. با توجه به دوره‌ی ۶۰ روزه اشغال سالن و ۶ دوره در سال، از هر مترمربع یک سالن در طول یک سال۱۲۰-۱۵۰ کیلوگرم قارچ برداشت می‌شود.

بسته‌ بندی قارچ:

قارچ چیده شده در ظروف و سبدهای مخصوص به واحد بسته‌بندی ارسال می‌شود. در سردخانه اولیه در دمای ۲-۴ درجه به مدت ۱۰-۱۵ ساعت نگهداری شده است. سپس به سالن‌های بسته‌بندی که دمای محیط آن ۱۲-۱۵ درجه است منتقل می‌شوند.

در بسته‌بندی بعد از توزین قارچ در ظروف ویژه و کشیدن فیلم، لیبل زنی و تاریخ بر روی ظروف به سردخانه‌ی نهایی با دمای ۲-۴ درجه منتقل تا در اسرع وقت به بازار ارسال گردد.

ضدعفونی و تخلیه سالن

با اتمام دوره برداشت در مزارع دارای سالن‌های قفسه‌بندی باید عمل پخت یا Cook-out را در همان سالن‌های پرورش انجام دهند.

پخت سالن پرورش قارچ با افزایش دمای بستر و محیط به دمای 70 درجه سانتیگراد به وسیله بخار اب و به مدت 10-12 ساعت تیمار مناسبی برای از بین بردن تمامی عوامل نامناسب در بستر و سالن است. این دما، بالاتر از نقطه گرمایی مرگ موجودات و عوامل بیماری‌زا است که باید از سالن و مزرعه حذف شوند.

پرورش قارچ پیچیده و در عین حال ساده است. اما بهتر است برای شروع از یک محیط کوچک شروع کنید و کم‌کم کار را توسعه دهید. در هر صورت با آرامش خاطر کار را آغاز کنید؛ ما در هاگ، از ابتدا تا انتهای آموزش پرورش قارچ در کنار شما هستیم.

برای مشاهده مقاله انواع مجیک ماشروم کلیک نمائید

در صورت نیاز به مشورت با مشاوران زبده برای آموزش پرورش قارچ، به دسته کلینیک/ مشاوران در سایت هاگ مارکت مراجعه نمایید.

مقاله اهمیت کشت قارچ هم می‌تواند برای آغاز به کار شما بسیار مفید باشد.