بیماری مومیایی قارچ ها + راه جلوگیری از آن

درگذشته، بیماری مومیایی قارچ‌ ها شیوع زیادی داشت و در برخی از مزارع به‌ عنوان مشکل همیشگی تلقی و منجر به کاهش قابل‌ توجه راندمان تولید قارچ خوراکی می‌شد. اما این روزها به دلیل بالا رفتن سطح دانش فنی و ارتقاء در امکانات پرورش، بیماری مومی شدن قارچ به‌ ندرت قابل رویت است.

هنوز در مورد عامل دقیق ایجاد کننده بیماری مومیایی قارچ، شک و تردید وجود دارد. بررسی‌های محققان آمریکایی و هلندی نشان داد نوعی از باکتری‌، عامل ایجاد این عارضه است. اما هنوز نحوه ورود این باکتری به مزارع قارچ مشخص نیست.

 

معرفی بیماری مومیایی قارچ

نام «مومیایی» به وضوح نشان دهنده علائم این بیماری است. در صورت شیوع بیماری مومیایی، قارچ ها تا مرحله دکمه یا بزرگتر رشد می‌کنند، سپس رشد آنها متوقف میشود. بافت میسلیوم‌مانند فیبری در ابتدای پایه تشکیل میشود. قارچ‌های بیمار دارای کلاهک کوچک، سفت و پشت باز هستند و ساقه باریک و بلند خواهد شد. گاهی اوقات نیز دارای پایه(ساقه) خمیده با رگه‌های طولی در داخل می‌باشند. بدنه قارچ به شکل مومیایی در می آید و بافت آن اسفنجی، خشک و چرمی خواهد شد.

رنگ قارچ های بیمار، قهوه ای مایل به خاکستری است. هنگامی که قارچ ها برداشت می شوند، صدایی شبیه به خرخر به دلیل خشکی آن، بگوش می‌رسد. همچنین در زمان برداشت، قارچ ها با مقدار زیادی میسلیوم و خاک پوششی بیرون کشیده میشوند. هنگامی که یک قارچ مومیایی شده بریده می شود، صدای خش‌خش خواهد داد. همچنین محل برش پس از چند دقیقه به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در می‌آید.

با شروع بیماری مومی شدن قارچ، رشد اولیه قارچ ها چند روزی به تعویق می افتد. اما بعد قارچ ها رشد می کند و می توان آنها را برداشت کرد. البته قارچها ظاهر خوبی ندارند و کیفیت پایینی خواهند داشت.

پس از آن، دیگر قارچی در آن منطقه رشد نمیکند. یا بصورت خیلی محدود است و کوچک باقی خواهند ماند. خشکی، کیفیت پایین قارچ و عدم برداشت بعدی از مناطق آلوده، می‌تواند زیان اقتصادی شدیدی برای مزرعه ایجاد کند.

 

تاریخچه بیماری مومی شدن قارچ

دانشمند آمریکایی که در دهه 1930 در غار واقع در مزرعه ای در میسوری کار می کرد، برای اولین بار بیماری مومیایی قارچ را در نوشته‌هایش توصیف کرد.

بیماری مومی شدن قارچ تا چند دهه بعد، در بسیاری از مزارع شایع بود. این اختلال تا اواسط دهه 1970 ادامه یافت. در آن زمان کشت سویه قارچ دکمه ای سفید(A.bisporus) و انواع هیبرید آن گسترش یافت و تا دهه 1980 پرمصرف‌ترین قارچ در دنیا شد. ظاهرا این گونه نسبت به مدل های قبلی (قهوه ای و خاکستری مایل به سفید) نسبت به این بیماری مقاوم تر بود.

از آن زمان به بعد، به نظر می‌رسد که بیماری مومیایی در ابتدا چند مربع از بستر درون سالن کشت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پس از اولین ظهور در طول بستر گسترش نمی‌یابد.

علت بیماری مومی شدن قارچ

عاملی که باعث ایجاد بیماری مومیایی می شود، باکتری Pseudomonas spp است. گونه ای از باکتری سودوموناس که ساختار ژنتیکی بسیار نزدیک به عامل بیماری لکه باکتریایی (p.tolaasi) است، اما با آن یکسان نیست.

بسیاری از باکتری‌های پسودوموناس معمولاً در داخل مواد آلی(مواد اولیه کمپوست) یافت می‌شوند. بنابراین شک وجود دارد که باکتری مومیایی از بیرون مزرعه قارچ آمده باشد.
زیرا ممکن است این باکتری، بخشی طبیعی از میکرو فلور باکتریایی در کمپوست قارچ باشد. وقتی شرایط برای رشد و تولیدمثل آن مساعد باشد، جمعیت آن به اندازه‌ای زیاد می‌شود که باعث ایجاد بیماری شود.

باکتری‌های بیماری‌زا عامل بیماری، از طریق دیواره سلولی وارد هیف می شوند. در نتیجه فعالیت حیاتی متابولیسم قارچ را مختل میکنند.

رطوبت موجود در کمپوست قارچ

خیس بودن کمپوست یکی از این عوامل مهم در ظهور بیماری مومی شدن قارچ است. بنابراین مدیریت رطوبت مبنای بسیاری از روش‌های کنترل این بیماری است. تجربه نشان می‌دهد که در زمان‌هایی از سال که تبخیر از کمپوست زیاد است، بیماری مومیایی کمتر ایجاد می‌شود.

برخی پرورش دهندگان با آبیاری کمپوست، قبل یا در زمان اسپانران، کمپوست را مستعد ابتلا به بیماری مومیایی می‌کنند.

جمعیت باکتری ها در کمپوست

اعتقاد بر این است که رابطه مستقیمی میان جمعیت باکتریایی موجود در کمپوست و شیوع بیماری مومیایی وجود دارد. اما تاکنون ماهیت دقیق این رابطه، مورد اثبات قرار نگرفته است. شرایط محیطی نامناسب می‌تواند منجر به افزایش بسیار زیاد جمعیت باکتری‌هایی شود که قادر به ایجاد بیماری مومیایی هستند.

 

نحوه گسترش بیماری مومیایی قارچ

با توجه به اینکه بیماری مومیایی توسط هاگ ​​منتشر نمی شود، خطر کمتری نسبت به ویروس ها و کپک ها دارد. انتقال بیماری از بستری به بستر دیگر، فقط توسط کمپوست یا خاک پوششی حاوی میسلیوم بیمار، امکان پذیر است.

مخلوط کردن کمپوست یا خاک‌پوششی مبتلا به بیماری، با کمپوست سالم در زمان اسپان‌ران یا رافلینگ یا ککینگ، اصلی‌ترین راه شیوع بیماری مومیایی است. همچنین ممکن است کمپوست آلوده از طریق وسایل  و تجهیزات به نقاط دیگر مزرعه منتقل شود(راهی که معمولاً از طریق آن بیماری شیوع پیدا می‌کند).

تاکنون هیچ راه شیوع دیگری برای این بیماری شناخته‌ نشده است.

این بیماری می تواند به سرعت (10-25 سانتیمتر در 24 ساعت) در همه جهات از منبع خود گسترش یابد. اما از آنجایی که بیماری توسط میسلیوم بیمار منتشر می شود، شیوع این بیماری زمانی که هیچ تماسی از میسلیوم بیمار با میسلیوم سالم وجود ندارد، بسیار کم است.
یعنی در هنگام کشت در جعبه، کیسه و بلوک های جدا، خطر گسترش بیماری وجود ندارد یا خیلی کمتر است. اما تلاقی و اتصال میسیلیوم ها به روش آناستوموز موجب انتقال این بیماری از یک نقطه‌به‌نقطه دیگری از بستر خواهد شد.

 

علائم بیماری مومیایی قارچ

اولین علامت بیماری در ابتدای فلاش یک ظاهر می شود. زمانی که قارچ‌ها در برخی از مناطق بستر، از رشد خود عقب می مانند. در نواحی بیمار، رشد قارچ کند می شود و سپس متوقف می شود. هاله مایل به خاکستری یا قهوه‌ای قارچ و خشکی آنها، نشان‌دهنده این بیماری است. برخی قارچ ها نیز کج یا خم میشوند.

قارچ‌های بیمار، مرده و خشک می‌شوند. همچنین رنگ بافت داخلی آنها تغییر می‌کند. در این شرایط هنگام برش ساقه بصورت عرضی، نقطه‌های قهوه‌ای کوچکی مشاهده خواهد شد.
ممکن است که کلاهک از حالت طبیعی خارج و کج شود. انتهای پایه قارچ متورم و روی آن میسیلیوم های پنبه‌ای سفیدرنگ مشاهده می‌شوند.

زمانی که قارچ‌های بیمار از سطح بستر برداشت می‌شوند مقدار خیلی زیادی خاک به پایه قارچ متصل باقی می‌ماند. قارچ چین‌ها با لمس کردن ساقه‌های قارچ در زمان برش، قادر به شناسایی قارچ‌ های بیمار هستند. زیرا ساقه‌ها ترد، شکننده و خشک هستند.

علائم بیماری مومی شدن قارچ:

• قارچ های مبتلا به بیماری مومیایی با تکه های خاک پوششی بیرون کشیده می شوند.
• بافت قارچی مبتلا به بیماری مومیایی وقتی برش میخورند، سایه قهوه ای دارد.
• قارچ های بیمار علائم متمایز شامل قاعده برآمده با میسلیوم فیبری در اطراف آن دارند.
• پایه قارچ باریک،کشیده و کمی خمیده است.
• کلاهک کوچک و سفت میگردد. همچنین زود پشت باز می‌شود.
• رنگ قارچ به سمت قهوه‌ای متمایل میشود.

تغییر رنگ قارچ

تغییر رنگ انتهای پایه قارچ به قهوه‌ای مایل به قرمز، چند دقیقه پس از بریده شدن و همچنین تأخیر در پین دهی و برداشت محصول، از علائم دیگر این بیماری هستند.

این علائم به همراه یکدیگر و در کنار ظاهر عمومی قارچ‌های بیمار، شباهت زیادی به بیماری‌های ویروسی دارند. همچنین قارچ‌های بیمار همانند بیماری‌های ویروسی پس از ابتلا بهبود پیدا نمی‌کنند.

تنها راه شناسایی بیماری، تشخیص آن از طریق میزان گسترش آن بر روی بستر کشت است. اما این نوع تشخیص در زمان‌های گذشته و در مورد سیستم‌های سنتی پرورش (عمدتأ بستر) مورد استفاده قرار می‌گرفت.

به جزء در مواردی که در آن از سیستم قفسه‌ای برای پرورش قارچ استفاده می‌شود، تشخیص بیماری مومیایی در سیستم‌های پیشرفته پرورش دشوارتر است. بدون انجام تست‌های آزمایشگاهی تشخیص صحیح این بیماری واقعا دشوار خواهد بود.

توقف باردهی

برخی از گزارش های مربوط به بیماری مومیایی نشان‌گر این واقعیت است که با مشاهده علائم بیماری، رشد قارچ و تشکیل اندام باردهی متوقف خواهد شد. اما همیشه به این صورت نیست. در برخی از بسترهای مبتلا به بیماری نیز ممکن است قارچ‌ها به رشد خود ادامه دهند. اگرچه این ادامه رشد ممکن است روند کندی داشته باشد.

بصورت سنتی اعتقاد بر این است که کمپوست مرطوب یا واکنش غیر هوازی در آن، شرایط مساعد برای گسترش بیماری مومیایی است. به نظر می‌رسد جعبه‌های بالایی در طی فاز دوم کمپوست سازی (که در معرض چکه کردن آبی در اثر متراکم شدن بخار در بالا تشکیل می‌شود هستند) نسبت به بیماری مومیایی حساسیت ویژه‌ای داشته باشند.

به دلیل دشواری در انجام آزمایش‌های بیماری‌زا و تولید دوباره علائم، امکان‌پذیر نیست که آزمایش‌های منظمی در مورد حساسیت اسپان انجام پذیرد.

هر نوع تفاوت ظاهری بین استرین ها ممکن است نشان‌دهنده عدم توانایی آنها در تشکیل اتصال هیفی و آناستوموز بین آنها باشد و به همین دلیل عامل ایجادکننده بیماری نتواند از استرینی به استرین دیگر منتقل شود. تا زمانی که آزمایشی‌های قابل‌ اعتماد ابداع و طراحی نشود، گزارش تفاوت میان استرین ها باید با احتیاط صورت بگیرد.

 

---

روش کنترل بیماری مومیایی قارچ

به‌محض اینکه به آلودگی با بیماری مومیایی مشکوک شدید تلاش برای محدود کردن آن را آغاز کنید. درگذشته به‌ صورت سنتی، این عمل با حفر کردن خندق در داخل بستر در شعاع 1/5 متری اطراف منطقه آلوده به بیماری که هنوز سالم بودند انجام می‌شد.

این خندق ۲۰ سانتیمتر عرض داشته و تمامی کمپوست موجود در خندق برداشته و خالی می‌شد. مناطق مبتلا را جدا و سطح داخلی خندق با فرمالین ۵% تیمار نمایید. سپس سطح منطقه آلوده را با نمک یا آهک می‌پوشاندند.

در سیستم کشت به روش جعبه یا کیسه، کیسه‌ها یا جعبه‌های آلوده را می‌توان جداسازی و از سالن خارج کرد. همچنین مطمئن شد که هیچ تماس میسیلیومی با کیسه‌های سالم مجاور ایجاد نخواهد شد. همچنین می‌توان سطح کیسه‌ها یا سینی‌های مخدوش را بانمک کاملاً پوشاند.

درصورتیکه تنها چند جعبه، مبتلا به بیماری باشند بهتر است که این جعبه‌ها را علامت‌گذاری کرد. بخصوص درزمانی که تیمار حرارتی امکان‌ پذیر نیست آنها را با مواد ضدعفونی‌کننده بطور کامل تیمار کرد.

در انتهای دوره برداشت، سالن را باید کاملاً پاستوریزه کرد. جعبه‌ها و چهارچوب‌ها بایستی قبل از استفاده مجدد با حرارت یا مواد شیمیایی تیمار شوند.

بهداشت

بهداشت تنها راه برای کاهش خطر شیوع بیماری مومیایی است. شستشوی کامل و ضدعفونی تجهیزات برای به حداقل رساندن خطر انتشار عامل بیماری مومیایی ضروری است.

پس از شناسایی بیماری، باید منبع آن را در اسرع وقت پیدا کرد. برای این منظور، یک شیار در پایین تخت در فاصله 1.5 متری از ناحیه بیمار ایجاد می شود. شیار باید 20 سانتی متر عرض داشته باشد. لایه کمپوست و خاک پوششی با دقت برداشته و از شیار خارج می شود یا روی سطح ناحیه آسیب دیده قرار می گیرد. قسمتی از بستر جدا شده را با محلول فرمالین 0.5% ضدعفونی و یا بطور کامل نمک پاشیده و سپس آبیاری می شود.

پس از درمان، ناحیه مذکور با لایه پلی اتیلن(کیسه پلاستیکی) پوشانده می شود. اگر کشت قارچ در ظروف (کیسه‌ها، بلوک‌ها) بود، بلوک های بیمار خارج می‌شوند. همچنین پس از درمان با لایه پلی اتیلن پوشانده می‌شوند تا میسلیوم بیمار با قارچ سالم تماس پیدا نکند. در پایان چرخه کشت، اتاق بیمار کاملاً بخارپز می شود و کمپوست را در دمای 70 درجه سانتیگراد به مدت یک ساعت نگه می دارد. سطوح چوبی باید پس از بخاردهی ضدعفونی شوند.

نظریه ای در رابطه با بیماری

فرض بر این است که برخی از گونه های قارچ دکمه‌ای، بیشتر از سایرین دمستعد ابتلا به بیماری مومیایی هستند. بنابراین، اگر بیماری عود کرد، باید سویه را تغییر داد.

علاوه بر این، رافلینگ بستر حاوی میسلیوم، 24 ساعت قبل از شوکدهی توصیه نمی شود. زیرا احتمال بیشتری برای ورود بیماری به هیف های میسلیوم آسیب‌دیده وجود دارد. تحقیقات نشان می دهند که گسترش بیماری مومیایی توسط کمپوست و لایه پوششی بیش از حد مرطوب، به ویژه در رطوبت بالا هوا تحریک می شود.

تلاش دیگری برای کنترل مومیایی آبیاری سطح کمپوست با آب کلردار (150 پی پی ام Cl) چند روز قبل از خاک دهی بود. برخی از پرورش دهندگان مطمئن بودند که این عمل بیماری را کنترل می کند. اما تعداد بیشتری از تجربه افزایش بیماری مومیایی با این کار خبر می دهند.

تشخیص اشتباه مومی شدن قارچ

در دهه 1970، زمانی که سویه‌های قارچ دکمه ای سفید مایل به قهوه‌ای بصورت غالب کشت میشدند، برداشتن پلاستیک چند روز قبل از خاکدهی برای اطمینان از خشک شدن کامل سطح کمپوست، معمول بود. سویه‌های رنگی قارچ دکمه ای بسیار حساس‌تر بودند و با آب زیاد داخل کمپوست سطحی آسیب می دیدند. ولی این علائم به بیماری مومیایی مربوط نمی‌شود.

تشخیص‌های اشتباه مومیایی اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که کمپوست خیلی مرطوب باشد. تحت این شرایط، رشد میسلیوم در بستر آهسته بود و تشکیل قارچ به تأخیر می‌افتاد. در این شرایط به نظر می‌رسید که قارچ‌ها به بیماری مومیایی مبتلا باشند. در واقع، در این حالت مشکل استرس آب بود، نه بیماری مومیایی!

نکات کلیدی در مورد مدیریت بیماری

• نواحی مبتلا به بیماری را با حفر خندق در بستر از نواحی سالم جدا کنید.
• نواحی مبتلا و حفرشده را با فرمالین ۵% تیمار کنید.
• در انتهای دوره برداشت، سالن را کوک آوت کنید و ترجیحاً این عمل به‌وسیله بخار انجام پذیرد.
• تمامی میسیلیوم قارچ خوراکی موجود در کمپوست  در Cook- out بایستی از بین بروند.
• مطمئن شوید که کمپوست در مرحله پاستوریزاسیون (فاز دوم تولید کمپوست) بیش‌ازحد خیس نباشد.

---

مولف:

گردآوری، ترجمه و تحریر توسط تیم رسانه هاگ
کپی فقط با ذکر منبع مجاز است.
منبع: researchgate.net و en.agaricus.ru