بیماری مومیایی قارچ ها + راه جلوگیری از آن

درگذشته، بیماری مومیایی قارچ‌ ها شیوع زیادی داشت و در برخی از مزارع به‌ عنوان مشکل همیشگی تلقی و منجر به کاهش قابل‌ توجه راندمان تولید قارچ خوراکی می‌شد. اما این روزها به دلیل بالا رفتن سطح دانش فنی و ارتقاء در امکانات پرورش به‌ ندرت قابل رویت است.

هنوز در مورد عامل دقیق ایجاد کننده بیماری مومیایی قارچ، شک و تردید وجود دارد. بررسی‌های محققان آمریکایی و هلندی نشان داد باکتری‌ها عامل ایجاد این عارضه هستند. معمول‌ ترین این باکتری‌ها به گونه‌ های  (pseudomonas) که رابطه ژنتیکی بسیار نزدیکی با (p.tolaasii) دارند.

بیماری مومیایی قارچ و روش های کنترل

آزمایش‌ روی نوع (p. aeruginosa) نشان داد که این باکتری علائم مشابهی را روی قارچ خوراکی ایجاد می‌کند. جمعیت زیادی از این باکتری از کمپوست مبتلا به قارچ‌های مومیایی جداسازی و شناسایی‌ شد.

باکتری‌ های سخت کشت نیز می‌توانند نقش مهمی را در ایجاد این بیماری ایفا کنند زیرا این اندام‌های باکتریایی مانند رشد بسیار کند و سختی روی محیط کشت داشته و می‌توان آنها را در داخل میسیلیوم قارچ خوراکی پیدا کرد. آزمایش‌ هایی که برای اثبات بیماری‌ زایی این دسته از موجودات به انجام رسیده است با مشکل مواجه شده است یا تا حد خیلی کمی موفقیت‌آمیز بوده است.

جمعیت باکتریایی موجود در کمپوست قارچ

اعتقاد بر این است که رابطه مستقیمی میان جمعیت باکتریایی موجود در کمپوست و شیوع بیماری مومیایی وجود دارد اما تاکنون ماهیت دقیق این رابطه  اثبات قرار نگرفته است. عدم تعادل در فاکتورهای پرورش نیز می‌تواند منجر به افزایش بسیار زیاد جمعیت باکتری‌هایی شود که قادر به ایجاد بیماری مومیایی هستند، خیس بودن کمپوست یکی از این عوامل است.

علائم بیماری مومیایی بسیار شبیه به علائم ایجادشده توسط  عامل بیماری‌ ویروسی  است. تکنیک‌های جدید مورداستفاده برای شناسایی ویروس‌ ها می‌توانند چشم‌انداز روشنی را برای شناسایی دقیق عامل ایجادکننده بیماری مومیایی ترسیم کنند.

راهی که معمولاً از طریق آن بیماری شیوع پیدا می‌کند مخلوط کردن کمپوست یا خاک‌پوششی مبتلا به بیماری با کمپوست سالم در زمان اسپان‌ران است. هیچ راه شیوع دیگری برای این بیماری تاکنون شناخته‌نشده است.

علائم بیماری مومیایی قارچ

مهم‌ترین علامت این بیماری گسترش شدید آن روی بستر است که به‌اندازه ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر در روز است. زمانی که قارچ به‌صورت جعبه، کیسه یا بلوک پرورش داده می‌شود شیوع بیماری بسیار کمتر خواهد بود. اما تلاقی و اتصال میسیلیوم ها به روش آناستوموز موجب انتقال این بیماری از یک نقطه‌به‌نقطه دیگری از بستر خواهد شد.

قارچ‌های بیمار، مرده و خشک می‌شوند و رنگ بافت داخلی آنها تغییر می‌کند. هنگام پرورش ساقه، به‌صورت عرضی، نقطه‌های قهوه‌ای کوچکی دیده خواهد شد.

ممکن است که کلاهک از حالت طبیعی خارج و کج شود. انتهای پایه قارچ متورم و روی آن میسیلیوم های پنبه‌ای سفیدرنگ مشاهده می‌شوند.

زمانی که قارچ‌های بیمار از سطح بستر برداشت می‌شوند مقدار خیلی زیادی خاک به پایه قارچ متصل و باقی می‌ماند. قارچ چین‌ها با لمس کردن ساقه‌های قارچ در زمان برش، قادر به شناسایی قارچ‌ های بیمار هستند چراکه این ساقه‌ها ترد، شکننده و خشک هستند.

تغییر رنگ قارچ

تغییر رنگ انتهای پایه قارچ به قهوه‌ای مایل به قرمز، چند دقیقه پس از بریده شدن و همچنین تأخیر در پین دهی و برداشت محصول، از علائم دیگر این بیماری هستند.

این علائم به همراه یکدیگر و در کنار ظاهر عمومی قارچ‌های بیمار، شباهت زیادی به بیماری‌های ویروسی دارند. همچنین قارچ‌های بیمار همانند بیماری‌های ویروسی پس از ابتلا بهبود پیدا نمی‌کنند.

تنها راه شناسایی بیماری، تشخیص آن از طریق میزان گسترش آن بر روی بستر کشت است؛ اما این نوع تشخیص در زمان‌های گذشته و در مورد سیستم‌های سنتی پرورش (عمدتأ بستر) مورداستفاده قرار می‌گرفت.

به جزء در مواردی که در آن از سیستم قفسه‌ای برای پرورش قارچ استفاده می‌شود تشخیص بیماری مومیایی در سیستم‌های پیشرفته پرورش دشوارتر است. بدون انجام تست‌های آزمایشگاهی تشخیص صحیح این بیماری دشوارتر خواهد بود.

توقف باردهی

برخی از گزارش های مربوط به بیماری مومیایی نشان‌گر این واقعیت است که با مشاهده علائم بیماری، رشد قارچ و تشکیل اندام باردهی متوقف خواهد شد. اما همیشه به این صورت نیست. در برخی از بسترهای مبتلا به بیماری نیز ممکن است قارچ‌ها به رشد خود ادامه دهند اگرچه این ادامه رشد ممکن است روند کندی داشته باشد.

به‌صورت سنتی اعتقاد بر این است که کمپوست مرطوب یا غیر هوازی برای گسترش بیماری مومیایی مساعد است. به نظر می‌رسد جعبه‌های بالایی در طی فاز دوم کمپوست سازی (که در معرض چکه کردن آبی در اثر متراکم شدن بخار در بالا تشکیل می‌شود هستند) نسبت به بیماری مومیایی حساسیت ویژه‌ای داشته باشند.

به دلیل دشواری در انجام آزمایش‌های بیماری‌زا و تولید دوباره علائم، امکان‌پذیر نیست که آزمایش‌های منظمی در مورد حساسیت اسپان انجام پذیرد.

هر نوع تفاوت ظاهری بین استرین ها ممکن است نشان‌دهنده عدم توانایی آنها در تشکیل اتصال هیفی و آناستوموز بین آنها باشد و به همین دلیل عامل ایجادکننده بیماری نتواند از استرینی به استرین دیگر منتقل شود. تا زمانی که آزمایشی‌های قابل‌اعتماد ابداع و طراحی نشود گزارش تفاوت میان استرین ها باید بااحتیاط صورت بگیرد.

کنترل بیماری مومیایی قارچ

به‌محض اینکه به آلودگی با بیماری مومیایی مشکوک شدید تلاش برای محدود کردن آن را آغاز کنید. درگذشته به‌ صورت سنتی، این عمل با حفر کردن خندق در داخل بستر در 1/5 متری اطراف منطقه آلوده به بیماری که هنوز سالم بودند انجام می‌شد.

این خندق ۲۰ سانتی‌متر عرض داشته و تمامی کمپوست موجود در خندق برداشته و خالی می‌شد. مناطق مبتلا را جدا و سطح داخلی خندق با فرمالین ۵% تیمار و سطح منطقه آلوده با نمک یا آهک پوشش داده می‌شد.

در سیستم کشت به روش جعبه یا کیسه، کیسه‌ها یا جعبه‌های آلوده را می‌توان جداسازی و از سالن خارج کرد و مطمئن شد که هیچ تماس میسیلیومی با کیسه‌های سالم مجاور ایجاد نخواهد شد. همچنین می‌توان سطح کیسه‌ها یا سینی‌های مخدوش را بانمک کاملاً پوشاند.

در انتهای دوره برداشت، سالن را باید کاملاً پاستوریزه کرد؛ جعبه‌ها و چهارچوب‌ها بایستی قبل از استفاده مجدد با حرارت یا مواد شیمیایی تیمار شوند.

درصورتی‌که تنها چند جعبه، مبتلا به بیماری باشند بهتر است که این جعبه‌ها را علامت‌گذاری کرد. بخصوص درزمانی که تیمار حرارتی امکان‌ پذیر نیست آنها را با مواد ضدعفونی‌کننده به‌طور کامل تیمار کرد.

نکات کلیدی در مورد مدیریت بیماری

• – نواحی مبتلا به بیماری را با حفر خندق از نواحی سالم جدا کنید.
• – نواحی مخدوش را با فرمالین ۵% تیمار کنید.
• – در انتهای دوره برداشت، سالن را کوک آوت کنید و ترجیحاً این عمل به‌وسیله بخار انجام پذیرد.
• – جعبه‌های مخدوش را نشان‌گذاری کنید و به‌صورت کامل آنها را ضدعفونی کنید. همچنین قسمت‌هایی از بستر که علائم بیماری در آن مشاهده‌شده را نیز تیمار کنید.
• -تمامی میسیلیوم قارچ خوراکی موجود در کمپوست  در Cook- out بایستی از بین بروند.
• – مطمئن شوید که کمپوست در مرحله پاستوریزاسیون (فاز دوم تولید کمپوست) بیش‌ازحد خیس نباشد.