بیماری دنبلان کاذب + روش های جلوگیری

عامل بیماری دنبلان کاذب، قارچی با نام علمی Diehliomyces microspores است. این قارچ معمولا در خاک زندگی می‌کند و در مزارعی که عملیات خاک‌برداری و ساختمان‌سازی دارند به شدت شایع می‌شود.

زمانی که از خاک معمولی به‌عنوان خاک‌پوششی برای پرورش قارچ استفاده شود، این بیماری به یک مسئله بزرگ تبدیل خواهد شد.

علائم و روش‌های کنترل بیماری دنبلان کاذب (D.microspores)

معمولا در محلی که میسیلیوم دنبلان کاذب رشد ‌کند، میسلیوم قارچ خوراکی ناپدید خواهد شد. کمپوست در این محل سیاه و  خیس خواهد شد و بویی شبیه کلرین از آن به مشام خواهد رسید.

خسارت ایجادشده توسط دنبلان دروغین و کاهش راندمان تولید در اثر حمله آن زمانی شدید خواهد بود که عامل بیماری در زمان اسپان‌ران در کمپوست حضور داشته باشد. درنتیجه این بیماری، کاهش عملکرد می‌تواند حتی به ۷۵ درصد نیز برسد.

تغییر رنگ میسیلیوم

رنگ میسلیوم دنبلان کاذب در ابتدا سفید است. اما سپس به رنگ کرم تا صورتی کمرنگ در می‌آید. ضایعات این بیماری اغلب بصورت لایه نمدی پنبه‌ای یا پشمی متراکمی رشد می‌کند.

در ابتدا تشخیص میسلیوم آن از میسلیوم قارچ خوراکی غیرممکن است. اما پس از مدتی با تغییر رنگ به قرمز یا قهوه‌ای قابل‌تشخیص خواهد بود.

بسته به شرایط دمایی، آسکوکارپ های قارچ دنبلان کاذب در درون لایه نمدی و متراکم میسلیوم ۱۵ تا ۲۱ روزه، تشکیل می‌شوند. اغلب تنها نشانه وجود این قارچ زمانی است که میسلیوم قارچ ناپدید می‌شود.

بیماری دنبلان کاذب اغلب زمانی برای اولین بار دیده می‌شود که بخشی از بستر که قارچ نمی‌دهد به‌ دقت مورد بررسی قرار گیرد. در این نواحی از کمپوست، توده‌های چین‌دار کوچک کرم یا قهوه‌ای‌رنگ (آسکوکارپ) ممکن است مشاهده شود.

آسکوکارپ ها ازنظر طول از ۳۰ تا ۴۰ میلیمتر متغیر هستند و اگرچه در ابتدا به رنگ روشن هستند، اما باگذشت زمان به رنگ زرد آجری تا قرمز- قهوه‌ای درمی‌آیند.

دمای بهینه برای جوانه‌زنی آسکوسپورها

سطح خارجی این نواحی چین‌دار ظاهر منحصر به ‌فردی به آن می‌دهد که تا حدودی شبیه به مغز گردو یا مغز است (ازاین‌رو یکی از اسم‌های عمومی آن مغز گوساله است).

آسکوکارپ‌های بیماری دنبلان کاذب اغلب در محل تماس خاک‌پوششی و کمپوست تشکیل می‌شوند. اما در کنار جعبه‌ها یا بستر کشت یا در ته بستر یا هرجایی در درون خاک‌پوششی یا کمپوست و حتی سطح خاک‌پوششی نیز ممکن است تشکیل شوند.

این آسکوکارپ ها در قسمت بیرونی کمپوست بلوک‌های بذر شده یا کیسه‌های کمپوست در نزدیکی پوشش پلاستیکی آن ایجاد می‌شوند.

آسکوکارپ ها حاوی تعداد زیادی آسکوسپور کوچک به قطر تقریبی ۵ میکرون هستند و پس از پاره شدن به‌وسیله تجزیه باکتریایی، آسکوسپورها به روی خاک‌پوششی و کمپوست آزاد می‌شوند. پخش شدن آسکوسپورها معمولاً توسط آب زهکشی و بقایا صورت می‌گیرد.

دمای بهینه برای جوانه‌زنی آسکوسپورها ۳۰ درجه سلسیوس است. ولی در دماهای پایین‌تر (۱۶ درجه سلسیوس) نیز قادر به جوانه‌زنی هستند.

در حضور میسلیوم قارچ خوراکی در حال رشد، جوانه‌زنی اسپورها دنبلان کاذب تحریک می‌شود. مدت‌زمان کوتاه  یک تا دو روز اول بعد از اسپان زنی و کشت ، دمای ۳۰ درجه سلسیوس کافی است تا رشد و گسترش دنبلان کاذب را تحریک کند.

چنین شرایطی می‌تواند در آب‌وهوای گرم بخصوص در کمپوست کیسه یا بلوک یا هر کشتی که در آن کاهش دما کافی نباشد رخ دهد.

آسکوکارپ ها در دمای ۱۶ درجه سلسیوس تشکیل نمی‌شوند اما دمای کمپوست به‌ندرت به این نقطه می‌رسد مگر اینکه دمای کمپوست کیسه یا بلوک در زمان انتقال در طی فصل سرما به این نقطه برسد.

مدت زمان تیمارداری

زمانی تصور می‌شد که آسکوکارپ ها به حرارت و سموم شیمیایی بسیار مقاوم هستند. درزمانی که کمپوست به مدت دو ساعت در دمای ۶۰ درجه سلسیوس نگه‌داشته شود.

دنبلان دروغین از بین می‌رود. تیمار در دمای پایین‌تر از این دما یا مدت‌زمان کمتر مؤثر نیست. بنابراین، دنبلان کاذب در فاز دوم پاستوریزه زنده نمی‌ماند و بهبود شرایط فاز دوم می‌تواند شیوع این بیماری را کم کند. غلظت بالای گاز آمونیاک (حداقل450 پی پی‌ام) نیز برای حذف قارچ مهم است.

محتمل‌ترین منبع اولیه عامل بیماری، خاک همراه با مواد مورد استفاده برای ساختن کمپوست است. فاز دوم نامناسب نیز ممکن است سبب زنده ماندن اسپورها شود.

زمانی که این بیماری در یک مزرعه مستقر می‌شود، آسکوسپورها ممکن است روی هر سطحی وجود داشته باشند. اما معمولاً روی ظروفی مانند جعبه‌ها و قفسه‌های کشت و همچنین گردوخاک موجود در کف سالن‌‌های کشت بیشتر رویت می‌شوند.

گونه قارچ دکمه ای (A. bitorguis) به این بیماری  بسیار حساس است و دمای بالا مهم‌ترین عامل شدت و توسعه این بیماری است.

کنترل بیماری دنبلان کاذب

درصورتی‌که بیماری دنبلان کاذب به یک مشکل دائم در یک فارم تبدیل‌شده است باید فاز دوم کمپوست سازی به‌دقت مطالعه و دمای کمپوست مرتب بررسی شود.

اجرای ضعیف فاز دوم کمپوست سازی به همراه کمپوست فاز یک آلوده به خاک (اغلب با آب زهکشی مربوط به زمین‌های کناری) عوامل اصلی در وقوع بیماری است.

محوطه فاز یک در کمپوست سازی باید دارای سطح بتنی صاف باشد تا بتوان بین توده‌های متفاوت کمپوست را به‌آسانی با فشار آب تمیز کرد.

کاه مخدوش به خاک نیز منبع احتمالی دیگر آلودگی است. چنین آلودگی‌هایی معمولأ ناشی از ذخیره کلش بر روی سطوح خاکی،پاشش خاک در حین بارندگی در زمان قبل برداشت کلش یا برداشت کلش به همراه ریشه است.

اهمیت اصول بهداشتی

توجه ویژه به رعایت اصول بهداشتی، فاز دو کاملاً درست و استفاده از فیلتر مناسب در هواساز سالن کشت و سالن های پرورش از وقوع این بیماری جلوگیری خواهد کرد.

غلظت مناسب گاز آمونیاک (۴۵۰ پی پی‌ام)به مدت 3 ساعت بعد از حداکثر دمای پاستوریزه در مبارزه با این بیماری  حائز اهمیت بسیار زیادی است.

پوشش  کمپوست در حال اسپانران با روزنامه یا نایلون و سم‌پاشی منظم آن با فرمالین (۲%) خطر آلودگی‌های بعدی را به حداقل خواهد رساند.

نباید اجازه داد که دمای کمپوست به مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر در طی اسپانران بالا بماند زیرا موجب تحریک جوانه‌ زنی آسکوسپورهای عامل بیماری می شود.

cook-out

سالن کشت به همراه همه محصول آلوده‌شده پیش از تخلیه، باید تحت عکلیات پخت (cook-out) قرار بگیرند.

دمای 65-70 درجه سلسیوس به مدت ۱۲ ساعت، برای کشتن آسکوسپورها کافی است. اما باید این اطمینان حاصل شود که تمام بخش‌های کمپوست به این دما رسیده‌است.

علاوه بر این، جعبه‌ها و چوبی که برای ساخت قفسه‌ها استفاده‌شده است باید به‌طور کامل با گرما یا مواد ضدعفونی‌کننده در پایان دوره کشت تمیز و ضدعفونی شوند.

پهن کردن پلاستیک پلی‌اتیلنی روی جعبه‌های کشت و تعویض آنها در هر کشت، می‌تواند خطر آلودگی را به حداقل کاهش دهد. ضدعفونی بستر مبتلا به بیماری پیش از تخلیه در صورتیکه امکان پخت در مزرعه وجود نداشت، در کنترل بیماری موثر خواهد بود.

متاسانه قارچ‌کش موثری برای تیمار کمپوست یا خاک‌پوششی قبل یا بعد از وقوع آلودگی برای مبارزه با این بیماری وجود ندارد.  همه استرین های (A. bisporus) به این بیماری حساس هستند و به بیماری مبتلا خواهند شد.

نکات کلیدی در مورد مدیریت بیماری دنبلان کاذب

• رعایت دما استاندارد در فاز دوم تولید کمپوست
• حفظ گاز آمونیاک به مدت سه ساعت در غلظت حداقل ۴۵۰ پی پی‌ام در پیک دمایی مرحله پاستوریزه در فاز دوم .
• از آلودگی کمپوست با خاک جلوگیری شود؛  اطمینان حاصل شود که محوطه کمپوست سازی و همچنین کلش مورداستفاده عاری از خاک باشد.
• استفاده از فیلترهای مناسب در هواسازها و فن ها در طی فاز دو کمپوست سازی ،مرحله کشت یا اسپان زنی و اسپانران
• جلوگیری از افزایش دمای کمپوست (30درجه سانتیگراد) در طول دوره اسپانران
• اجرای صحیح و دقیق عملیات Cook- out
• پخت جعبه‌ها و قفسه‌های خالی در دمای 70 درجه به مدت چند ساعت
• همه جعبه‌ها و قفسه‌ها ازنظر وجود بقایا تمیز شود و در صورت مقدور نبودن انجام Cook -out  بین هر دوره، با مواد شیمیایی یا مواد ضدعفونی کننده مناسب تیمار شوند.
• کف جعبه‌های کشت را با پلاستیک پلی‌اتیلنی بپوشانید.
• کف سالن‌های مخدوش را بطور کامل ضدعفونی کنید.
• با هدف جلوگیری از افزایش دمای کمپوست در تابستان، از قرار دادن کیسه و بلوک‌های کشت‌ جدید بر روی هم برای مدت طولانی بپرهیزید.