همکاری با صنایع همگون؟؟!!

همکاری با صنایع همگون، تجارب بد دو سه دهه اخیر در کشور ما حاکی از آن است که مهمترین دلیل در افزایش قیمت محصولات برخلاف چیزی که همه فکر میکنند. افزایش در قیمت مواد اولیه نیست، بلکه افزایش سود دلال‌ها و واسطه‌های آن کالا است. دلالان با سوءاستفاده از شرایط نابسامان جامعه از حیث واردات، نرخ ارز، عدم تولید با برنامه. عدم توزیع عادلانه در کشور و… با احتکار مواد اولیه، اسباب  بالا رفتن قیمت این محصولات در بازار را فراهم می آورند.

تعریف دلال:

دلال یا واسطه به فرد یا مجموعه هماهنگ از افرادی گفته‌می‌شود که در مقابل اجرت و مزد، واسطه انجام معامله‌ می‌شوند. یعنی برای جنسی که متعلق به دیگری است، مشتری و خریدار پیداکرده و در مقابل اجرت و مزد دریافت می‌کند. مصداق عینی این جنبه از دلالی را می‌توان به وفور در صنوف توزیع‌کننده کالاها در بازار مشاهده نمود که بر اساس سود مجاز خود، کالا را از تولیدکننده یا عامل توزیع دریافت و به فروش می‌رسانند.

قرار است حضور دلالان موجب رونق کسب وکارها و تسریع در معاملات شود. ولی جنبه منفی دلال‌گری زمانی ظهور میکند که عده‌ای فرصت طلب و سودجو با ورود به شبکه معیوب و نامتوازن تولید تا عرضه. با طویل‌کردن زنجیره توزیع، کالا را با قیمت های بالاتری به دست مصرف‌کننده رسانده و بدین ترتیب از پول مردم برای خود منفعت می سازند.

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که حضور دلالان در بازار از حلقه‌های مازاد زنجیره تولید و عرضه و تقاضا است که با حذف آن‌ها باید مسیرعرضه کوتاه‌تر شود. با وجود حلقه‌های مازاد در مسیر تولید تا توزیع، اگر یکی از این حلقه‌ها معیوب شود تمام زنجیره عرضه و تقاضا با مشکل مواجه خواهد شد.

انواع دلال

شایان ذکر است که عموما در بازار دو نوع دلال وجود دارد:

• کسب و کارها یا دلالان Business to Business یا همان B2B. دسته‌ای از دلالان هستند که مشتریان آنان در حقیقت کسب و کارهای مستقل دیگری است که در عمل محصولات و خدماتی برای مصرف کنندگان یا مشتریان حقیقی خود طراحی و تولید نمیکنند. در این گروه از دلالان می توان تولیدکنندگان ابزارآلات صنعتی، شرکت‌های ارائه خدمات مشاوره‌ای به دیگر کسب و کارها، تامین کنندگان مواد اولیه صنعتی و توزیع کنندگان مواد اولیه را نام برد.
• کسب و کارها یا دلالان Business to Consumer یا همان B2C. کسب و کارهایی هستند که محصولات و خدمات خود را به مصرف‌کنندگان نهایی یا همان مشتریان حقیقی ارائه می‌دهند. خوار و بار فروشی‌ها، بوتیک‌ها، تعمیرگاه‌های خودرو، کافه و رستوران‌ها از این دست کسب و کارها در این گروه قرار دارند.

حاشیه سود دلال‌ها

در عمل به خاطر خلاء‌های قانونی، عدم شفافیت های لازم، نبودن نهاده‌های نظارتی موثر و وجود مافیا در بخش های مختلف، حاشیه سود دلال‌های B2B به مراتب بیشتر از بازارهای B2C است. به همین دلیل تعداد این دلال‌ها همه روزه در حال افزایش و تاثیرات آنها بر افزایش قیمت ها بیش از پیش میشود. مشکل اصلی در این خصوص زمانی است که حاشیه سود این گروه از  دلالان به اندازه‌ای بالا می‌رود که بازار را تحت تاثیر خود قرار میدهد. و افزایش کاذب قیمت مواد اولیه به علاوه احتکار و کلاهبرداری در این بازار، باعث به وجود‌آمدن زنجیره‌ای از رخدادهای آسیب‌زننده به دیگر بازارها (حتی بازار خرده فروشی ها) می‌شود.

حذف دلالان از صنعت قارچ خوراکی

راه حل چیزی جزء ارتباط مستقیم فروشنده و خریدار و حذف دلالان گروه B2B  نیست که البته با چالش های فراوانی همراه خواهد بود. از این مشکلات می توان به حجم بالای تراکنش‌های بانکی، مشکلات ترابری و لجستیکی، عدم شبکه های توزیع توانمند و از همه مهم تر اعتمادسازی بین خریدار و فروشنده اشاره‌کرد.

شواهد و آمارها حاکی از آن است که صنعت قارچ کشور نیز همانند سایر صنایع و فعالیت های اقتصادی بویژه در سال های اخیر در حوزه تامین مواد اولیه از تولید کمپوست تا تولید قارچ، مورد سوء استفاده دلالان و واسطه ها قرار گرفته‌است. جدول زیر نشان دهنده رشد فزاینده قیمت کلش در قیاس با نرخ تورم سالیانه کشور است که تاییدی بر فعالیت ناثواب دلالان دارد.

*. در پایان خرداد 1400

اثرات منفی و خطرناک

کاملا طبیعی است که با افزایش قیمت مهم ترین ماده اولیه صنعت قارچ کشور( کلش)، اثرات افزایشی آن بر تمامی جوانب صنعت و در نهایت بر قیمت محصول نهایی یعنی قارچ ظاهر خواهد شد. و با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی کشور که بدلیل تحریم ها و شیوع بیماری منحوس کرونا متزلزل شده‌است. ناخواسته بر میزان تقاضای آن در بازار اثرات منفی شدیدی گذاشته و سبب وضعیت انفعالی شدید و خطرناک در صنعت شود. بنابراین با هدف حفظ داشته‌ها و ارزش‌های صنعت نظیر سرمایه‌های  صرف‌شده در آن، اشتغال در صنعت و… باید برای این موضوع تاثیر گذار و حساس در صنعت چاره‌ای اندیشید.

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، بهترین راه حل خروج از دستان دلالان و اثرات خانمان برنداز سوء استفاده‌های ایشان. ایجاد ارتباط مستقیم بین تولیدکننده و مشتری و اصطلاحا حذف دلالان از چرخه تولید تا توزیع است.

همواره در مباحث اقتصادی از حذف دلالان و واسطه هادر تمامی صنایع سخن به میان‌آورده میشود. ولی کمتر راه کار بنیادی و ریشه‌ای و با اهداف چندگانه مطرح و اجرا شده‌است. باید اذعان کرد که قطعا برای مدیریت این چالش بزرگ در صنعت با پتانسیل قارچ کشور راه کارهای فراوان و متنوعی می توان یافت.

راهکارهای قابل اجرا همکاری با صنایع همگون

در این ارتباط پیشنهادات ذیل با هدف تامین ماده اولیه حیاتی صنعت با قیمت مناسب و با هدف حذف دلالان در این مسیر ارائه می گردد:

• پیشنهاد اول: ائتلاف با صنعت ماکارونی و پاستا

همکاری با صنعت ماکارونی و پاستای کشور با توجه به رشد خیره‌کننده آن در خصوص کیفیت و کمیت محصولات در چند دهه اخیر. و با توجه به استقبال مصرف‌کنندگان داخلی آن و وجود صادرات‌گسترده به کشورهای مختلف جهان می تواند فرصت مناسبی برای حذف دلالان درتامین کلش صنعت باشد.

صنعت ماکارونی برای تولیدات خود نیاز مبرم به آرد گندم سمولینا از واریته گندم آبی دوروم است. قطعا این صنعت ضمن در اختیارداشتن زمین‌های زراعی اختصاصی فراوان، ماده‌اولیه تولیدات خود یعنی گندم دوروم را از سایر مزارع و کشاورزان کشور یا حتی واردات تامین میکند. بدیهی است که ایشان نیز در مسیر تامین ماده اولیه حیاتی خود با دلالان زیادی نیز دست و پنجه نرم میکند.

می توان با تشکیل ائتلاف بین دو صنعت بزرگ کشور و انجام کار مشترک برنامه‌ریزی‌شده اقدام به تاسیس و راه‌اندازی مکانیزمی نمود. که با اجاره زمین‌های کشاورزی و تولید گندم به صورت مستقیم توسط شرکت یا ائتلاف بوجودآمده، گندم تولیدی به صنعت ماکارونی و کلش حاصل از آن را به صنعت قارچ کشور اختصاص داد.

مزایای ائتلاف

این ائتلاف قطعا مزایای زیادی برای هر دو صنعت از حیث تامین با ارامش مواد اولیه، اشتغال زایی مضاعف، کمک به خودکفایی گندم کشور. تمرینی برای مشارکت های سودآور بیشتر بین دو صنعت سال های آتی، الگوی مناسب برای سایر صنایع در خصوص کار مشترک بین صنایع همگون و… دارد. در صورت بررسی همه جانبه موضوع و تشکیل جلسات متعدد بین نخبگان و نمایندگان صنعت، برنامه‌ریزیهای مناسب، تقسیم وظایف، دریافت کمک ها و مساعدت های لازم. از وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنایع در صورت نیاز و در نهایت تشکیل اطاق فکر یا شرکت ائتلافی. به ثبت‌رسیده فی ما بین در راه دستیابی به استقلال تامین مواد اولیه با قیمت مناسب و حذف دلالان، می توان گام‌های موثری برداشت.

• پیشنهاد دوم: اجاره زمین های زراعی توسط انجمن

در پیشنهاد دوم ماده اولیه مورد نظر – کلش را می توان از زمین‌های زراعی که انجمن صنفی از وزارت جهاد کشاورزی. یا منابع طبیعی بر اساس نیاز هر استان اجاره یا تملیک خواهد کرد، تولید و به مصرف صنعت برساند. در این طرح انجمن باید با کشاورزان و یا شرکت های بزرگ زراعی مجرب و توانمند مناطق مختلف ائتلاف و به تولید گندم آبی بویژه واریته دوروم بپردازد.

در این طرح ضمن تولید کلش مورد نیاز صنعت، به تولید گندم این کالای استراتژیک کشور و تلاش در خودکفایی آن نیز کمک خواهد شد. در این راستا صنعت ماکارونی و همچنین مزارع پرورش مرغ می تواند بعنوان صنایع کنار دستی و همگن از مزایای طرح تولید گندم حاصل از طرح ائتلافی بهره‌مند شوند. لازم به ذکر است که قیمت تضمینی گندم دوروم بازای هر کیلو 2000 ریال در سال جاری از گندم معمولی بیشتر است.

بدیهی است که در این طرح مشترک باید منافع طرفین بصورت کاملا منطقی رویت شود و در صورت نیاز از امکانات دولتی و تسهیلات بانکی نیز بهره‌گرفت. با توجه به پراکندگی واحدهای تولید کمپوست در استان‌های کشور و تقسیم حجم کار بزرگ تولید ائتلافی گندم در بین استان‌ها. و به منظور کاهش هزینه تامین مواد اولیه از طریق کاهش هزینه‌های نقل و انتقال کلش. پیشنهاد میشود تا ضمن برآورد و تخمین دقیق میزان نیاز کلش هر استان، این طرح در استان های مختلف برنامه ریزی و اجراء گردد. درادامه این موضوع می توان حتی طرح ساخت واحدهای جدید کمپوست یا توسعه واحدهای تولیدکننده کمپوست موجود را. با هدف کاهش هزینه‌های انتقال کلش به واحدهای تولیدکمپوست و کاهش در قیمت تمام‌شده محصول را در این استان‌ها متمرکز نمود.

• پیشنهاد سوم: همکاری مزارع پرورش

در پیشنهاد سوم میتوان از مساعدت و همکاری مزارع پرورش قارچی که توان مالی یا امکانات لازم را در خصوص تولید یا تامین کلش گندم مناسب برای تولید کمپوست دارند، بهره برد. در این همکاری طبق توافقات اولیه واحد تولید کمپوست کلش را از طرف مقابل خریداری کنند. و وجوه آن را با فروش کمپوست تهاتر خواهد کرد.  بدیهی است این ائتلاف نیز به ساز و کار، برنامه، هماهنگی‌های لازم نیازداشته و باید در این طرح نیز منافع طرفین لحاظ شود.

بدیهی است طراحی، اجرا و به سرانجام‌رساندن طرح هایی این چنین بزرگ و بنیادی نیاز به اطاق فکر درون صنفی، برون صنفی و تیم های متمرکز بر این امر دارد. نباید متوقع بود تا انجمن صنفی به تنهایی راهبری و اجرای این طرح ها را در دستور کار خود قرار دهد. ولی قطعا نقش نظارتی بر این گونه فعالیت ها را به دلیل وجود منافع صنفی بر عهده انجمن و هیئت مدیره محترم آن خواهد بود.

• نمونه دیگر: همکاری با صنایع و اصناف همگون

نمونه دیگری از همکاری انجمن صنفی پرورش قارچ کشور با سایر صنایع و اصناف و البته در جهت تسهیل در امر تولید ائتلافی موضوع پیشنهادی فوق را می توان همکاری و هماهنگی نزدیک با صنف باربری کشور دانست. عموما در طول فصل 3تا5 ماهه انتقال کلش و گندم از سمت استان ها و مناطق تولیدکننده به واحدهای تولیدکننده کمپوست، سیلو گندم یا کارخانجات تولیدکننده ماکارونی، تردد و درخواست کامیون حمل بسیار خواهد بود. در حالی که در جهت خلاف این مسیر، عموما متقاضی جابجایی بار بسیار اندک خواهد بود.

به منظور کمک بر روند انتقال گندم، کلش و توقع تاثیرات مثبت این همکاری بر کاهش هزینه‌های جابجایی محصول. باید ضمن هماهنگی و اعلام برنامه مدون کاری استان ها به انجمن اصناف باربری هر استان. از ایشان برای همکاری و برنامه ریزی لازم در جهت سهولت در انتقال محموله ها بویژه در مسیر برگشت کامیون ها دعوت به همکاری نمود.

• همکاری با صنعت بیمه نمونه دیگری از همکاری با اصناف

دعوت به همکاری شرکت یا شرکت های بیمه توانمند و فراهم آوردن فضای همکاری مفید و برد – برد در تمامی فعالیت های صنعت قارچ کشور نظیر طرح‌های تولیدی همکاری با سایر صنایع و اصناف، نقل و انتقالات بین مزارع. بیمه‌های آتش سوزی مزارع و بیمه محصولات مزارع شامل کمپوست و قارچ و خاک را می توان نمونه دیگری از ائتلاف و همکاری نزدیک با صنعت بیمه کشور دانست. که بواسطه همکاری نزدیک با آن آرامش و دلگرمی در تمام بخش های صنعت جاری خواهد شد.

باید پذیرفت که در سنوات گذشته به دلایل گوناگون از جمله وجود چالش های فراوان در صنعت، عدم شفافیت مطلوب برای صنعت بیمه در ساز و کارهای تولید. عدم وجود دانش فنی و امکانات مناسب در مزارع و … سبب‌شده تا کمتر شرکت بیمه‌ای رقبت به فعالیت و سرمایه‌گذاری در صنعت قارچ را داشته باشد. در حالی که با توجه به گردش مالی بسیار بالای این صنعت و در صورت فراهم‌آوردن شرایط مناسب برای ورود بیشتر بیمه در صنعت، قطعا منافع هر دو طرف همکاری تامین خواهد شد.

صنعت قارچ با توجه به گستردگی فعالیت و وجود پتانسیل های فراوان در اجرای طرح های ائتلافی با سایر صنایع، ظرفیت مناسبی برای صنعت بیمه داشته و پیشنهاد میشود. تا مکانیزمی نظیر تضمین چی که در دنیای مجزای در تمام عرصه‌های خرید، فروش و حمل نقل محصولات فعالیت دارد، در صنعت قارچ کشور شروع به فعالیت نماید.

ایده‌های کاربردی:

تمامی ایده‌های ارائه‌شده در جهت ایجاد آرامش در صنعت، جلوگیری از افزایش بی رویه مواد اولیه و جلوگیری از سودجویی نادرست برخی از دلالان. در مسیر تامین مواد اولیه  (بویژه کلش گندم) تا تولید محصول نهایی (قارچ) بوده‌است .تجربه‌ها ثابت نموده‌است. که حضور این دلالان در افزایش نرخ مواد اولیه در ابتدای هر سال و در ادامه افزایش قیمت نهایی محصول نقش اساسی و البته مخرب داشته‌است. مجددا در طول سال با زیرکی به بهانه‌های واهی از جمله افزایش قیمت محصول تولیدشده صنف، مجددا به ترفندهای گوناگون اقدام به افزایش قیمت مواد اولیه‌نموده و متاسفانه این دور باطل یا در نهایت سبب منافع بیشتر برای ایشان و اسیب های جبران ناپذیر برای صنعت خواهد شد.

در این مسیر باطل با توجه به شرایط ویژه و منحصر بفرد قارچ در جامعه و وجود شرایط نامناسب اقتصادی. متاسفانه مصرف کنندگان نهایی افزایش قیمت‌های زیاد قارچ را طاب نخواهد اورد. در مقطع زمانی خاص از خرید قارچ صرف نظر و این موضوع سبب کاهش میزان تقاضا و برهم‌خوردن تعادل در زمینه تولید و مصرف می شود که نتیجه آن کاملا آشکار و روشن است، استیصال در صنعت.

کلام پایانی

در خاتمه باید اذعان داشت که شاید این طرح ها در نگاه اول برای صنعت بسیار بزرگ و غیر قابل اجرا به نظر برسد. ولی شرایط کنونی صنعت و روند ادامه‌دار آن در وخیم‌ترشدن شرایط از یک سو و وجود ظرفیت‌های فراوان صنعت چه در داخل و چه در خارج از کشور از سوی دیگر. می تواند انگیزه‌ای مضاعف برای اجرای طرح های برون صنفی و ائتلافی با سایر صنایع در جهت حذف دلالان فرصت طلب و کاهش قیمت تمام‌شده محصول و رونق بیش از پیش صنعت در سال های نه چندان دور باشد.

قطعا شما همراه و فعال همیشه در صحنه نیز با توجه به تجارب و شناخت از صنع.، طرح ها و پیشنهاداتی موثر در بهبود وضعیت نابسامان آن داشته‌اید. بدینوسیله اعلام میگردد آماده انتشار ایده‌ها و با نام خودتان هستیم.

قلم سردبیر مجید نادری

منابع:

• نقش خاکستری دلالان بازار در قیمت کالا. خبرگزاری جمهوری اسلامی
• چرا قیمت مواد اولیه صنعتی کاهش نمی یابد؟ ایسنا
• نقش دلالان در بازار. افکار نیوز
• ITPNews
• بررسی نقش دلالان در فروش محصولات کشاورزی ایران. مدیریار
• نرخ تورم در سال97و98. دنیای اقتصاد
• نرخ تورم در سال 99. خبرگزاری تسنیم
• تورم 43%در خرداد 1400. خبرگزاری تسنیم