قارچ جادویی آمانیتا موسکاریا قارچ مگس

قارچ جادویی آمانیتا موسکاریا (نام علمی: Amanita muscaria) یا قارچ مگس (fly agaric) که به قارچ چتر قرمز (فلای آگاریک) نیز مشهور است، یک گونه قارچ سمی و دارای اثر روانگردان، از سردهٔ قارچ‌ مگسیان Amanita است که بومی مناطق نیم‌کره شمالی به‌ ویژه مناطق سردسیر بوده و با درختان کاج و نیز با درختان برگ‌ ریز و مخروطیان گوناگونی همزیستی خوبی دارد. این قارچ در ردیف اول قارچ‌های روان ‌گردان یا قارچ های جادویی (مجیک ماشروم) جای دارد.

 

آرایه‌ شناسی قارچ مگس

• فرمانرو: قارچ
• دسته: قارچ چتری
• رده: رده کلاه قارچان
• راسته:
• تیره: کشنده قارچان
• سرده: قارچ نگسیان
• نام علمی: Amanita muscaria
• مترادف: آمانیتا، پنتر ماشروم، فلای آگاریک

 

قارچ مگس یا آمانیتا موسکاریا (نام علمی: Amanita muscaria) یک گونه قارچ سمی و دارای اثر روان‌گردان (معروف ترین مجیک ماشروم)، از سردهٔ قارچ‌ مگسیان Amanita است که بومی نیمکره شمالی به‌ ویژه مناطق معتدل بوده و با درختان کاج و نیز با درختان برگ‌ ریز و مخروطیان گوناگونی همزیستی دارد.

نماد قارچ مگس

حتما این قارچ را در کارتن‌های کودکانه یا نقاشی‌ها و یا حتی استیکر‌های دنیای موبایل و بازی‌های کامپیوتری (سوپرماریو یا قارچ‌خور) دیده اید؛ این قارچ بطور کلی تبدیل به نماد قارچ یا ماشروم در دنیای تصویر و گرافیک می‌باشد.

قارچ مگس یا فلای آگاریک همان قارچی است که در داستان‌های کودکان تصویرش را می‌کشند و احتمال می‌رود که منشا داستان‌های بابانوئل و قصه‌های کودکانه دیگر باشد که شاید از توهمات بعد از مصرف آن سرچشمه گرفته‌اند. این قارچ‌‌ها را با کلاهک قرمز و دایره‌های سفید روی کلاهک به‌‌راحتی می‌شود تشخیص داد (رنگ‌ها و طرح لباس بابانوئل هم بسیار شبیه رنگ‌بندی این قارچ جادویی می‌باشد).

سمی بودن قارچ مگس

به علت سمی بودن و رنگ خاص آن که به نوعی هشدار شبیه است، انسان عاقل نباید آنها را بخورد. به خاطر رنگ و ظاهر جذاب آن معلوم است که چرا بچه‌ها جذب این قارچ می‌شوند، ولی معلوم نیست که چرا سگ‌ها و حیوانات دیگر (و گاهی هم گربه‌ها) این قارچ را دوست دارند که البته خوردن آن معمولا باعث مرگ این حیوانات می‌شود.

مصرف این قارچ برای انسان به جز موارد نادر، معمولا باعث مرگ نمی‌شود اما حالت تهوع شدید و اثر روان‌گردانی قوی به‌همراه دارد که البته این حالت تهوع و توهمات بعد از چندین ساعت از بین می‌رود ولی آثار روحی و روانی آن ممکن است به صورت نامحسوس و مدت زمان زیادی باقی بماند و آسیب‌های جدی روحی و روانی به انسان وارد نماید. به طوری که حتی امکان تغییر شخصیت فرد مصرف‌کننده را با گذشت زمان به همراه داشته باشد!

شکل ظاهری قارچ آمانیتا موسکاریا

این قارچ چتری معمولاً قرمز است، ظاهر بسیار زیبایی دارد، کلاهک آن در ابتدا کروی و محدب است که در نهایت گسترده می‌شود، دارای ساقه بلند و نسبتاً محکمی است و رنگ آن با توجه به اقلیم‌‌های مختلف متفاوت است و معمولاً به رنگ قرمز، لیمویی و نارنجی دیده می‌شود که در سطح آن برجستگی‌‌هایی سفید رنگ وجود دارند که گاه بر اثر باران از بین می‌روند. البته گونه‌های دیگری از خانواده آمانیتا موسکاریا با همین شکل ظاهری موجود است که کمی رنگ چتر و شکل آنها متفاوت است. مانند: سیلوسایبین کوبنسیس معروف به (سر طلایی) و سیلوسایبین سامیلنستا معروف به (کلاهک آزادی).

آمانیتا موسکاریا یا قارچ مگس (قارچ چتر قرمز)، معروف ترین قارچ جادویی با مجیک ماشروم (مخدر و توهم زا) می‌باشد. البته تعدادی قارچ هم‌خانوده و خویشاوندان کمتر شناخته‌ شده‌ هم دارد مانند آمانیتا پانتاریا معروف به (کلاه پلنگی) که این قارچ‌‌ها به‌ جای ماده‌ توهم‌ زایی مانند سیلوسایبین و سیلوسین، حاوی ترکیبات توهم‌ زای دیگری هستند که ایبوتنیک اسید و موسکیمول نام دارند. قارچ‌های موسکیمول، به ‌لحاظ زیست‌ شناختی نزدیکی خیلی زیادی به برخی قارچ‌های به‌ شدت سمی خانواده آمانیتا دارند؛ مانند قارچ آمانیتا فالوئیدس مشهور به (کلاهک مرگ) که سمی‌ترین و کشنده‌ترین قارچ چتری شناخته شده است و آمانیتا اوکریتا مشهور به (فرشته نابودگر).

قارچ فلای آگاریک، عموما نسبت به خویشاوندان نزدیک خود خاصیت سمی کم‌تری دارد اما باید این تفاوت‌های کوچک ظاهری را کاملا یاد بگیرید. زیرا اشتباه گرفتن آنها با قارچ‌های دیگر آمانیتا می‌تواند به قیمت جان انسان تمام شود! زیرا قارچ‌های خانواده آمانیتا معمولا بسیار سمی و کشنده هستند.

انواع قارچ مگس (آمانیتا موسکاریا)

تصویر	نام علمی	نام عامیانه	توضیحات
	Amanita muscaria var. muscaria	آمانیتا یا فلای آگاریک اروپایی-آسیایی (اوراسیایی)	کلاهک ممکن است نارنجی یا زرد به دلیل رشد کند رنگدانه‌ها در برخی موارد بنفش باشد. کلاهک پهن با برجستگی‌های سفید یا زرد که با باران از بین می‌روند.
	Amanita muscaria subsp. flavivolvata	آمانیتای آمریکایی	رنگ کلاهک قرمز، با برآمدگی‌های زرد یا زرد مایل به سفید. جنوب آلاسکا تا کوه‌های راکی و از آمریکای مرکزی تا رشته‌کوه‌های آند در کلمبیا یافت می‌شود.
	Amanita muscaria var. guessowii	آمانیتا یا فلای آگاریک آمریکایی زرد	کلاهک زرد یا نارنجی دارد که مرکز آن بیشتر نارنجی مایل به قرمز است. بیشتر در شمال شرقی آمریکای شمالی، از نیوفاندلند و کبک در جنوب تا ایالت تنسی یافت می‌شود.
	Amanita muscaria var. inzengae	آمانیتا ایزگنا	دارای کلاهک زرد کم‌رنگ تا نارنجی مایل به زرد با برآمدگی و ساقه مایل به زرد است که ممکن است برنزه باشد.

تاریخچه مصرف قارچ آمانیتا موسکاریا:

البته مصرف قارچ‌های جادویی یا مجیک ماشروم‌ها در بین اقوام مختلف، تاریخی چند هزار ساله دارد به طوری که حتی در برخی آثار بجا مانده از مایا‌ها و آزتک‌ها نیز نشانه‌هایی از مصرف آنها و ارزش بالای آنها وجود دارد. همچنین در سنگ‌نگاره‌های دوران قبل از تاریخ هم نشانه‌هایی از قارچ‌ها و تقدس آنها در بین اقوام وجود دارد. معمولا از آنها برای مراسم مذهبی و رفتن به خلسه و درک و ارتباط بهتر با عوالم دیگر استفاده می‌شده است.

این قارچ در فرهنگ های گذشتگان به عنوان میوه درخت زندگی و عنصری شفابخش شناخته میشده است!

این قارچ حتی در مکاتب ایران باستان نیز نام برده شده؛ در ایران باستان به عصاره این قارچ سوما می‌گفتند که آن را نوعی شراب می‌دانستند که شفابخش بوده و قدرت جاودانگی به انسان می‌بخشد.

قارچ آمانیتا موسکاریا دارای تاریخچه نسبتاً طولانی مصرف توسط شمن‌های ناحیه سیبری است، دست‌‌نوشته یک زندانی لهستانی در سال ۱۶۵۸ در مورد مردمان سیبری این‌ چنین است که می‌گوید آنها قارچ‌‌هایی از خانواده “Fly-agaric” مصرف می‌کردند و مستی آنها چندین برابر مستی ودکا بود.

بابانوئل از کجا آمده؟

بابانوئل (snata) با آن لباس قرمز و ریش بلند سفید، بر اساس نظریه‌هایی از شمن‌های سامی، الهام گرفته شده است. مردمان سامی، در واقع ساکنان مناطق شمالی اروپا (اسکاندیناوی و سیبری) بوده‌اند؛ شمن‌ها، کشیشان منطقه سیبری در قرن‌های گذشته بودند که معمولا لباسی قرمز رنگ بر تن میکردند و برای ارتباط با جهان روحانی از قارچ جادویی چتر قرمز (قارچ آمانیتا موسکاریا) استفاده می‌کردند. همچنین آنها این قارچ‌ها را در فصل زمستان به عنوان هدیه بین مردم پخش می‌کردند که احتمالا منشأ داستان هدیه کریسمس از همینجا می‌باشد.

آنها این قارچ‌ها را از پای درختان کاج (درختان همیشه سبز جنگل‌های شمالی) میچیدند و جمع‌‌آوری می‌کردند؛ هدایایی که در زیر درخت کریسمس به رنگ قرمز و سفید کادو پیچ می‌شوند، در واقع شبیه قارچ‌هایی هستند که در پای درختان کاج رشد می‌کرده و منشأ گذاشتن هدایا پای درخت کریسمس نیز از اینجا آمده.

خشک کردن قارچ ها

آنها سپس قارچ‌ها را برای مصرف خشک می‌کردند. (خشک کردن باعث کم‌تر شدن حالت تهوع بعد از مصرف می‌شود!)
برای خشک کردن، آنها این قارچ‌های قرمز رنگ را از درختان منطقه (که عمداُ درخت کاج بودند)، با نخ آویزان می‌کردند؛ سرچشمه درخت کریسمس و تزئیناتی که به آن آویزان می‌کنند نیز از اینجا آمده است.

سپس قارچ‌ها را در یک گونی بزرگ جمع‌آوری می‌کردند و آن‌ها را خانه به خانه پخش می‌کردند و به مردم روستایشان می‌دادند. (گونی روی دوش بابانوئل که حاوی هدایای کریسمس است نیز از اینجا سرچشمه گرفته است)

داستان ورود بابانوئل از پشت‌بام

زمستان‌ها در منطقه سیبری برف زیادی می‌بارید که معمولا تا سقف خانه‌ها می‌رسید و خانه‌ها در برف مدفون می‌شدند. به همین علت در آن منطقه دری بر روی پشت‌بام خانه‌ها قرار داشت که زمستان‌ها از آن رفت و آمد می کردند؛ شمن‌ها که لباس‌های قرمز و سفیدی می‌پوشیدند و ریش بلندی داشتند در زمستان‌ها به روی پشت‌بام‌ها می‌رفتند و این قارچ‌ها را به‌ عنوان هدیه به مردم می‌دادند داستان بابانوئل با لباس قرمز و ریش بلند و ورود او از دودکش به خانه و آوردن هدیه در کریسمس نیز از همین‌جا سرچشمه می‌گیرد!

مردمی که قارچ‌ها را به عنوان هدیه دریافت می‌کردند، برای خشک کردن بهتر آنها را در جوراب گذاشته و بالای شومینه آویزان می‌کردند آویزان کردن جوراب بالای شومینه‌ها و قرار دادن هدیه در آنها نیز از اینجا سرچشمه گرفته است.

سامی ها چه کسانی بودند؟

سامی‌ها گله‌داران گوزن شمالی هستند و از گوزن‌ها برای کشیدن گاری یا سورتمه‌های خود استفاده می‌کردند. بنابراین زمانی که شمن‌ها قارچ‌ها را می‌خوردند، بر اثر توهمات ناشی از آن گوزن‌های شمالی خود را در حال پرواز تصور می‌کردند!
همچنین خود گوزن‌ها نیز خوردن این قارچ‌ها را دوست دارند و در زمستان برف‌ها را کنار زده تا این قارچ را پیدا کنند و بخورند. زیرا مواد توهم‌زای موجود در آنها باعث می‌شود تا گوزن سرحال تر شود و راحت‌تر بتواند سرما را تحمل کند. در برخی مواقع هم خود شمن‌ها این قارچ‌ها را به گوزن‌ها می‌خوراندند.
گوزن‌ها نیز بعد از خوردن قارچ‌های قرمز رنگ، انرژی مضاعفی می‌گرفتند و به نوعی دوپینگ می‌کردند. آنها آنقدر سرزنده می‌شدند و با سرعت بیشتری حرکت می‌کردند که به نظر می‌رسید در حال پرواز هستند!

چرا قارچ مگس؟

نام “قارچ مگس” یا “فلای آگاریک” از تاریخچه این قارچ در اروپا می‌آید. در بخش‌های ژرمنی‌ زبان و اسلاوی‌ زبان اروپا و همچنین منطقه Vosges و در سایر نقاط فرانسه و رومانی، پودر این قارچ را درون شیر می‌ریختند و از محلول حاصله برای دفع حشرات و کشتن مگس‌ها استفاده می‌کردند. از این رو به آن قارچ مگس می‌گویند.

اولین نوشته‌های ثبت‌شده درباره خاصیت حشره‌کشی با این قارچ مربوط به قرن سیزدهم (1256 میلادی) می‌باشد. بعد ها نیز آلبرتوس مگنوس دانشمند آلمانی قرن هجدهم، در کتاب De vegetabilibus این مورد را بیان کرده است.

مواد تشکیل‌ دهنده قارچ مگس

رایج‌‌ترین روان‌ گردان‌های دسته آمانیتا ” Fly-agaric” های برجسته (آمانیتا موسکاریا) و دسته قارچ‌‌های پلنگی (آمانیتا پنترینا) می‌باشند. هردوی آنها دارای اسید ایبوتنیک “ibotenic” و “Muscimol” می‌باشند که دارای تأثیراتی مانند سرخوشی و مستی هستند.

نوع مسمومیت در این قارچ‌‌ها با قارچ‌‌های دسته سیلوسایبین متفاوت است. آلکالوئید موسکارین اصلی‌ ترین عامل روان‌‌گردان موجود در این دسته قارچ‌‌هاست که به عوارض جانبی از قبیل تعریق زیاد و ترشح زیاد بزاق منجر می‌شود. همچنین حالت تهوع و سرگیجه نیز از دیگر عوارض مصرف این قارچ سمی (جادویی) می‌باشد.

نحوه مصرف و تأثیرات قارچ جادویی آمانیتا موسکاریا

متأسفانه قارچ فلای آگاریک حیوانات را بیشتر از انسان مسموم می‌کند و همیشه موجب مرگشان می‌شود. عامل‌های مسموم‌‌کننده‌ اصلی در این قارچ موسکیمول و ایبوتنیک اسید هستند.

این دو عامل روی سیستم مرکزی عصبی اثر می‌گذارند. باعث از دست‌ رفتن هماهنگی عصبی، برآشفتگی‌‌های متناوب و خواب نامنظم، دل‌‌آشوبه و در بعضی موارد توهم می‌شوند.

این عوارض بعد از حدود یک ساعت آغاز می‌شود، اما به‌ ندرت به مرگ منجر می‌شود. از مهم‌‌ترین خطراتی که فرد خورنده را تهدید می‌کند رفتارهای احمقانه‌ای است که ممکن است فرد تحت تأثیر این قارچ انجام دهد. از مهمترین عوارض آن تجربه گرایی افراد مصرف که می‌تواند به انجام امور خطرناک منجر شود!

در دوران باستان از این قارچ در آیین‌های کافرانه استفاده می‌‌کردند و در نتیجه افراد هم از این‌‌جور رفتارهای احمقانه نشان می‌‌دادند.

آثار مصرف قارچ مگس

آمانیتا موسکاریا هم مانند دیگر مجیک ماشروم‌ها خشک شده و به‌ صورت خوراکی مصرف می‌شود برخی مدعی هستند که آثار آن با تدخین (دود کردن یا کشیدن) نیز ظاهر می‌شود. تمامی قسمت‌‌های این قارچ شامل کلاهک و پایه روانگردان است. اکثر افراد در اولین تجربه آمانیتا موسکاریا از دوزهای پایین شروع به مصرف می‌کنند، مخصوصاً در انواع تست نشده آن.

مراحل تاثیر قارچ جادویی یا مجیک ماشروم که به اصطلاح به آن تریپ ماشروم می‌گویند به شرح زیر می‌باشد:

شروع (Onset)

شروع تأثیرات آن معمولاً آرام است و به مدت ۲ الی ۳ ساعت طول می‌کشد.

دوره (Duration)

تأثیر اصلی آمانیتا اگر به‌صورت خوراکی مصرف شود بین ۸- ۶ ساعت به طول می‌انجامد. تأثیرات بعدی آن نیز ۱ الی ۵ ساعت است.

تأثیرات (Effects)

قدرت و تأثیرات قارچ جادویی آمانیتا به‌طور گسترده در میان افراد و نمونه‌های مختلف آن متفاوت است. حالت تهوع و استفراغ در ساعات اولیه مصرف رایج است. احساس رضایت و جمع‌ پذیری و حالت مستی شبیه به الکل که همراه با عدم تعادل است.

معمولاً یک کلاهک کوچک تا متوسط برای اولین بار مصرف می‌شود تا قدرت و نوع عملکرد آن بررسی شود. قدرت یک آمانیتا به‌ خودی‌ خود بسیار متنوع و با توجه به فصل و مکان روییدن و شرایط رشد متفاوت است. قارچ‌‌های یک منطقه در فصل‌‌های مختلف سال تأثیرات متنوع و متفاوتی خواهد داشت.

لازم به ذکر است قوی‌‌ترین قارچ‌‌ها را در اواخر مردادماه می‌چینند. بطوری‌که هرچه از شهریور به مهرماه نزدیکتر شویم ویژگی مخدر و همچنین مسمومیت قارچ‌‌ها افزایش می‌یابد. در حالیکه قارچ‌‌هایی که در اوایل شهریور چیده می‌شوند تأثیرات روانگردان و بصری بیشتری دارند.

موارد منع مصرف قارچ جادویی

مرگ توسط خانواده آمانیتا ممکن است، زیرا این قارچ‌‌ها از دسته قارچ‌های سمی محسوب می‌شوند. البته موارد مرگ بسیار نادر است. بسیاری از مصرف‌کنندگان حالت تهوع و استفراغ را بخصوص در ساعات اولیه مصرف تجربه کرده‌اند.

خشک‌کردن و یا پختن آمانیتا به کاهش تهوع آن کمک می‌کند. مصرف آن برای کسانی که در میان تحولات احساسی و روانی در زندگی می‌باشند توصیه نمی‌شود. همچنین، درهنگام رانندگی و یا کار با ماشین‌آلات سنگین مصرف نشود!

تصاویر قارچ مگس

گردآوری، ترجمه و تحریر توسط تیم رسانه هاگ
کپی فقط با ذکر منبع مجاز می باشد.