بیماری های قارچ گانودرما و شناخت آنها مهمترین راه پیشگیری از ضررهای احتمالی و حفظ محصول باکیفیت در یک مزرعه کشت قارچ ریشی است. این بیماریها شامل بیماریهای میکروبی، قارچی، باکتریایی و یا ناشی از نماتدها هستند که به بخشهای مختلف قارچ آسیب میزنند و موجب خسارتهای جبرانناپذیری میشوند. این بیماری ها قصد دارند تا قارچهای شما را تضعیف یا تخریب کنند. در نتیجه شما برای حفظ سرمایه خود و سودآوری بیشتر، به اطلاعات دقیق درباره انواع بیماریها، آفات و راههای درمان و مقابله با آنها نیازمندید.
هر بلوک از مزرعه پرورش قارچ گانودرما در معرض تهدید انواع بیماریهای مضر است. بیماریهایی مانند پوسیدگی ریشه یا آلودگیهای قارچی که میتوانند تا 70% از برداشت شما را کاهش دهند. اگر با دقت بیشتر به رعایت نظافت و علائم بیماریهای احتمالی در طول دوران کشت توجه کنید، میتوانید تا 90% از ضررهای احتمالی، پیشگیری نمایید. اگر میخواهید تا از مزرعه قارچ گانودرمای خود همچون گنجی گرانبها محافظت کنید با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
چرا با بیماریهای قارچ گانودرما مبارزه کنیم؟
بیماریهای قارچ گانودرما در طول دوران رشد این محصول، میتواند ضررهای بسیار زیادی به این محصول وارد کنند. بروز مشکلات ناشی از آنها میتواند بهصورت مستقیم بر روی کیفیت محصول، میزان برداشت، ظاهر قارچ و در نهایت بر میزان درآمد و سود مزرعه تأثیر منفی بگذارند. به همین دلیل شناخت بیماریهای قارچ گانودرما و اطلاع کافی از راههای مقابله و درمان آن، یکی از مهمترین فاکتورها در این صنعت است.
اهمیت اصول بهداشتی و پیشگیری در پرورش قارچ ریشی
پرورش و کشت قارچ ریشی یا گانودرما، یک عملیات استریل محور است. در هر مرحله از تولید این قارچ، منافذ ورودی آلودگیها و بیماری، باید کاملا کنترل گردد تا از ضرر احتمالی جلوگیری شود. بر اساس گزارش سازمان جهانی غذا (FAO)، طی 5 سال گذشته عدم رعایت استانداردهای ضدعفونی در مزارع قارچ گانودرما باعث ضرر سنگینی شده است.
مهم ترین اصول کلیدی در بهداشت قارچ گانودرما
یکی از مهمترین و اساسیترین نکات در شکست انواع بیماریهای قارچهای خوراکی و درمانی رعایت بهداشت شخصی کارگران و نیز وسایل مورداستفاده آنها است. بیشترین حجم بیماریهای قارچ از طریق آلودگی افراد در محوطه کشت، لباسها و ابزار کار آلوده است که بهطور مستمر مورد استفاده قرار میگیرد. مسلما رعایت این نکات اولیه و مهم میتواند تا 50% از انواع بیماریها جلوگیری کند.
سایر نکات کلیدی در پیشگیری از بیماریها عبارتاند از:
- قبل از شروع کشت با استفاده از محلولهای کلردار، ازن، یا با دستگاه UV، اتاقهای کشت را ضدعفونی کنیم.
- ورود حشرات را با فیلترها و توریهای مخصوص محدود کنیم.
- نصب فیلترهای مخصوص هوا (فیلتر هپا)، برای جلوگیری از ورود قارچهای مضر.
- هرگونه آلودگی شامل بلوکهای آلوده، بسترهای آلوده، زباله و یا سایر عوامل بیماریزا بهسرعت از محیط کشت خارج، دفع و نابود گردد.
بر اساس مطالعات Mushroom Science Journal رعایت نکات فوق درد آلودگی تا 85% کاهش خواهد یافت.
عوامل بیماریزا در کشت قارچ گانودرما
در جدول زیر عوامل ایجاد بیمارهای قارچ گانودرما همراه با علائم آنها و راههای پیشگیری منظور شده است. استفاده از راهکارهای زیر میتواند در کاهش ضررهای احتمالی به مزارع کشت قارچ لینگژی بسیار مؤثر باشد.
| نوع بیماری | عامل بیماریزا | نشانهها | خسارت | راههای کنترل و پیشگیری |
| قارچی | تریکودرما یا کپک سبز (Trichoderma) | میسلیوم سبز در بستر رشد میکند، بوی کپک و خفه شدن قارچ | کند شدن رویش قارچ تا 70 درصد | گندزدای و استریل بستر رشد و مراقبت از رطوبت محیط (85%) |
| افشانکچه یا آسپرژیلوس (Aspergillus) قارچی بیماریزا و گندروی | لکههای سبز، زرد، سیاه با بوی تند | ایجاد ترکیب سمی به نام آفلاتوکسین | از بین بردن بلوکها و بسترهای آلوده، کم کردن رطوبت تا زیر 80% | |
| قارچ پنیسیلیوم (Penicillium) که هاگ زیادی تولید میکند | کم کردن رشد میوههای قارچ، رنگ پوششی آبی و سبز | کاهش کیفیت محصول و خارج شدن از بازارهای دارویی | کنترل رطوبت محیط، تهویه مناسب، خارج کردن آلودگیها از محیط کشت | |
| باکتریایی | باکتری گرم بلسیلوس یا Bacillus باکتری منفی بیماریزا به نام سدوموناس یا Pseudomonas |
لزج شدن بستر با بوی بد، تغیر رنگ بستر به قهوهای یا مشکی، احتمال پوسیدگی در قارچ | کاهش میزان رشد محصول، تغییر ظاهر، کم شدن میزان محصول | ضدعفونی محیط، استفاده از اسپان با کیفیت، کنترل رطوبت، حذف باکتری آلوده |
| آفات حشرات | مگس سیارید مهمترین آفت مزارع قارچ | وجود مگسهای ریز روی سطح قارچها و بستر و داخل سالن کشت | آسیب به میسلیوم توسط لاروها، لجنی شدن بستر کشت، کاهش کیفیت قارچ | استفاه از تلههای چسبناک، استفاده از توری، از بین بردن بستر آلوده، استفاده از حشرهکشهای بیولوژیکی |
| کنه عامل بیماری در بسیاری قارچها | لکههای سفید روی میوهها، خشک شدن سریع قارچ | لکههایی به رنگ سفید بر روی قارچ، قارچ به سرعت خشک میشود، تغییر شکل ظاهری قارچ با تورم، رشد کم قارچ | مراقبت از میزان رطوبت محیط، تهویه مناسب، استفاده از دامهای چسبنده، نابودکردن قارچهای آلوده، استفاده از کنهکشها |
آفات و بیماریها در مراحل پرورش قارچ گانودرما
همچنان که در بالا اشاره گردید، مزارع پرورش قارچ همواره در تهدید عوامل بیماریزا هستند. مقابله با این مشکلات و چالشها با انجام دستورالعملهای مختلف بهداشتی بهراحتی قابلانجام است.
عوامل بیماریزا مرحله اول
اولین مرحله از کشت قارچ گانودرما یا ریشی مرحله آمادهسازی بستر است که در این مرحله، آفاتی مانند کپک سبز تریکودرما (Trichoderma) یا صورتی (Neurospora spp) و یا سایر کپکها و باکتریها ممکن است بستر را آلوده کنند. علت بروز این دسته از بیماری های قارچ گانودرما، عموما بستر آلوده است. مدیریت و واپایش دقیق بهداشتی، گندزدایی و استرلیزاسیون بستر و محیط، مانع از رشد آنها میشود.
بیماریهای مرحله دوم
در مرحله رشد میسلیوم، بیماریهای رایج ناشی از کپکها، باکتریها و سایر قارچهای رقیب (مصرفکننده مواد مغذی بستر) خواهد بود. این عوامل آلودگی را در سطح اسپان گسترش داده و منجر به کمشدن رشد قارچ و کاهش کیفیت محصول میگردند. بهترین راه مبارزه با این کپکها، باکتریها و یا تریکودرماها استفاده از بستر رشد باکیفیت و عاری از میکروب و نیز انجام دقیق دستورالعملهای بهداشتی است.
بیماریهای مرحله میوهدهی
مرحله سوم پرورش قارچ گانودرما مهمترین مرحله در تولید آن است. این مرحله فاز زایشی میسلیوم است که قارچها رشد میکنند و محصول آماده برداشت میشود. در این مرحله قارچها بهسرعت درحالرشد و بزرگشدن هستند و رعایت نکات ایمنی و بهداشتی بسیار ضروری است.
مهمترین بیماریهایی که در این مرحله از پرورش قارچ گانودرما رخ میدهند، شامل ۵ بیماری به شرح زیر است:
| نام بیماری | علت شیوع | نشانههای بیماری | روش مقابله |
| قارچ خاکی تریکودرما | رطوبت زیاد تهویه نامناسب | رشد کپک بیماریزای سبز بر روی قارچ و بستر کشت، عدم اکسیژنرسانی به میسلیوم و توقف رشد | گندزدایی و استریل محیط، کنترل رطوبت بین 70 تا 80 درصد |
| گونههای بیماریزای گیاهی آسپرژیلوس | آلوده شدن بر اثر قارچ Aspergillus species | بوی نامطبوع و تند، لکههای رنگی سیاه، سبز و زرد بر روی قارچ | کم کردن رطوبت تا 80 درصد، خارج کردن بلوکهای آلوده از محیط کشت |
| کپک پنیسلیوم
|
از قارچی به همین نام که در اثر رطوبت بالا و شرایط غیر استریل حادث میشود | پوشش قارچی آبی رنگ و سبز بر روی قارچ، کاهش رشد میوه و بازدهی پایین | مراقبت از رطوبت محیط و استفاده از تهویه مناسب، حذف قارجهای آلوده و گندزدایی محیط |
| بیماری باکتریایی باسیلوس | رطوبت بالا و آب آلوده عامل بیماری است | بافت قارچ فاسد شده با بوی بد، تغییر رنگ بستر قارچ به سیاه یا قهوهای | آب پاک و ضد عفونی شده، بذر سالم، رعایت بهداشت، کنترل میزان رطوبت و گندزدایی محیط |
| باکتری سودوناموس | عامل بیماری باکتری به نام سودوناموس است | قارچها دارای بافت فاسد هستند، بوی ناخوشایند دارند، رنگ بستر به سیاه متمایل میشود | تهویه متناسب برای حفظ رطوبت، گندزدایی و از بین بردن قارچهای آلوده |
استراتژیهای کلیدی مدیریت آفات و بیماریها قارچ گانودرما یا (IPM)
روشهای درمان آفات و بیماریهای قارچ گانودرما، مستلزم استراتژیهای سریع و مؤثر برای محافظت از محصول است. مهمترین و اصلیترین روشها و رویکردها در این مبارزه به شرح زیر است.
- به طور منظم قارچهای خود را از نظر علائم آلودگی به آفات یا بیماریهای قارچی بررسی کنید تا علائم را بهدرستی شناسایی کنید.
- استفاده از حشرهکشها و ازبینبردن قارچهای آسیبدیده اقدامی مناسب برای درمان آفات است.
- برای مدیریت بیماریها، تکنیکهایی مانند جداسازی قارچهای آلوده و استفاده از قارچکشها را بکار برید.
- از درمانهای طبیعی شامل حشرات مفید، کنترلهای بیولوژیکی، گیاهان همراه و قارچکشهای ارگانیک برای پیشگیری و درمان آفات و بیماریها استفاده کنید.
شیوه های پیشگیری و درمان آفات و بیماریها در قارچها
درمانهای طبیعی: قدرت درمانهای طبیعی برای پیشگیری و درمان آفات و بیماریها در قارچ گانودرما فوقالعاده بالا است. بهرهبرداری از حشرات و موجودات مفید، استفاده از قارچکشها و حشرهکشهای ارگانیک، طیف وسیعی از تکنیکها برای سالم و پربار نگهداشتن قارچهای شما هستند.
درمانهای طبیعی با کمک حیوانات مفید مانند کفشدوزکها، نماتدها، زنبورهای انگلی، یا قارچهای میکوریزا در محیط گلخانهای است. معرفی حشرات و موجودات مفید میتواند یک رویکرد پایدار و غیرسمی برای کنترل آفات فراهم کند. تحقیقات دکتر آنالوید یکی از متخصصان برتر این صنعت نشان میدهد که حشرات شکارچی و نماتدها میتوانند نیاز به آفتکشهای شیمیایی را در کشت قارچ کاهش دهند یا در برخی موارد بطور کامل جایگزین کنند.
کنترلهای بیولوژیکی: این راهحلهای طبیعی، پیشگیری مؤثر از آفات و بیماریها را بدون تکیه بر مواد شیمیایی سمی فراهم میکنند. کنترلهای بیولوژیکی با معرفی یا تقویت شکارچیان طبیعی، رقبا یا مهارکنندههای موجودات مضر عمل میکنند. مهمترین این روشها عبارتاند از حشرات و میکروبهای مفید، قارچهای تخصصی و گیاهان دافع است.
روشهای فیزیکی: در این روش کنترل آفات و بیماریها با وسایل و تجهیزاتی نظیر دستگاه حشرهکش یا چسب حشرات انجام میشود. همچنین استفاده از توری و فیلترهای مناسب در مجاری هوا ودمپر در جلوی دربهای ورودی سالن از جمله روشهای فیزیکی هستند.
علاوه بر موارد مذکور، کنترل شرایط محیطی سالن کشت (شامل دما، رطوبت و گردش هوا)، نیز جزو موارد کنترل فیزیکی محسوب میگردد.
روشهای شیمیایی: در این روش با استفاده از سموم مختلف، آفتکش و قارچکشها به مبارزه با بیماریهای قارچ گانودرما میپردازند. در استفاده از این روش باید دقت کافی به عمل آورد تا به قارچها آسیبی وارد نشود.
مدیریت سلامت و پیشگیری از بیماری در کشت گانودرما
این روش عبارت است از یک رویکرد گسترده که با استفاده از روشهای مختلف اقتصادی آفات را دفع میکنند. این روش عبارت است از درنظرگرفتن دقیق تمام تکنیکهای موجود کنترل آفات و بهکارگیری روشهای مناسب با یکدیگر که مانع از توسعه جمعیت آفات میشود. این روشها کمترین خطرات را برای سلامت انسان و محیطزیست به همراه دارد.
جدول زیر کلیه روشها و تکنیکهای لازم برای این روش از مدیریت را نشان میدهد.
| موضوع | توضیحات |
| پاستوریزاسیون بستر کشت | ضدعفونی کامل خاک اره یا کاه و کلش گندم و سایر مواد بستر قبل از شروع کشت |
| کنترل عوامل محیطی | کنترل عوامل محیطی مانند دما یا کنترل میزان PH بستر و ثابت نگه داشتن آن در شرایط مطلوب |
| تغذیه مناسب | تامین بهترین مواد برای رشد بهتر میسلیوم مانند کربن و نیتروژن مناسب یا فروکتوز و عصاره مخمر |
| گونههای ژنتیکی خالص | پرورش یک نوع از محصول گانودرما به منظور پرهیز از مخلوط کردن با سایر قارچها و یا باکتریها که باعث آلودگی میشوند |
| پیشگیری و کنترل بیماری | روشها و کاربردهای حساس برای مقابله با ورود بیماریها و جلوگیری از همهگیر شدن بیماری |
| پایش بیولوژیکی | استفاده از میکرو ارگانیسمهای خاص برای ایجاد مقاومت بیشتر و سرکوب پاتوژنها |
| پایش شیمیایی | استفاده صحیح و درست از قارچکش و آفتکشهای شیمیایی |
| روش تلفیق آفات (IPM) | استفاده درست از روشهای ترکیبی مبارزه با آفات یا IPM |
| افزایش مقاومت گیاه | تحقیق بر روی گونههای جدید، توسعه آنها برای مقابله با آلودگی با استفاده از روشهای مختلف مانند نشانگرهای مولکولی |
| انجام نکات بهداشتی | سادهترین و کارآمدترین روشهای مبارزه با بیماریها استفاده از ابزار استریل، تجهیزات پاک و مناسب و محیط کشت تمیز |
| بازرسی مداوم و منظم | نظارت دقیق، مرتب و منظم بر روی قارچهای کشت شده و کشف علائم بیماری جهت تشخیص زود هنگام |
نتیجهگیری:
آگاهی، تجربه و نظارت دقیق بر روی بیماریهای قارچ گانودرما یکی از بزرگترین چالشهای تولیدکنندگان این قارچ است. کنترل بیماریها و آفات در این صنعت باعث افزایش بهرهوری، بالابردن کیفیت محصول، افزایش سوددهی و نیز ایجاد اطمینان اجتماعی بیشتر برای استفاده از این محصول است.
بهرهبرداری از روشهای جلوگیری مناسب به همراه شناسایی سریع و بهموقع بیماریها و مشکلات قارچی از ایجاد خسارتهای زیاد و کاهش کیفیت محصول جلوگیری میکند. کنترلهای بهداشتی در تمام گامهای تولید نقشی بسیار سازنده در حفظ سلامت قارچ و افزایش سودآوری دارد.
اگر به دنبال افزایش بهرهوری، و افزایش سود خود در کشت قارچ گانودرما و مبارزه با بیماری های قارچ گانودرما هستید با کارشناسان متخصص ما در تماس باشید تا از بهترین راهکارهای جدید مطلع گردید.
سؤالات متداول:
آیا از قارچهای آلوده میتوان در جای دیگر استفاده کرد؟
خیر. برخی از این قارچهای آلوده حتی با پختن، خشککردن و یا روشهای دیگر از بین نمیروند. استفاده از آنها خطر بروز سرطان را افزایش میدهد.
علت سبزشدن گانودرما چیست؟
ممکن است به دلیل آلودگی با Trichoderma یا کپک سبز باشد. این آلودگی به دلیل رطوبت بالا و تهویه کم رخ میدهد.
بهترین روش برای جلوگیری از ورود حشرات چیست؟
بهترین، ارزانترین و کارآمدترین روش استفاده از توریهای مش، استفاده از دام نوری و اطمینان از بستهبودن دربها در هنگام ورود و خروج است.
آیا میتوانیم از حشرهکشهای شیمیایی استفاده کنیم؟
خیر. تماس مواد شیمیایی با قارچ گانودرما رشد آن را مختل میکند. فقط سطوح محیط را با این روش ضدعفونی کنید.
مولف:
گردآوری و تالیف توسط تیم تحریریه هاگ
کپی فقط با ذکر منبع مجاز است.
منابع:
- biocontrol.entomology.cornell.edu
- pmc.ncbi.nlm.nih.gov
- adelaide.edu.au
- out-grow.com
- mdpi.com
- researchgate.net
با انواع بیماریهای قارچهای پرورشی در سایت دانشنامه هاگ آشنا شوید.
