آمار به معنای شمارش و حساب است و در حقیقت آمار علمی است که به روش گردآوری، خلاصه کردن و طبقه بندی، توصیف و تحلیل داده ها و استفاده از آنها برای پیش بینی، برآورد و تخمین رویدادها می پردازد.
این علم یکی از مهمترین ابزارهای پردازش داده ها و تصمیم گیری ها است. آمار را باید علم استخراج و توسعه دانشهای تجربی انسانی با استفاده از روشهای گردآوری و تحلیل داده های تجربی (حاصل از اندازه‌گیری و آزمایش) دانست.
آمار هنگام کاربرد به دو شاخه مهم تقسیم بندی می گردد:
– آمار توصیفی
روش هایی که با استفاده از آنها، داده ها و آطلاعات در قالب نمودارها، جداول فراوانی و شاخص های عددی خلاصه می گردند.
– آمار استنباطی
روشهایی که با استفاده از آنها اطلاعات موجود در نمونه با سطح اطمینان مشخصی، به کل جامعه تعمیم داده می شود که شامل مراحل شناسایی دقیق و روشن مساله، تجزیه و تحلیل اطلاعات نمونه های جمع اوری شده و نتیجه گیری در مورد کل جامعه است.
کاربردهای آمار:
بدون تردید برای آنکه تحقیقات اجتماعی، علمی و اقتصادی ما اساس استواری داشته باشد باید از کمک علم آمار برخوردار باشد . از زمانی که روش های آماری در تحقیقات اجتماعی وارد شده است طرز تلقی و نحوة تبیین و توجیه مسائل دگرگون شده و در جنبه کمال و دقت، رشد قابل توجهی داشته است.
بر همین اساس لزوم استفاده روز افزون از روشهای آماری در اقتصاد نوین موجب شده است تا دانشگاه ها و مؤسسات عالی آموزشی کشور، درس آمار را جزو دروس بنیادی در برنامه های آموزشی علوم اداری و بازرگانی، اقتصادی، اجتماعی، مهندسی، پزشکی و سایر رشته ها منظور نمایند.
حقیقتا علم آمار کاربردهای شغلی، علمی و صنعتی فراوانی دارد و همانند قطب نما در مسیرهای ناشناخته می تواند راهنمایی دقیق و بی خطا باشد.
در ادامه می توان اذعان داشت که تمام مشاغل و صنایع نظیر فروش و بازاریابی، محاسبه‌ی عرضه و تقاضا، سرشماری، برنامه ریزی مالی، پزشکی و دارویی، توسعه‌ی نرم‌افزار، اپلیکیشن‌های امنیت شبکه، برنامه‌ها و فرایندهای کشاورزی، مهندسی شیمی، فناوری اطلاعات و علوم کامپیوتر، تحقیقات زیست‌محیطی و اکولوژیکی، فناوری اطلاعات یا توسعه محصول و همچنین صنایع اقتصادی و بازار، مانند مشاور املاک، برنامه ریزی شهری، و سایر بخش‌هایی که به داده‌های سرشماری و نظرسنجی مربوط هستند در مسیر مدیریت منابع و برنامه ریزیهای خود به این علم وابسته هستند.
سه عنصرآمار و اطلاعات، برنامه‌ریزی و مدیریت از حلقه‌های توسعه
آمار و اطلاعات یکی از اجزای اصلی و ضروری برای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی عملکرد‌های سطوح مختلف مدیریت است. سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و کارشناسان برای تدوین راهبردها، سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی، برنامه‌ریزی، نظارت، هماهنگی و هدایت برنامه‌ها و نیز فعالان اقتصادی برای شناسایی جایگاه و وضعیت کشور از نظر اقتصادی، به داده‌های آماری نیاز دارند.
همچنین ارائه تصویر روشن و گویا از گذشته تا حال، پیش‌بینی وضعیت آینده و برطرف کردن نقاط ضعف موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی، فنی، اجتماعی و فرهنگی مستلزم وجود داده‌های آماری دقیق، جامع و به روز است.
به طور کلی داده‌های آماری بنیادی‌ترین اصل برای برنامه‌ریزی است و برنامه‌ریزی اساسی‌ترین ویژگی برای مدیریت قلمداد می‌شود. سه حلقه آمار و اطلاعات، برنامه‌ریزی و مدیریت از حلقه‌های توسعه به شمار می‌آیند و میزان توسعه یافتگی کشور‌ها با کیفیت آمار و بهنگام بودن اطلاعات تولید شده، ارتباطی تنگاتنگ دارد.
علم آمار و هنر مدیریت
هرگونه تصمیم گیری در مدیریت باید از طریق جمع آوری، مطالعه، تجزیه وتحلیل و تفسیر اطلاعات و حقایق (داده های آماری) صورت می پذیرد.
امروزه مطالعه روشهای آمار برای اشخاصی که در فعالیتهای بازرگانی، صنعتی و اقتصادی کار میکنند اجتناب ناپذیر است و استفاده از وسایلی که اطلاعات متنوع و بیشمار مربوط به جنبه های مختلف عملیات تولید و توزیع را در دسترس قرار میدهد، برای اخذ تصمیمات مناسب و توفیق در رقابت بازرگانی، ضرورت یافته است.
مهم ترین دلایل استفاده روزافزون از روشهای آمار در علوم مختلف عبارت است:
1- لزوم بکار بستن شیوه مدیریت صحیح در سازمان های موجود.
2- مدیریت علمی در فرایند تصمیم گیری حجم عملیات سازمانهای جدید.
3- محدودیت منابع
4- تنوع مواد خام در دسترس
5- پیچیدگی روشها و متدهای تولید
6- ایجاد و تولید محصولات فراوان
7- معضلات و اشکالات در توزیع محصول
8- الزام در بکارگیری ابزار و ادوات جدید
9- نیاز به دریافت تسهیلات نوین در مؤسسات فروش
آمار و صنعت پرورش قارچ
بدون اغراق باید گفت در طی 4 دهه فعالیت صنعتی اخیر قارچ در کشور که با توسعه قابل توجهی نیز همراه بوده و بواسطه این توسعه توانسته ایم جایگاه مناسبی را در بین تولید کننده برتر جهان به خود اختصاص دهیم.
توجه به آمار، ارقام و ثبت اطلاعات حقیقی در جنبه های مختلف تولید قارچ نظیر تعداد مزارع فعال، سطح زیر کشت، میزان تولیدات ماهیانه و سالیانه، میزان صادرات، میزان تولید کمپوست، میزان مصرف سرانه، تولید در واحد سطح یا تن کمپوست مصرفی، امار تولیدات در صنایع تبدیلی، میزان دقیق مواد اولیه مورد نیاز و… در سنوات مختلف پیشین در کمترین حد ممکن بوده است.
متاسفانه در حال حاضر نیز نمونه های فراوانی از آمار و ارقام به دور از واقعیت صرفا بر اساس یک ضریب رشد ثابت نسبت به سال قبل محاسبه و یا تنها باستناد مجوزهای صادره تولید به جای ارائه آمار تولید دقیق هر سال از زبان مسئولین مختلف شهرستانی، استانی و کشوری اعلام می گردد در حالی که به دلیل اتفاقات فراوانی در طول سال های متوالی سبب شده تا مزارعی یا از گردونه تولید خارج، یا بدلایل گوناگونی در فصول مختلف دچار نوسانات در تولید شده یا با طرح های توسعه خود با افزایش تولید مواجه شده اند.
چگونه بدون داشتن آگاهی لازم از گذشته و حال یک صنعت ، آنهم در کشوری که هر روز آبستن مشکلات و معضلات رنگارنگ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است می توان راه کارهای مناسب برای برون رفت از مشکلات یافت و از آن بدتر آنست که گذشته و حال را به دلیل بی توجهی و غفلت پیشینیان از عنصر آگاهی و نقش آن در مدیریت و برنامه ریزی از دست داده ایم.
در قرن 21 هنوز به بلوغ لازم در زمینه علوم و کاربرد آن در برنامه ریزی و آینده نگری نرسیده ایم و اسفناک تر آن که تمام کارفرمایان، مسئولین و مدیران جای جای صنعت قارچ کشور و حتی ارگان های دولتی همگی از تحصیلات عالیه برخوردار بوده و همگان بر نقش آمار در برنامه ریزی و تهیه نقشه راه اشراف کافی دارند.
شاید نباید شکایت و اعتراضی به وضع موجود داشت در حالی که مدیران واحدهای تولید بسیاری در کشور یافت می شوند که نه تنها هنوز از قیمت تمام شده محصولات خود آگاهی نداشته بلکه فاقد برنامه ریزی های مدون برای مجموعه هستند . نمونه هایی نظیر این موضوعات همگی نشان از بی دانشی مدیران از علم آمار و نقش بسیار حیاتی آن در تولید و هدایت عالمانه و جهت دار است و ایشان چشم و گوش بسته فقط تلاش بیهوده در حرکت را در دستور کار خود قرار داده اند.
عنصر آمار و آگاهی به معنای عام و خاص آن شامل تمام اطلاعات مربوط به صنعت نظیر میزان تولید در سنوات مختلف، میزان مصرف سرانه در سنوات، تاریخ وقایع بزرگ در صنعت قارچ، سال تاسیس مزارع بهمراه میزان تولید و درج اجرای طرح های توسعه آن، میزان صادرات و تولید محصولات در صنایع تبدیلی به تفکیک سال و … است.
چه باید کرد؟
حال که آگاهی نسبی و ابتدای در نقش بسیار حیاتی و کاربردی آمار و اطلاعات در زمینه مدیریت هوشمندانه مجموعه های تولیدی و برنامه ریزی آگاهانه برای آنها را دریافت کرده ایم، انتخاب راه و مسیر برای جمع آوری تمامی اطلاعات صنعت خود دارای اهمیت ویژه ای و ارائه اطلاعات صحیح و صادقانه از سوی مزارع از آن مهم تر.
این مسیر را می توان به 3 بخش زیر تقسیم کرد:
1- آمار در مجموعه های تولیدی صنعت. در ابتدا باید تمامی مزارع پرورش قارچ، واحدهای کمپوست، خاک ، بذر و صنایع تبدیلی خود را مکلف و مقید به ایجاد بانک اطلاعاتی دقیقی از تمامی ارکان تولید شامل میزان مواد اولیه مصرفی، انرژی و آب مصرفی، میزان تولید، هزینه های جاری، تعیین قیمت تمام شده، هزینه های تولید و… نموده و در ادامه از روش های سنتی گردآوری، محاسبه و نگهداری نیز پرهیز و به منظور استفاده سهل و آسان از آمار گردآوری شده، لازم است تا همگان با استفاده از رایانه و نرم افزارهای مرسوم نسبت به این اقدام همت بگمارند. با اجرای دقیق و همگانی این بخش، به آمارهای بکر و دقیق در عرصه تولید قارچ کشور به صورت واحد به واحد می توان دست یافت.
2- آمار در مجموعه انجمن صنفی. انجمن به عنوان متولی صنعت باید به مشکلات و معضلات صنعت قارچ بپردازد و همواره طی برنامه ریزی و راه کارهای مناسب و رو به جلو، برای ایجاد آرامش در صنعت کوشا باشد. بدیهی انجام این اقدام بدون داشتن اطلاعات و آمار مربوطه کاری بیهوده به نظر میرسد.
متولیان صنعت باید طی برنامه ریزی و زمان بندی مناسب ضمن جمع آوری آمار و اطلاعات لازم خود در قالب و فرمت معین از تمام واحدهای تولیدی و با استفاده از کارشناسان یا مشاورین آمار خبره به دسته بندی و نتیجه گیری های مناسب از این آمار پردازد. بدین ترتیب با تجمیع، بررسی و نتیجه گیری از آمارهای دریافتی از واحدهای تولیدی، می توان آمار بسیار دقیق و جامعی در عرصه تولید را تولید کرد.
از آنجا که انجمن در جهت برنامه ریزی های جامع خود نیاز به اطلاعات و آمار از بازار و مراکز فروش دارد باید با بسیج و همکاری متقابل با عوامل فروش و فعالان مراکز فروش و دستورالعمل های مناسب نسبت به جمع آوری روزانه این اطلاعات ارزشمند اقدام نماید.
3- به منظور جمع آوری آمار کامل از تمامی عرصه ها و جوانب صنعت و حتی تایید بخش هایی از آمارها و اطلاعات جمع اوری شده نیاز است تا انجمن صنفی بعنوان متولی صنعت با ارگان ها و سازمان های متنوعی نظیر سازمان نظام مهندسی، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنایع، سازمان گمرک کشور، وزارت اقتصاد، فروشگاه های زنجیره ای و … مکاتبات و ارتباطات تنگاتنگی داشته باشد تا همواره آمارهای دقیق مرتبط با صنعت قارچ کشور را جمع آوری نماید.
در خاتمه باید گفت صرف داشتن اطلاعات و آمار نیز مشکلی از صنعت قارچ کشور حل نخواهد کرد بلکه تازه شروع تازه ای برای متولیان محسوب می شود. استفاده از آمارها برای شناسایی نقاط ضعف و قوت صنعت، شناسایی پتانسیل های ارزشمند، طرح و برنامه ریزی برای توسعه های جهت دار، آمادگی و انعطاف لازم در بدنه صنعت در مقابل پیشامدهای غیرمترقبه، پیش بینی های همه جانبه در صنعت، ایجاد آمادگی لازم و با برنامه برای بخش های مختلف صنعت و… همگی از بررسی های علمی و دقیق این آمار امکان پذیر است و باید اعتراف کرد در صورت وجود آمار دقیق می توان به آگاهی های لازم در حل و فصل مشکلات و جلوگیری از بروز برخی مشکلات امیدوار بود و در سایه این آگاهی ارامش و توسعه روزافزون صنعت را به فعالان صنعت تقدیم کرد.
سخن آخر
نکته ناگفته آخر این است که باید در انتخاب اعضاء هیئت مدیره انجمن در زمان انتخابات پارامترهای گوناگونی نظیر دانش و اطالاعات علمی را به سایر خصوصیات اعضاء مورد نظر خود افزود و صرف ارتباطات خاص و لابی گری های جناحی نباید شاخصی برای تعیین اعضا هیئت مدیره انجمن باشد.
سردبیر
منابع:
1- آمار چيست؟ تعریف و تشریح آمار توصیفی و آمار استنباطی- سایت اطمینان شرق
2- آمار چیست؟ سایت کاربوم
3- آمار – ویکی پدیا
4- کاربرد آمار در مدیریت- پرتال جامعه علوم انسانی
5- اهمیت آمار و برنامه ریزی در سیاستگذاری و تصمیم گیری- خبر فوری
6- کاربرد آمار در مدیریت- دکتر حسن ستاری
