بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی قارچ + روش جلوگیری

بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی قارچ (soft rot) یکی از بیماری‌های نادر قارچ دکمه‌ای است. باکتری Janthinobacterium agaricidamnosum عامل ایجاد این بیماری است. در این بیماری، روند پوسیدگی بدنه قارچ بسیار سریع رخ می‌دهد و در کمتر از 48 ساعت، قارچ به یک توده لزج تبدیل میکند.
یک پوسیدگی نرم مشابه نیز در قارچ خوراکی گونه Agaricus bitorguis وجود دارد که عامل ایجادکننده آن Burkholderia gladioli pv. Agaricola است. این نوع بیشتر در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر مشاهده می‌شود.

بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی بیماری بسیار نادر است. ولی در شرایط خاص و بصورت تصادفی این بیماری حالت اپیدمی پیداکرده و خسارت سنگینی را بخصوص پس از دوره برداشت پدید می‌آورد.

پوسیدگی نرم باکتریایی معمولاً باعث کاهش قابل توجه محصول برداشتی نمی‌شود. اما می‌تواند تأثیر بسیار مخربی بر سودآوری مزرعه داشته باشد. زیرا قارچ‌های به ظاهر باکیفیت که چیده و به بازار عرضه شده، پس از چند ساعت به توده ای لزج و مرطوب تبدیل میشود.
بنابراین خریداران عمده و مشتریان، اعتماد خود را به محصولات شرکت از دست خواهند داد و حتی در دوره های بعدی کشت نیز میزان فروش را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

علائم بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی قارچ

اولین نشانه بیماری بر روی قارچ خوراکی دکمه‌ای سفید، ایجاد مناطق فرورفته بر روی سطح کلاهک است. این مناطق سریعاً به حفره‌های قهوه‌ای‌رنگی تبدیل می‌شوند. از این حفره‌ها اوز یا شیره طلایی رنگ خارج می‌شود.
قارچ های آلوده به بیماری پوسیدگی نرم و ترشحات آن بوی بسیار بد و زننده‌ای دارند که تشخیص آن را آسان میکند.
در پایان دوره رشد و گاهی در عرض یک شب تمام‌اندام باردهی قارچ توسط باکتری‌ها، آلوده خواهد شد.

بعد از آلودگی قارچ به باکتری، حدود 24 ساعت زمان می‌برد تا علائم اولیه ظاهر شوند. سپس در کتر از 48 ساعت

ممکن است که قارچ‌های مبتلا در نقاط مختلف بستر کشت پراکنده باشند یا فقط چند قارچ به این عارضه مبتلا شوند. این علائم در انواع قارچ دکمه‌ای A. bitorguis (قهوه‌ای و پورتوبلو) نیز بصورت مشابه وجود دارد. البته در قارچ قهوه‌ ای بیشتر رخ میدهد.

در یک فعالیت تحقیقی این باکتری در زمان‌های مختلف در زمان کشت ، خاکدهی و تشکیل پین به بستر تزریق شد. صرف‌نظر از زمان تزریق باکتری، علائم در همه تیمارها مشاهده و بررسی گردید. شدیدترین علائم در زمان تزریق باکتری در مرحله تشکیل پین ظهور کرد و حتی در قارچ‌های بالغ نیز منتج به تولید علائم شدید بیماری شد.

پیشروی و گسترش بیماری

علائم پوسیدگی نرم باکتریایی معمولاً پس از 48الی 60 ساعت، محصول را کاملا نابود میکند .

• در 24 ساعت اول، تغییر رنگ‌ و تیرگی روی کلاهک قارچ‌ قابل مشاهده است. (مراحل A تا E)
• طی 12 تا 24 ساعت بعدی، لکه‌های تغییر رنگ داده یا به از دست دادن جزئی ساختار کلاهک می‌انجامد (مرحله F). یا آسیب قابل توجه به ساختار داخلی قارچ وارد میشود، ولی بدون اینکه تغییر ظاهری در شکل اندام ایجاد شود (شکل G و H).
• محصول قارچ بطور کلی ساختار خود را از دست داده و به توده ای لزج تبدیل شده است. (تصویر I و J)

نحوه گسترش بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی

مطالعات انجام‌شده در مورد پخش عامل بیماری توسط جریان هوا، آبیاری و بوسیله تماس مستقیم نشان داده است که باکتری به‌راحتی به ‌وسیله باز برخورد ذرات آب تا فاصله 54 سانتیمتری و همچنین توسط تماس به اطراف پراکنده می‌شوند. اما جریان هوا نقشی در انتقال باکتری ندارد.

طی مطالعات صورت‌گرفته بر روی سالن‌های آلوده، به وضوح تعداد بیشتری از قارچ‌های بیمار در لبه‌های قفسه‌های کشت وجود داشتند. این الگوریتم نشان می‌دهد که عامل انسانی در گسترش پوسیدگی نرم نقش زیادی دارد.

(به نظر می‌رسد که در طول عملیات کشت، کارگرانی که در امتداد قفسه‌ها حرکت می‌کردند، به شیوع بیماری کمک می‌کنند.)

به‌علاوه آلودگی دست کارگران میزان انتقال باکتری را تا 40 برابر افزایش می‌دهد. برداشت مکانیزه قارچ نیز با شیوع بسیار گسترده این باکتری مرتبط بوده است.

بااین‌ وجود که مگس‌ سیارید ناقل باکتری‌ها و قارچ‌ها است، اما تصور می‌شود که وسیله ناکارآمدی برای گسترش عامل این بیماری باشد. چرا که این حشرات به قارچ‌های در حال فساد نزدیک نمی‌شوند.

*** نکته: عامل این بیماری اگر بعد از برداشت قارچ نیز محصولات را آلوده کند، باز هم سبب نابودی آن خواهد شد.

کنترل بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی قارچ

برای کنترل این بیماری سم یا قارچ‌کش خاصی موجود نیست. تنها روش کنترل آن تنظیم شرایط محیطی مناسب در سالن پرورش است. یعنی باید تهویه و تبخیر را در سالن کشت بالا ببریم.
همچنین باید محل آلودگی را بپوشانیم تا از گسترش آن جلوگیری شود.

استفاده از سم کلرین برای کنترل این بیماری مؤثر نیست. تیمار با فرمالین نیز این بیماری را کنترل نخواهد کرد. به‌هرحال، بهبود تبخیر در سالن مهم‌ترین روش کنترل این بیماری خواهد بود.

بهبود عمل تبخیر در سالن‌های کشت، کلیدی‌ترین نکته در کنترل این بیماری است. بطوریکه رطوبت نسبی زیر 85% و دمای پایین‌، تا حد زیادی رشد باکتری‌ها را مهار می‌کند.