طبقه بندی قارچ ها و دسته بندی قارچ ها به چه نحوی می باشد ؟
قارچ‌ها از چند نظر دریافت مواد غذایی و نوع زندگی به دو گروه تقسیم می‌شوند که در اینجا به طبقه بندی قارچ ها و دسته بندی قارچ ها می‌پردازیم.
ازنظر نوع دریافت مواد غذایی
تجزیه‌کننده اولیه: قارچ‌هایی که قادرند مواد اولیه را تجزیه کرده و مواد غذایی خود را به‌دست آورند.
تجزیه‌کننده ثانویه: قارچ‌هایی که محتاج به یک سری میکرو ارگانیزم‌هایی هستند تا محیط کشت را تجزیه کنند تا بتوانند روی محیط کشت تجزیه‌شده رشد کنند.
ازلحاظ نوع زندگی
عده‌ای از قارچ‌ها کربن و ترکیبات آن را از بدن جانوران یا گیاهان می‌گیرند وعده‌ای دیگر روی مواد آلی و بازمانده گیاهان یا لاشه جانوران به سر برده و مواد غذایی را از آنها دریافت می‌کنند. بنابراین همه قارچ‌ها، هتروتروف یا ناخودکفا بوده و برحسب نوع زندگی به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:
انگل: قارچ‌هایی که روی موجودات زنده دیگر زندگی می‌کنند و غذای خود را به‌دست می‌آورند.
همزیست: برخی از قارچ‌ها می‌توانند با برخی از گیاهان و جانوران زندگی مشترک تشکیل دهند.
ساپروفیت (گندروی یا پوده زی): این دسته از قارچ‌ها روی بقایای مواد آلی یا معدنی به سر برده و بیماری‌زا نیستند. این گروه از قارچ‌های ساپروفیت و قارچ‌های انگلی اختیاری را می‌توان در محیط‌های کشت مصنوعی پرورش داد.
دسته بندی قارچ ها
الکسوپولوس و همکارانش نیز در سال ۱۹۹۶ مجموعه قارچ‌ها را شامل قارچ‌های خوراکی و سمی Mushroom، زنگ‌ها Rusts، سیاهک‌ها Smuts، توپ پفکیها Puffballs، قارچ‌های دنبلانی Truffles، کپک‌ها Molds و مخمرها Yeasts نام‌گذاری کردند.
در مورد تعداد قارچ‌ها در منابع مختلف اتفاق‌نظر وجود ندارد. در بعضی از منابع این تعداد را ۲۵۰ هزار و در بعضی دیگر تا یک‌میلیون و پانصد هزار گونه ذکر کرده‌اند.
درواقع قارچ‌ها در شکل، اندازه و رنگ‌های گوناگون وجود دارند. از قارچ‌های کوچک در اندازه میکرون تا قارچ‌های بزرگ با قطری معادل ۱۸۰ سانتیمتر و پایه‌ای به ارتفاع ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر در میان آنها دیده می‌شود.
همچنین قارچ‌های غول‌پیکری دیده‌شده است که قطر آنها به ۲ متر نیز رسیده است. قارچ‌ها دارای رنگ‌آمیزی بسیار متنوع و اعجاب‌انگیز به رنگ‌های قرمز، بنفش، سفید، سیاه و اشکال اعجاب‌انگیز دیده می‌شوند.
همچنین کلاهک قارچ‌های دارای طرح‌های گوناگون می‌باشند که در بعضی از آنها سطح کلاهک همانند مخمل نرم و پرزدار است و در برخی دیگر لکه‌هایی به شکل دایره و به رنگ‌های زرد و قرمز و سیاه یا بنفش وجود دارد.
آشنایی با رده بندی قارچ
انواع مختلفی از رده‌بندی‌ها در مورد قارچ ارائه گردیده است که یکی از قدیمی‌ترین رده‌بندی‌ها در کتب پزشکی هندوستان، سامهیتا (Sumhita) که در زمان اتریاچاراک (Atreyacharak) در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به چاپ رسید، آمده است.
در این دسته‌بندی، قارچ‌ها به سه گروه تقسیم می‌شوند: ۱-قارچ‌های خوراکی، ۲-قارچ‌های سمّی، ۳-قارچ‌های دارویی.
این رده‌بندی با هیچ‌یک از طبقه‌بندی‌هایی که مبتنی بر پایه علمی هستند، ارتباطی ندارد؛ بلکه در این طبقه‌بندی بدون در نظر گرفتن رابطه علمی، گونه‌های مختلف قارچ تنها بر اساس ارزش مصرفی دسته‌بندی می‌شوند و باید توجه داشت که این نوع تقسیم‌بندی عامیانه باید همواره بعد از یک طبقه‌بندی اصولی منظور شود.
طبقه‌بندی جدید
امروزه برای طبقه‌بندی قارچ‌ها از مشخصاتی مثل سیکل زندگی قارچ و شکل اندام‌های تولیدمثلی و اسپورها استفاده می‌کنند.
از شکل بافت کمتر برای طبقه‌بندی استفاده می‌شود و در سال‌های اخیر، اطلاعات فیزیولوژیک نیز برای طبقه بندی به‌کار می‌رود.
در حالت کلی، می‌توان گفت سیستم‌های طبقه‌بندی که امروزه به‌کار می‌روند، بر اساس مطالعات شکل‌شناسی قرون گذشته است. با افزایش اطلاعات ما از قارچ‌ها، این طبقه‌بندی‌ها مرتباً تغییر می‌یابند.
هنوز طبقه‌بندی که فقط بر اساس اطلاعات فیزیولوژیکی و ژنتیکی باشد، به وجود نیامده است.
در آخرین طبقه‌بندی، قارچ‌ها را بر اساس تولیدمثل به چهار گروه آسکومیست‌ها، زیگومیست‌ها، بازیدیومیست‌ها و دئوترومیست‌ها تقسیم‌بندی می‌کنند؛ البته بیشتر قارچ‌های خوراکی به گروه بازیدیومیست‌ها تعلق دارند.
پسوندهای طبقه بندی قارچ ها
دنیای قارچ‌ها، دنیای جالب و پررمزی و رازی است و حتی می‌توان آن را بی‌نهایت دانست.
موجوداتی هستند که از دوران‌های قدیم با انسان بوده‌اند و همچنان این موجود پررمز و راز به حیات خود در کنار انسان ادامه می‌دهد.
با توجه تنوع بسیار زیاد قارچ های شناخته شده و ناشناخته، دسته بندی بر اساس خصوصیات مشترک قارچ ها امری بسیار مهم و لازم الاجرایی که دانشمندان برای سهولت این کار سال ها بر روی آن مطالعه و تحقیق کرده اند.
پس از دسته بندی قارچ ها، انتخاب نام برای هر دسته باید تابع قانون واحدی باشد که در بخش
قصد داریم تا به معرفی اجمالی پسوندهایی طبقه بندی قارچ ها بپردازیم .
- شاخه/دسته………………. mycota-
- زیرشاخه/ زیر راسته………….. mycotina-
- رده……………………. mycetes-
- زیررده………………….. mycetidae-
- بالا راسته………………… anae-
- راسته…………………… ales-
- زیر راسته…………………. ineae-
- فرو راسته…………………. aria-
- بالا خانواده………………… acea-
- خانواده…………………… aceae-
- زیر خانواده………………… oideae-
- فرو خانواده/ تبار……………… eae-
- زیر تبار…………………… inae-
طبقه بندی قارچ ها بر اساس مصرف
طبقه بندی قارچ ها شاخه‌ای از رشته قارچ‌شناسی و بسیار تخصصی است. اگر بخواهیم قارچ‌ها را به‌طور ساده معرفی کنیم معمولاً از سه واژه مخمرها، کپک‌ها و قارچ‌ها یا ماشروم ها استفاده می‌کنیم. در منابع
مختلف قارچ‌ها را به سه دسته خوراکی، دارویی و سمی تقسیم کرده‌اند.
قارچ‌های خوراکی
قارچ‌های خوراکی شامل تمام قارچ‌ها اعم از میکروسکوپی و ماکروسکوپی می‌شود.
ممکن است مخمر، کپک تا ماشروم ها را در برگیرد که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم مصرف شوند. در این قسمت به معرفی قسمت‌های قارچ خوراکی می‌پردازیم:
الف) قارچ میکروسکوپی
از قارچ‌های مهم در این گروه، می‌توان به مخمرها مانند مخمر آب جو، مخمر نانوایی و کفیر اشاره نمود که به‌صورت تازه و خشک مورد مصرف قرار می‌گیرند و ازنظر مواد غذایی غنی و باارزش بوده و دارای پروتئین، قند، چربی، ویتامین و آنزیم می‌باشند.
ب) قارچ ماکروسکوپی (Mushrooms)
قارچ‌های خوراکی کلاهکدار ماکروسکوپی هستند که به‌صورت خودرو در فصل بهار و پاییز در طبیعت به‌محض اینکه محیط ازنظر دما، رطوبت و نور آماده می‌شود، و به‌طور سنتی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.
تعدادی از این ماشروم ها پرورش داده می‌شوند مانند قارچ دکمه‌ای، شیتاکی و صدفی.
قارچ‌های ماکروسکوپی یا ماشروم ها را برحسب اندام بارده به دو گروه باز و بسته تقسیم کرده‌اند.
گروهی که اندام بارده بازدارند اسپورهای آنها بر روی تیغه‌های شعاعی بنام گیلز Gils یا داخل منافذ Pores و یا برآمدگی‌هایی دندانی شکل یا تیت Teeth تشکیل می‌شود.
قارچ خوراکی دکمه‌ای دارای گیلز است. ازنظر ظاهری، قارچ‌هایی دارای گیلز معمولاً شبیه به یک چتر هستند و از یک کلاهک Pileus و یک پایه Stipe تشکیل‌شده است.
در زیر کلاهک مولد اسپور وجود دارد که می‌توان آنها را بر روی تیغه‌هایی مشاهده نمود. در بعضی از قارچ‌ها، تیغه‌ها در ابتدای نمو توسط پرده‌ای به نام Veil پوشیده شده‌اند و در قارچ بالغ این پرده به‌صورت حلقه‌ای دور پایه دیده می‌شود.
ویژگی خاص همه قارچ‌های این گروه مربوط به منشأ اسپورها (بازیدیوسپور) می‌باشد که بر روی سلول‌های تخصص‌یافته‌ای بنام بازدیوم قرار دارند.
هر بازیدیوم معمولاً دارای چهار استریگما است که هرکدام یک بازیدیوسپور را حمل می‌کند.
در مورد قارچ‌های خوراکی دکمه‌ای (Agaricus bisporus) تعداد استریگما و بازیدیوسپور ها دو عدد می‌باشد.
اکثر اعضای این گروه ساپروفیت هستند یعنی از بقایای گیاهان و مدفوع حیوانات علفخوار استفاده می‌کنند و ریسه آنها در تجزیه مواد آلی تولید هوموس نقش اساسی دارند.
این گروه از قارچ‌ها علاوه بر مصرف خوراکی در صنایع داروسازی، کنسروسازی، نوشابه‌سازی و غیره کاربرد دارند.
