قارچ اگروسیبه اگریتا معروف به قارچ افرا را بشناسید!

قارچ اگروسیبه اگریتا، Agrocybe aegerita به افراگوشگ(قارچ افرا) یا دارگوشگ معروف است و در ایران به نام قارچ خوراکی سپیدار (کبوده) شناخته‌شده است و بوی مطبوع و جذب‌کننده دارد. بر روی بقایای درختان برگ‌ریز محصول بسیار خوبی تولید می‌کند.

آرایه‌شناسی قارچ اگروسیبه اگریتا

• فرمانرو: Fungi
• دسته: Basidiomycota
• رده: Agaricomycetes
• راسته: Agaricales
• سرده: Cyclocybe
• گونه: C. aegerita
• نام علمی: Cyclocybe aegerita

نگاهی اجمالی بر قارچ سپیدار

قارچ اگروسیبه اگریتا، Agrocybe aegerita به افراگوشگ یا دارگوشگ معروف است و در ایران به نام قارچ خوراکی سپیدار (کبوده) شناخته‌شده است و بوی مطبوع و جذب‌کننده دارد. بر روی بقایای درختان برگ‌ریز محصول بسیار خوبی تولید می‌کند.

این قارچ در جنوب شرقی آمریکا به‌عنوان عامل مفید مؤثر و قابل‌استفاده در بازیافت و افزایش چرخه تبدیل بقایای (بخصوص چوب) معرفی‌شده است.

شکل ظاهری قارچ اگروسیبه اگریتا

سطح کلاهک صاف و رنگ قارچ اگروسیبه اگریتا در ابتدا، از زرد مایل به خاکستری تا خاکستری تیره تغییر کرده و درنهایت قهوه‌ای شکلاتی می‌شود. چوب، چیپس و خاک‌اره می‌تواند در طبیعت برای کشت قارچ مورداستفاده قرار گیرد.

مصرف این قارچ به‌صورت تاره می‌باشد، زیرا شباهت زیادی به قارچ دکمه‌ای طلایی داشته و بازاریابی آن آسان است. برای عرضه در بازار، بهتر است برداشت قارچ قبل از پاره شدن پرده کلاهک صورت گیرد.

این قارچ بر روی بقایا و یا درختان پیر برگ‌ریز رشد می‌کند. سطح کلاهک آن صاف است و قطر آن حدود ۳ تا ۱۰ سانتی‌متر است.

دارای رنگ زرد مایل به خاکستری و یا قهوه‌ای مایل به خاکستری است و در پایان به رنگ قهوه‌ای شکلاتی درمی‌آید. این قارچ را می‌توان در روزهای پس از باران بر روی تنه‌های درختان قدیمی برگ‌ریزی همچون افرا، سپیدار، انجیر و … یافت.

افراگوشگ یا قارچ اگروسیبه اگریتا را بیشتر بشناسیم

مشخصات و مکان پراکنش قارچ خوراکی سپیدار در ایران.

پراکنش قارچ اگروسیبه اگریتا در ایران

این گونه از جنگل های نوشهر در استان مازندران و جنگل پارک ملی گلستان جمع آوری شده است. زمان رویش این قارچ بهار و پاییزاست.

کلاهک قارچ افراگوشگ

به قطر ۴ تا ۱۵ سانتی متر، در ابتدا نیم کروی است که به تدریج باز شده و به شکل صاف تا محدب و در مواردی با یک شکاف خوردگی در مرکز دیده می شود.

حاشیه ی کلاهک قارچ اگروسیبه اگریتا نیز معمولا موج دار می باشد. کلاهک در ابتدا کرمی رنگ و در مرکز قهوه ای رنگ است، اما با گذشت زمان به تدریج کل کلاهک به رنگ قهوه ای تیره تغییر میکند. اما در هر صورت مرکز کلاهک معمولا تیره تر است

تیغه ها

دارای رشد محدودی بر روی پایه می باشند. تیغه ها در مراحل ابتدایی رشد، به رنگ سفید بوده و به تدریج با گذشت زمان و بلوغ اسپورها به رنگ قهوه ای تغییر می کنند.

پایه قارچ خوراکی سپیدار

به طول ۱۰-۶ سانتی‌متر و به قطر ۱ / ۵ – ۱ سانتی‌متر و در ابتدا به رنگ کرمی است، اما به‌تدریج به قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهد. پایه قارچ اگروسیبه اگریتا استوانه‌ای است و بر روی آن، حلقه یا رینگ نمایان می‌شود.

حلقه هم‌رنگ پایه است، اما به‌تدریج و با ریزش اسپورها پوشش قهوه‌ای‌رنگی سطح حلقه را می‌پوشاند. گوشت در تمام قسمت‌های کلاهک سفیدرنگ، اما در انتهای پایه قهوه‌ای‌رنگ است.

اسپورها

قهوه‌ای روشن، بیضوی تا تخم‌مرغی و به‌اندازه‌ی ۶-۵ * ۱۴-۸ میکرومتر و در مواردی با چند قطره‌ی کوچک است. نقش اسپور به رنگ قهوه‌ای است. بازیدیوم ها به‌اندازه‌ی ۱۰-۵ × ۴۶-۲۲ میکرومتر گرزی شکل و حامل یک تا چهار استریگما است.

کیلوسیستیدیومها و پلئوروسیستیدیوم ها به ابعاد ۱۵-۱۰ × ۳۵-۲۰ میکرومتر و گرزی شکل‌اند. کلاهک‌های قارچ اگروسیبه اگریتا در دسته‌هایی چندتایی بر روی چوب یا تنه یا در مجاورت طوقه‌ی درختانی همچون صنوبر رشد می‌کنند.

تکمیلی قارچ افرا

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، خاصیت آنتی موتاژنیک و ضد توموری عصاره‌ی قارچ اگروسیبه اگریتا در بررسی‌های آزمایشگاهی به اثبات رسیده است. بر اساس این تحقیقات، آسیب‌های وارده به DNA در اثر تیمار DNA با موتاژن ها، تحت تأثیر قارچ قرارگرفته و کاهش‌یافته است.

در تحقیق انجام‌گرفته توسط Taira و همکاران (.Taira et al ۲۰۰۵) که با انجام دو تست Drosophila Assay و Ames Test صورت گرفت، نمونه‌های تیمار شده با موتاژن های مختلف پس از مصرف عصاره‌ی خشک قارچ، کاهش چشمگیری در میزان تغییرات ژنتیکی نشان دادند.

بر اساس نتایج همین تحقیق، گونه‌ی A.cylindracea در مقایسه با دو گونه‌ی دارویی P Ostreatus و L. edodes از قابلیت آنتی ژنوتوکسیک بیشتری برخوردار است.

آنتی موتان

فاکتور آنتی موتان در قارچ اگروسیبه اگریتا ترکیبی است با وزن مولکولی بالا که در تیمارهای دمایی ناپایدار می‌باشد. احتمالاً این فاکتور با سایر ترکیبات ضد توموری که ماهیت پلی ساکاریدی یا لکتینی دارند، اختلاف داشته و یک پروتئین یا پپتید می‌باشد.

پیش‌ازاین تحقیق، وجود ترکیبات پلی ساکاریدی و لکتینی با خاصیت ضد تومور یا ضد سرطان در قارچ A.cylindracea به
اثبات رسیده بود (۲۰۰۲,.Kiho et al. ۱۹۸۹,Wang et al).

لکتین ها

ترکیب لکتین قارچ اگروسیبه اگریتا A.cylindracea یا AAL (قارچ A.cylindracea تا مدت‌ها بانام A.aegerita شناخته می‌شد و اصطلاح ALL برگرفته از Agrocybe aegerita lectin است) دارای قابلیت متوقف کردن رشد تومورها و القای مرگ هدفمند یا آپوپتوزیس در سلول‌های سرطانی است. همچنین در مطالعات آزمایشگاهی، ALL به‌عنوان یک بازدارنده‌ی قوی در برابر رشد سلول‌های سرطانی HL-60،SW480،SGC-7901 MGC80-3 و BGC-823 در انسان معرفی‌شده است.

بررسی مکانیزم عمل ALL نشان داد که این ترکیب از طریق القای مرگ هدفمند سلول‌های سرطانی (ApoptOSIS) و فعالیت DNAase عملکرد آنتی توموری خود را ایفا می‌کند (۲۰۰۳Zhao et al).

آنتی اکسیدان

بررسی بر روی عصاره‌ی قارچ افراگوشگ A.cylindracea در آب داغ نیز نشان‌دهنده‌ی خواص آنتی‌اکسیدانی عصاره است (۲۰۰۳Tsai et al.2006, Zhang et al).

در یک تحقیق انجام‌شده، تأثیرات پلی ساکاریدهای قارچ در کنترل قند خون موردبررسی قرار در این تحقیق، یک گلوکان تحت عنوان AG-HNI و یک هتروگلوکان بانام AG-HN2 از عصاره‌ی قارچ استخراج گردیده و تأثیر آنها در کاهش قند خون (Hypoglycemic Effect) در هوش‌های دیابتی ثابت گردید.

همچنین بر اساس مطالعات انجام‌شده، خاصیت آنتی‌بیوتیکی عصاره‌ی قارچ افرا A.cylindracea نیز ثابت‌شده است. Ngal و همکاران ترکیب ضد قارچی (Antifungal) از قارچ اگروسیبه اگریتا تحت عنوان اگروسیبین (Agrocybin) استخراج کردند که این ترکیب پپتیدی در برابر طیف وسیعی از قارچ‌ها خاصیت ممانعت از رشد نشان می‌داد (2005,Ngai et al).