مشکل کمبود کمپوست قارچ یک مسئله جهانی

مشکل کمبود کمپوست قارچ یک مسئله جهانی است و به کشور ما، یا یک منطقه خاص محدود نیست. این کمبود عمدتاً ناشی از مشکلات در زنجیره تأمین و افزایش هزینه‌های مواد اولیه کلیدی در سطح بین‌المللی است.

تامین کلش گندم، به عنوان عنصر پایه‌ای کمپوست قارچ، برای تولیدکنندگان به چالشی جدی تبدیل شده‌است. مشکلی که می‌تواند آینده این صنعت را تهدید کند.

دلایل و ابعاد جهانی مشکل کمبود کمپوست

کمبود کاه و کلش گندم: اصلی‌ترین مواد اولیه برای تولید بستر قارچ دکمه‌ای، کلش گندم است. تغییرات آب و هوایی، خشکسالی‌ها و مشکلات در بخش کشاورزی جهانی، منجر به کاهش تولید گندم و در نتیجه کمبود این ماده حیاتی شده است.
مشکلات صنعت مرغداری: کود مرغی یکی دیگر از اجزای ضروری تولید کمپوست است. مشکلات صنعت پرورش طیور در کشورهای مختلف (مانند افزایش قیمت نهاده‌های دامی و کاهش جوجه‌ریزی) به‌طور مستقیم بر میزان تولید و قیمت کود مرغی در بازار جهانی تأثیر گذاشته است.
افزایش هزینه‌های تولید: افزایش جهانی بهای حامل‌های انرژی، حمل‌ونقل و سایر ملزومات فرایند کمپوست‌سازی، هزینه‌های عملیاتی را افزایش داده و تولیدکنندگان را با چالش‌های اقتصادی مواجه کرده است.
توقف تولید قارچ در برخی کشورها: گزارش‌هایی مبنی بر توقف تولید کمپوست و قارچ در برخی از کشورهای اروپایی(از جمله اسپانیا) به دلیل کمبود و گرانی مواد اولیه وجود دارد. این امر بر قیمت جهانی این محصول تأثیر می‌گذارد.
مشکلات کیفی: کیفیت پایین کمپوست تولیدی به دلیل رعایت نکردن استانداردها نیز یک چالش دیگر است که عرضه محصول باکیفیت را با مشکل مواجه کرده است.

در ادامه به مرور نمونه‌هایی از مشکلات تولیدکنندگان در برخی نقاط جهان، می‌پردازیم.

آنالیز قیمت کمپوست در ایرلند

گزارش سازمان غذا و کشاورزی ایرلند، افزایش 8.9 درصدی قیمت بستر قارچ بین ژانویه 2024 و ژانویه 2025 را نشان می‌دهد. بستر قارچ حدود 34 درصد از کل هزینه‌های تولید قارچ را در کشور ایرلند، به خود اختصاص می‌دهد. این بستر شامل کمپوست قارچ با 30.6 درصد و خاک پوششی قارچ 3.4 درصد از کل هزینه‌ها را تشکیل می‌دهند.

مهمترین عامل این افزایش بها، کمبود عرضه کلش گندم (جزء اصلی کمپوست قارچ)، است.
دلایل این کمبود:

کاهش سطح زیر کشت گندم در زمستان 2023 و بهار 2024
طرح اختلاط کاه و کلش با خاک توسط کشاورزان (SIM)

این گزارش حاکی از کاهش 20 درصدی سطح زیر کشت گندم زمستانه در سال 2024 نسبت به سال 2023 است که از 51200 هکتار به 40800 هکتار تقلیل یافته است.

اگرچه طرح پرداخت کمک‌هزینه در ژوئیه 2024 به برخی از کشاورزان اجازه داد تا از طرح SIM خارج شوند و کلش را ذخیره کنند، اما در مقایسه با سال‌های گذشته، هنوز کمبود قابل‌توجهی برای این محصول وجود دارد.

با توجه به این کمبود، تولیدکنندگان کمپوست قارچ مجبور به واردات کلش از دیگر کشورها مانند بریتانیا و اسپانیا شده‌اند. در ژانویه 2024، میانگین قیمت کمپوست قارچ در ایرلند 238 یورو برای هر تن بود. درحالی‌که بهای این محصول در ژانویه 2025، برابر 259 یورو گزارش شد، که نشان‌دهنده افزایش 8.7 درصدی است. علاوه بر این، دسترسی به کلش در سال 2025 تا زمان برداشت محصول گندم زمستانی، همچنان چالش برانگیز خواهد بود.

قیمت خاک پوششی نیز طی این دوره 13.3 درصد افزایش یافته است. این امر عمدتاً به دلیل افزایش هزینه‌های حمل و نقل و نیروی کار برای تأمین‌کنندگان خاک پوششی است.

این هزینه ها مربوط به کشور ایرلند است. ولی شرایط در کشور ما بسیار متفاوت است.
به نظر شما بیشترین هزینه تولید قارچ در ایران مربوط به چیست؟ چند درصد؟

خشکسالی و افزایش دمای هوا منجر به کاهش و کمبود تولید کلش گندم که ماده اولیه کمپوست قارچ است، شده است.

وضعیت کمپوست در اروپای مرکزی

فیلیپو لوپو مدیرعامل Agri Funghi Basilicata، شرکت ایتالیایی تولیدکننده کمپوست و بستر برای انواع قارچ‌ها، مروری بر وضعیت فعلی تولیدکنندگان اروپایی در رابطه با تولید و دسترسی به کمپوست قارچ را بیان می‌کند.

طبق اظهارات وی: طی دو تا سه سال گذشته، شرکت‌های این بخش با مشکلات عمده‌ای در تولید مواجه بوده‌اند که عمدتاً به دلیل تغییرات اقلیمی بوده است. این وضعیت منجر به بی‌علاقگی فزاینده پرورش‌دهندگان و در نتیجه کاهش سطح زیر کشت مزارع قارچ شده است. علت اصلی آن، ضررهای اقتصادی ناشی از گرمای شدید تابستان و پاییز است که تأثیر مستقیمی بر کیفیت و کمیت قارچ‌ها دارد.

آقای لوپو معتقد است: افت کیفیت کمپوست ناشی از گرمای هوا، کشاورزان را وادار به کاهش تولید، نموده است.

وی افزود: ما فقط بر اساس تقاضای مشتریان، محصول تولید می‌کنیم تا از هدررفت آن جلوگیری کنیم. مهمترین تفاوت امسال با سال قبل، میانگین بالاتر دمای هوای فصل پاییز،با سال قبل است. در نتیجه، بسیاری از پرورش‌دهندگان تصمیم به کاشت دیرهنگام قارچ دارند، اما دسترسی به کمپوست فقط محدود به مشتریانی است که محصول را پیش‌خرید کردند.

پیامدهای جهانی کمبود کمپوست قارچ

این کمبودها و چالش‌ها منجر به کاهش میزان تولید و عرضه قارچ در بازارهای بین‌المللی و افزایش قیمت‌ها و بی‌ثباتی در صنعت قارچ، منجر خواهد شد. بنابراین تولیدکنندگان در سراسر جهان مجبور به مدیریت این نوسانات و یافتن راهکارهای جایگزین یا کارآمدتر برای ادامه فعالیت هستند.

افزایش قیمت کمپوست در نتیجه کمبود مواد اولیه — کمبود و افزایش قیمت کمپوست سبب کاهش تولید قارچ و برهم خوردن نظم بازار خواهد شد

وضعیت کمپوست در ایران

کشور ما نیز از چالش های جهانی مستثنی نیست. افزایش دما، خشکسالی، افزایش هزینه در بخش های انرژی و نیروی انسانی، کیفیت مواد اولیه و خاک پوششی بزرگترین چالش های پیش روی صنعت قارچ در ایران است.

از این رو کمبود کمپوست قارچ در کشور در حال تبدیل شدن به یک مشکل جدی است. بطوریکه بسیاری از واحدها ناگزیر به خرید کمپوست از واسطه‌ها با قیمت بالاتر هستند که بر قیمت نهایی محصول آنها تاثیرگذار خواهد بود.

ادامه این روند منجر به کاهش تولید قارچ، افزایش شدید قیمت‌ها و ایجاد التهاب در بازار، طی ماه‌های پایانی سال خواهد شد. مساله‌ای که آینده‌ای مبهم برای بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک رقم خواهد زد.

مولف:

گردآوری و تالیف توسط تیم رسانه هاگ
کپی فقط با ذکر منبع مجاز است.
منابع: