حمل استاندارد کمپوست قارچ؟؟!!

قارچ دکمه ای به دلیل ویژگی خاص فیزیولوژیکی خود باید در بستر و محیط مناسب نگهداری و پرورش داده شود. این بستر که در اصطلاح تخصصی کمپوست Compost نامیده می‌شود، دارای ترکیبات غذایی مورد نیاز میسیلیوم قارچ است که به تدریج و در طول رشد میسیلیوم وتوسط فعالیت آنزیمی آن استحصال و جذب می شود. در ادامه به شرح و تفسیر حمل استاندارد کمپوست قارچ خواهیم پرداخت.
برای تهیه این بستر از ضایعات سایر بخش های کشاورزی مثل کلش گندم آبی، کود مرغ گوشتی و بهمراه مقداری سنگ گچ و آب فراوان استفاده می شود. تهیه این بستر با توجه به حساسیت بسیار بالایی که میسیلیوم قارچ دکمه ای به محیط رشد و مواد غذایی مورد نیاز خود دارد. فعالیتی سخت، پیچیده، حساس و هزینه‌بری است.

حمل استاندارد کمپوست قارچ توسط نیروی انسانی و کارگران

در گذشته تمامی این فعالیت توسط نیروی انسانی و کارگران و با استفاده از ابزار ساده و به مدت طولانی(23تا20روز) انجام میشد. نتیجه آن تولید کمپوست قارچ و بستر رویشی با کیفیت پایین، راندمان تولیدی حداقلی (5تا7% وزن کمپوست مصرفی) و بهمراه انواع بیماری ها و آفات بوده‌است.
در اوایل دهه 80 شمسی با بهره‌گیری و کپی‌برداری از صنعت پیشرو اروپا توسط فعالان صنعت قارچ کشور، به خدمت گیری مشاورین برجسته صنعت قارچ اروپا و نتایج قابل توجه بدست آمد. نتایج آن نیز در راندمان کمی و کیفی تولید کمپوست و قارچ، مشخص گردید.

بدون اغراق باید پذیرفت با ارتقاء در سیستم تولید کمپوست که نتیجه آن رشد قابل توجه در کمیت و کیفیت کمپوست تولیدی بوده میزان بهره برداری و برداشت قارچ در تن کمپوست مصرفی نیز رشد قابل توجهی را نشان داده‌است. به شکلی که سبب شد تا ایران در سال های اخیر به یکی از 10 کشور برتر تولید کننده قارچ جهان تبدیل شود. در این خصوص تغییرات و اصلاحات لازم در بذر و خاک پوششی مصرفی، سالنهای پرورش و تاسیسات و ادوات لازم در امر تولید به همراه ارتقاء در دانش تولید در این سیر صعودی اثرات انکار ناپذیری نیز داشته است.

توجه و دقت در انتخاب مواد اولیه مصرفی تولید، استفاده از سازه های جدید در ساخت کمپوست( تونل و بونکر) بهمراه تاسیسات مهندسی شده بسیار دقیق و به خدمت گرفتن ماشین الات و ادوات گوناگون در ساخت کمپوست بهمراه سیستم های دقیق کنترلینگ، مهمترین دستاوردهای انتقال دانش و امکانات روز دنیا به صنعت قارچ کشور بوده‌است.

روش صحیح انتقال کمپوست

متاسفانه نکته بسیار مهم که در صنعت بدان بی توجهی شده‌است. روش صحیح انتقال کمپوست مرغوب تولیدی از واحد تولید کمپوست به مزارع پرورش بویژه در ماه های گرم سال، پس از صرف هزینه های کلان در جهت تولید کمپوست است. عوامل گوناگون از جمله عدم آگاهی لازم پرورش دهندگان قارچ از این موضوع، عدم وجود امکانات و وسایل مناسب برای حمل و انتقال و عدم وجود سازوکار مناسب در جهت رفع این معضل سبب شد تا انتقال کمپوست در پایین سطوح کیفی ممکن از حیث کامیون های حمل مناسب، نحوه بارگیری صحیح آن، زمان بارگیری و طول مدت انتقال از واحد تولید کمپوست به محل مصرف صورت گیرد.

روش نادرست و بدور از استانداردهای لازمه در خصوص انتقال کمپوست سبب می شود تا بویژه در مسافت های طولانی، صدمات جبران ناپذیری به ترکیبات شیمیایی، اسپان درون کمپوست، بافت و ساختمان کمپوست وارد و به دلیل فشردگی بیش از حد الیاف کمپوست و افزایش دما کمپوست تولیدی دچار نقصان کیفی شدیدی شود.

دیده‌شده است که علیرغم دمای مطلوب در زمان بارگیری محموله کمپوست(23-20درجه سانتیگراد)، به دلیل عدم رعایت نکات ذکرشده فوق دمای کمپوست در زمان تحویل در مقصد به مرز 30-35 درجه رسیده‌است. و از آنجا که دمای بالای 28 درجه به مدت طولانی سبب اسیب میسیلیوم قارچ می شود. این رخ داد سبب خسارت به خریدار کمپوست و اختلاف بین تولید کننده و مصرف کننده کمپوست خواهد انجامید. در حالی که مشکل شخص دیگر و جای دیگری بوده‌است.
حال که کیفیت کمپوست تولیدی کشور با صرف هزینه‌های کلان و بهره‌مندی از نظرات مشاوران برجسته بین المللی در حد مطلوب و استانداردهای قابل قبول رسیده‌است. بی انصافی است با عدم رعایت نکات کوچک ولی مهم در حمل کمپوست سبب کاهش تولید بویزه در ایام خوب بازار شویم.

نکات مهم در حمل استاندارد کمپوست قارچ

مهمترین نکات در حمل کمپوست بویژه در شش ماه اول هرسال به شرح ذیل است:

1- توصیه می گردد در فصل گرم سال بمنظور اطمینان از سلامت کمپوست خریداری. کمپوست مستقیما از واحدهای تولید کننده مطمئن و یا نمایندگان ایشان تهیه و از خرید کمپوست از طریق واسطه ها پرهیز گردد.

2- توصیه می گردد تا عملیات انتقال کمپوست از محل تولید کمپوست تا داخل سالن پرورش در ساعات مناسب روز از حیث گرما و شدت تابش آفتاب (به عنوان مثال ساعت ۱۶ به بعد) و در کوتاه ترین مدت زمان ممکن صورت گیرد.

3- توصیه می گردد برای مسافت‌های کوتاه بلافاصله پس از بارگیری توده کمپوست در ماشین های اطاقدار و مناسب انتقال، سطوح و اطراف توده کمپوست بارگیری شده با مواد محافظ مناسب مثل ورق های پلی استایرن (یونولیت) با ضخامت ۱۰ سانتیمتر پوشیده سپس چادر بر روی آن کشیده شود.
در ادامه به نحو مناسب توده کمپوست به همراه ورق‌های حفاظتی در ماشین حمل مهار گردد. پیشنهاد می‌گردد تا در این فصل از سال از انتقال کمپوست به شهرهای دور پرهیز گردد. در صورت الزام به انتقال توصیه میشود از کامیون‌های مناسب یخچال‌دار و حفظ دمای ۲۰- ۲۲ درجه سانتیگراد در طول مسیر استفاده شود.

4-راننده و شرکت باربری بایستی به این موضوع توجه داشته باشند که کمپوست قارچ محصولی فاسدشدنی است. پس بایستی در اسرع وقت به دست مصرف‌کننده برسد. اگر در روزهای تعطیل رسمی یا اعیاد اقدام به حمل کمپوست می‌نمایید از راننده بخواهید از باسکول، گواهی رسمی حمل مواد فاسد شدنی، جهت ارائه به پلیس راهور دریافت نماید.

5- در طول اجرای عملیات انتقال کمپوست، سعی شود تا از قرار گیری محموله کمپوست در معرض تابش مستقیم آفتاب و یا جریان هوای گرم پرهیز گردد. در این ارتباط توصیه می گردد پوشش و یا سایه بان های ثابت و یا متحرکی را از قبل تهیه نمود. تا در صورت توقف اجتناب ناپذیر کمپوست در محوطه سالن ها، بلوک های کمپوست در معرض تابش مستقیم آفتاب – حتی به مدت کوتاه – قرار نگیرد.
نکته: حتی توقف بمدت کوتاه در ساعات بسیار گرم تابستان و در زیر تابش مستقیم آفتاب سوزان قادر خواهد بود. تا توان رویشی دانه‌های اسپان موجود در لایه سطحی بلوک‌ها را از بین‌ ببرد. در نتیجه آنها را به ماده غذایی ایده‌آلی برای قارچ‌های ساپروفیت تبدیل نماید.

نکات مربوط به تخلیه و پر کمپوست

1- پس از رسیدن کمپوست به واحد، حتما همان موقع از کارگران بخواهید تا کمپوست را سریعاً تخلیه نمایند. توصیه می‌گردد به محض ورود کمپوست به مزرعه، توده کمپوست به داخل سالن‌های کشت و روی طبقات قرار گیرد.
در حین اجرای عملیات قراردادن بلوک‌ها در طبقات، اگر بر روی سطوح بالائی بلوک پانچ ویژه تبادلات هوا رویت نگردید، خودتان اقدام به ایجاد سوراخ‌هایی با قطر حدود ۵ میلیمتر به تعداد 20 تا 25 عدد در هر بلوک کنید.

بلافاصله پارامترهای رشدی را در دامنه استاندارد (دمای کمپوست ۲۴- ۲۶ درجه، دمای هوا ۲۱ – ۲۳ درجه، رطوبت نسبی سالن ۹۵-۹۰ درصد، غلظت CO۲ در حدود ۵۰۰۰ PPM) تنظیم نمائید.

2- سعی شود تا کار پر کردن سالن پرورش قارچ در حداقل زمان ممکن انجام شود. تا درب سالن پرورش هرچه سریع‌تر بسته شود. در مدت زمان پر کردن سالن، عبور و مرور از درب بازدید (به سمت راهروی مرکزی) ممنوع است. این کار از ورود حشرات و اسپور بیماری‌ها به سالن جوان تازه پرشده ممانعت خواهد کرد.

3- لازم است قبل از شروع تخلیه کمپوست از کامیون، یک دستگاه رطوبت‌زن در کنار دیوار سالن و به موازات آن در ارتفاع 1.5 متر از سطح زمین قرار دهید. دستگاه روشن و طوری جاگذاری گردد که قطرات آب از جلوی درب پرکردن سالن عبور نماید. این کار در فصل بهار و تابستان و ابتدای پاییز برای جلوگیری از ورود حشرات بسیار حیاتی است.

4- هنگام تخلیه از راننده بخواهید تا چادر را کاملاً باز نکند. اجازه دهد تا کارگران با تخلیه هر ردیف خود چادر را تا نموده و جمع نمایند. این کار موجب جلوگیری از پراکندگی بوی میسلیوم و کمپوست به محیط اطراف و در نتیجه جلوگیری از جذب حشرات خواهد شد.

دمای کمپوست تحویلی

بهترین دمای کمپوست در زمان تحویل از واحد تولیدکننده، 20 الی 22 درجه سانتیگراد می‌باشد. درصورتیکه دمای کمپوست بیش از دمای مذکور باشد، اجرای توصیه‌های ارائه‌شده بعد، در دستور کار قرار گیرد.

درصورتیکه علیرغم اجرای توصیه‌های فوق، افزایش دمای کمپوست حادث گردید. توصیه می‌گردد با اتخاذ روش‌های مناسبی از جمله قراردادن بلوک‌ها بر روی طبقات با فاصله (به شکلی که هوا براحتی در بین بلوک‌ها جریان داشته باشد) و ایجاد دمای پایین هوا در سالن، شرایط را کاهش سریع‌تر دما مهیا کنید.

نکته: کاهش دمای هوا سالن به مدت چند ساعت پیش از ورود توده کمپوست در ماه‌های گرم سال در مدیریت دمای کمپوست بسیار موثر است.

تیمار کمپوست

پس از بسته شدن درب‌ها، درزها با فوم پلی اورتان گرفته شود. تا مقدار جمعیت حشرات در اطراف لامپ های سالن ‌پرورش قارچ مانیتور گردد.

پس از پرکردن سالن پرورش قارچ، کارگر سمپاش هر چه زودتر وارد سالن شود و با استفاده از سموم پایروتروئیدی مانند دلتامترین یا سایپرمترین یا دیازینون تمامی دیوار و کف سالن را سم پاشی نماید. انجام عملیات سم‌ پاشی دقیقاً بلافاصله پس از بسته‌شدن سالن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

*** از سم پاشی مستقیم بلوک‌ها خودداری نمایید.

توصیه می‌گردد تا در روزهای ابتدائی رشد (روز ۱-۳ پس از ورود کمپوست به سالن) عملیات سربرداری یا Top off انجام گردد. در این رابطه باید اذعان داشت توصیه فوق در مزارع و سالن های پرورش با امکانات متفاوت می‌تواند تغییر یابد. لذا بهتر آنست که در خصوص زمان سربرداری(تخته کوبی کمپوست) مناسب با متخصصین مجرب مشورت گردد.

سخن پایانی درباره حمل استاندارد کمپوست قارچ

در خاتمه باید پذیرفت صرف هزینه کوچک در انتقال ایده ال کمپوست به واحد پرورش در حقیقت هزینه محسوب نمی شود. بلکه پرداختی است که سبب حفظ کیفیت و افزایش راندمان تولید با توجه به مشکلات فصل گرم سال است. در چنین حالتی که کمپوست با کمترین صدمه و آسیب به کیفیت آن به دست مزرعه نهایی برسد. نتیجه چیزی جز تولید بهتر، کاهش مشکلات اقتصادی و افتخاری برای صنعت قارچ کشور خواهد بود.

در این راستا استفاده از کامیون های با اطاق عایق دار و برای مسافت های طولانی بکارگیری از کامیونهای یخچال دار مناسب می تواند. تا حد قابل قبولی از خسارات احتمالی به کمپوست بکاهد. همچنین طی مسافت بین واحد تولید کننده و مصرف کننده کمپوست باید در حداقل زمان ممکن و کم ترین توقف صورت گیرد.

سردبیر