پرورش قارچ ترافل یا دنبلان، علاقمندان و خواهان زیادی در سراسر جهان دارد. زیرا آنها قیمت بالای این قارچ را می‌بینند و رویای ثروتمند شدن با پرورش آن را در ذهن می‌پرورانند. اما کشت قارچ ترافل به همین راحتی نیست! زیرا نیازمند سرمایه‌گذاری بلندمدت و صرف زمان زیاد است.
بطور خلاصه، کشت و پرورش قارچ دنبلان شامل مخلوط کردن هاگ‌های دنبلان با ریشه درختان همزیست و کاشت آنها در مزارع مخصوص با خاک و شرایط محیطی مخصوص است.

بسیاری از افراد از گذشته دور سودای کشت این قارچ گرانقیمت را داشته‌اند. ولی فقط عده معدودی در برخی نقاط جهان موفق شدند و قارچ دنبلان همچنان یک خوراکی کمیاب و گرانقیمت می‌باشد.

پرورش قارچ دنبلان بصورت تجاری نیازمند سالها زمان و صرف هزینه بالا است. حتی در آن صورت نیز هیچ تضمینی برای برداشت محصول وجود ندارد. پس حتی نوع پرورشی این قارچ نیز ارزان نخواهد بود.
در ادامه با روند کشت این قارچ گران‎بها آشنا خواهیم شد. اما ابتدا کمی درباره پیشینه آن صحبت خواهیم کرد.

 

 

تاریخچه پرورش قارچ ترافل

تلاش برای اهلی سازی و کاشت قارچ دنبلان از دیرباز تا کنون ادامه داشته و در برخی موارد نتیجه‌ بخش بوده است. مردم در طی قرن‌ها شاهد رشد این قارچ، تنها در زیر درختان خاصی بودند. پس حتما ارتباطی بین ریشه این درختان با این قارچ زیرزمینی وجود دارد.

بر این اساس، در سال 1808، ژوزف تالون (Joseph Talon) فرانسوی میوه‌های ریخته در زیر درختان بلوط را جمع کرد و در جایی کاشت. نتیجه این آزمایش موفقیت‌ آمیز بود. یعنی سال‌ها بعد، در زیر درخت‌های رشد کرده، قارچ ترافل مشاهده شد.

اوت روسو فرانسوی نیز در سال 1847، با کاشت میوه‌های جمع‌ آوری‌ شده از زیر درختان همجوار با دنبلان، یک مزرعه‌ای 7 هکتاری ترافل ایجاد کرد. او به همین دلیل در سال 1855 جایزه‌ کشاورز برتر را از نمایشگاه بین‌ المللی کشاورزی دریافت کرد.

در اواخر قرن نوزدهم گسترش یک آفت، اغلب کرم‌های ابریشم را در جنوب فرانسه از بین برد. درنتیجه باغات توت بلا استفاده شدند و زمین زیادی برای پرورش قارچ دنبلان در دسترس قرار گرفت. این زمان اوج شکوفایی در کشت و پرورش این قارچ گرانبها بود.

کشت ترافل در قرن بیستم و زمان حال

در نیمه اول قرن بیستم، به دلیل صنعتی شدن فرانسه و تخلیه روستاها و همچنین وقوع دو جنگ جهانی، اغلب این مزارع ترافل رها شد و جزئی از طبیعت وحشی گردیدند. بعلاوه در نتیجه کشته شدن حدود 2% مردان فرانسوی طی جنگ جهانی دوم، مهارت کشت دنبلان فراموش شد.

از آنجا که زمان باردهی مزارع دنبلان 30 سال است، تولید پرورش قارچ دنبلان در بعد از جنگ جهانی دوم شدیداً کم شد. در نتیجه قیمت‌ها به حدی بالا رفت که در حتی در حال حاضر نیز مصرف این قارچ به طبقه مرفه جامعه، آن‌ هم در مناسبت‌های خاص، محدود است.

به لطف تکنیک‌های هوشمندانه‌ای که در دهه 1970 در فرانسه توسعه یافت، پرورش قارچ دنبلان رو به افزایش است. در 30 سال گذشته نیز تلاش‌‌های جدیدی برای تولید انبوه دنبلان در بسیاری از نقاط جهان آغاز شده‌است.

بطوریکه حدود 90% دنبلان مصرفی در فرانسه در مزارع پرورشی به عمل می‌آید. با این‌ حال، هنوز میزان تولید به سطح سال 1900 نرسیده است!

در سال 2020 دانشمندان فرانسوی با کشت موفقیت‌آمیز دنبلان سفید(Tuber magnatum) که قبلا پرورش آن تقریباً غیرممکن بود، به نقطه عطف بزرگی در این زمینه دست یافتند.

---

نحوه پرورش قارچ ترافل

کشت دنبلان‌ به دمای معتدل و منطقه ای با چهار فصل نیاز دارد. زیرا آنها تمایل دارند در مناطقی با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد رشد کنند. همچنین بارندگی باید کافی باشد. اما نه بیش از حد؛ زیرا شرایط بیش از حد مرطوب یا خشک می‌تواند رشد آنها را متوقف کند.

برای کشت قارچ دنبلان علاوه بر شرایط مسائد، به برخی درختان نیز نیازمندیم. زیرا ریشه این درختان با میسلیوم این قارچ رابطه میکوریزی یا همزیستی دارند.

ترافل در کنار ریشه درختان راش، کاج، توسکا، فندق و بلوط می‌روید. در کنار این درختان وجود خاک آهکی حاوی گچ و کلیسیم با PH حدود 7 تا 8.5 (کمی قلیایی)، نیز لازم است.
بنابراین برای راه‌اندازی مزرعه پرورش قارچ ترافل باید نهال‌های درختان نامبرده را که به واسطه اسپور قارچ تلقیح شده‌اند، در زمین های آهکی کاشت.
برخی مواقع نیز خاک مناطق رویش ترافل را پای درختان می‌ریزند.

بعد از گذشت 3 سال برای اطمینان بیشتر از نتیجه، خاک اطراف درختان با هاگ ترافل تلقیح میشود. در صورتیکه مراحل کشت درست انجام گرفته باشد و شرایط محیطی مناسب فراهم گردد، از سال پنجم، مزرعه شروع به دادن محصول می‌کند.
البته در سال های اول (قبل از 10 سال) محصول زیادی نخواهید داشت.
بیشترین بازدهی کشت و فراوانی محصول بین 10 الی 25 سال پس از کشت حاصل میشود.

بطور طبیعی عملکرد کشت و پرورش قارچ دنبلان، 40 الی 70 کیلوگرم در هکتار است.

اگر بخواهید همیشه محصول فراوانی داشته باشید و ادامه کار مزرعه تضمین گردد، باید هر چند سال، قسمت های جدیدی به مزرعه خود اضافه کنید و درختان جدیدی بکارید.

پرورش قارچ ترافل در گلخانه

برای کشت ترافل به درختان همزیست با آن نیاز است. فواصل بین درختان نیز باید تا حدودی زیاد باشد. بنابراین کل پروسه کاشت قارچ دنبلان در گلخانه امکان‌پذیر نیست. اما یکی از مهمترین مراحل آن یعنی کشت نهال های تلقیح شده با ترافل، درون گلخانه صورت میگیرد.

نهال درختانی نظیر بلوط، فندق، راش، شاه بلوط و سایر درختان میکوریزا با این قارچ باید تحت شرایط خاص در گلخانه رشد و آماده کاشت در مزارع قارچ دنبلان شوند.

البته اگر گلخانه وسیعی دارید، می‌توانید پرورش قارچ ترافل را با نهال فندق انجام دهید. زیرا درخت فندق بصورت درختچه باقی می‌ماند و طول زیادی نخواهد داشت. برای کشت قارچ دنبلان گلخانه باید دارای شیشه شفاف و در جهت ضلع جنوبی باشد تا نور کامل و گرما لازم برای درختان و قارچ‌ها فراهم باشد.

---

طرح توجیهی پرورش قارچ ترافل

کشت قارچ دنبلان نیازمند بررسی و تعیین پارامترهای متعددی از جمله مطالعه داده‌های آب و هوایی، خاک و تدوین گزارش فنی است. در ادامه به تشریح آنها می‌پردازیم.

ولی بطور کلی شرایط محیطی مناسب برای رشد باید در نظر گرفته‌شوند.

• سایه و رطوبت کافی : این قارچ محیط سایه‌دار با سایبان درختان برای فیلتر کردن نور خورشید را ترجیح می‌دهد. همچنین به رطوبت بالا، معمولاً بالای 70%، نیاز دارد.
• دمای ثابت : حفظ دمای ثابت بین 4 تا 15 درجه سانتیگراد (40 الی 60 درجه فارنهایت) ضروری است. این قارچ گرانبها به تغییرات دمایی شدید بسیار حساس است.
• گردش هوای مناسب : برای جلوگیری از تجمع رطوبت و کاهش خطر بیماری‌ها، گردش هوای مناسب لازم است. زیرا اکثر گونه‌های قارچ در محیط‌های مرطوب مستعد بیماری هستند.

 

انتخاب قارچ و درخت مناسب

در ابتدا باید نسبت به زمینی که در اختیار دارید و شرایط آب و هوایی منطقه، نوع قارچ و درست مناسب همزیست با آن را انتخاب کنید.

سپس باید درخت سازگار با محیط و نوع قارچ خود را انتخاب نمایید.

درختانی که برای همزیستی با گونه‌های مختلف قارچ دنبلان انتخاب می شوند، عبارتند از:

• بلوط هلم (Holm oaks) مناسب برای آب و هوای معتدل
• بلوط پرزدار (downy oaks) مناسب برای مناطق مرطوب
• درخت فندق مناسب برای گلخانه ها (این درخت قبلا بصورت گسترده استفاده میشد، اما به دلیل نگهداری سخت‌تر و آفت بیشتر، در حال حاضر در باغ‌ها کمتر مورد استفاده قرار میگیرد.)
• کاج سنگی (stone pines)
• راش (Beech)
• ممرز (European hornbeam)
• ولیک (بلیک)
• انجیر

درختان دیگری نیز امکان همزیستی با دنبلان را دارند. اما بیشترین بازدهی و توجیه اقتصادی، مربوط به پرورش قارچ ترافل با درختان بلوط و فندق است.

نکته: به دلیل ماهیت پیچیده لقاح قارچ ترافل، بهتر است از گونه‌های مختلف درخت و بیش از یک گونه قارچ استفاده شود.

 

انتخاب زمین و محل مزرعه

در ابتدا لازم است، برای انتخاب زمین مناسب تجزیه و تحلیل کاملی انجام شود. برای انتخاب زمین مناسب جهت کشت قارچ دنبلان، باید پارامترهای زیر را در نظر بگیرید.

• مزرعه باید در ارتفاع بین 100 تا 1000 متر باشد. زیرا دنبلان در این ارتفاعات رشد خواهد کرد.
• شیب زمین نباید زیاد باشد. زمین با شیب ملایم حداکثر 7 درجه برای کشت و پرورش قارچ ترافل مناسب است.
• زمینی را انتخاب کنید که در منطقه جنگلی نباشد. اما مناطق در مجاورت جنگل بسیار مناسب خواهند بود. مخصوصا اگر جنگل هایی باشد که ترافل در آنها بصورت خودجوش رشد میکند. زیرا این مناطق بصورت طبیعی دارای ویژگی مورد نیاز ترافل‌ها هستند.
• زمین‌های کشاورزی تبدیل‌شده برای کشت بسیار مناسب هستند و راندمان محصول بالاتری دارند. زیرا خاک آنها غنی از باکتری‌های مفید است و حاوی آلودگی های قارچی نیست که با قارچ ترافل در حال رشد رقابت کنند. (اگر مدت 1 تا 2 سال قبل از کشت درختان مورد نظر، گندم و جو در زمین کشت شود، به از بین بردن میکروارگانیزم های رقیب موجود در خاک، کمک زیادی خواهد کرد)
• زمینی را انتخاب کنید که دریافت نور مناسبی داشته باشد. محل کاشت قارچ دنبلان باید حداقل 6 ساعت در روز نور مستقیم خورشید دریافت کند.
• منطقه‌ای را انتخاب کنید که به راحتی قابل نگهداری و عاری از علف‌های هرز باشد.
• محلی را انتخاب نمایید که در صورت خشکسالی، به آب دسترسی دارد.(وجود یا امکان حفر چاه آب)

الزامات اقلیمی محل کشت قارچ ترافل

میانگین دمای روزانه:	تابستان: 17 تا 40 درجه سانتیگراد زمستان: -5 تا 8 درجه سانتیگراد
میزان بارندگی سالانه:	حداقل 300 میلیمتر – حداکثر ως 1500 میلیمتر
دوره‌های بارندگی:	باران‌های کوتاه اما شدید بهاری باعث رشد قارچ دنبلان می‌شوند. طوفان‌های شدید تابستانی و پاییزی سبب افزایش تولید محصول خواهد شد.
دوره‌های خشکسالی	در خشکسالی‌های طولانی (بیش از 20 روز)، آبیاری ضروری است.

 

آماده سازی زمین

برای یافتن محل مناسب جهت پرورش قارچ ترافل، ابتدا باید خاک، تجزیه و تحلیل شود. برای این کار، نمونه‌برداری از لایه سطحی (تا 30 سانتیمتر) و هم از لایه زیرین (30 تا 60 سانتیمتر)، از نقاط مختلف مزرعه لازم است. لایه زیرین خاک برای فعالیت ریشه درخت مهم است و خاک سطحی، امکان رشد ترافل را فراهم می‌کند.

یکسال قبل از کاشت درختان، خاک زمین را با زیر و رو کردن توسط بولدوزر، آماده سازی کنید. زیرا قسمت‌های کلوخی سطح خاک که فشرده و سفت هستند، شکسته شود. همچنین خاک هوادهی شود.
برای این منظور بولدوزر باید بصورت متقاطع حرکت کند. یعنی ابتدا در یک مسیر رفته و بعد در مسیرهای متقاطع برگردد.

پس از اتمام عملیات زیر و رو کردن خاک، به زمین 6 تا 8 هفته استراحت می‌دهند. این فرآیند قبل از شخم زدن، لازم است. اگر طی مدت استراحت بارندگی باشد یا یک آبیاری سبک نیز انجام شود، برای زمین بسیار مفید است.

 

اگر درختان متفرقه در زمین هستند، باید در صورت امکان آنها را قطع کرد. زیرا می‌توانند پناهگاهی برای میکروارگانیزم‌های مضر و رقیب باشند.
درصورتیکه امکان قطع کردن وجود نداشت، باید درختان همزیست را با فاصله حداقل 10 متر از آنها کاشت.

 

اطراف زمین باید فنس کشی شود و قسمت پایین آن نیز سیمان شود تا از ورود حیواناتی نظیر گرازهای وحشی، گوزن‌ها و خرگوش‌ها به مزرعه جلوگیری شود. زیرا بسیاری از حیوانات از جمله گرازها بوی قارچ ترافل را حس می‌کنند و برای خوردن آن وارد مزرعه خواهند شد.
همچنین وجود فنس از ورود سارقین و خسارات سرقت نیز تا حدودی جلوگیری خواهد کرد. اگر قوانین به شما اجازه میدهد، می توانید از فنس الکتریکی نیز استفاده نمایید.

 

آماده سازی خاک

در برخی نقاط اگر امکانش باشد خاکی را که می خواهند در سطح زمین بریزند را طی یک فرآیند استریلیزاسیون با بخار، تحت دمای 120 درجه سانتیگراد قرار میدهند، تا هاگ و قارچ های موجود در آن، بدون تغییر ساختار خاک از بین برود.

خاک مزرعه را برای تهویه و از بین بردن علف‌های هرز، تا عمق تقریبی 30 سانتیمتر شخم می‌زنیم. این زمان برای تنظیم شیب زمین، زهکشی، نصب سیستم‌های آبیاری و تنظیم سطح pH با آهک زمان مناسبی است.

در هنگام آماسازی خاک، باید شیب زمین را طوری تنظیم کنیم تا بیشتر از 5 تا 7 درجه نباشد.
همچنین باید زهکشی و شیب‌سازی طوری انجام شود تا بعد از آبیاری یا بارندگی، آب در زمین جمع نشود و راکد نماند. زیرا تجمع آب علاوه بر اینکه منبع آلودگی و کپک ها خواهد شد، موجب خراب شدن محصول در آن نقطه نیز میشود.

 

خاک مناسب برای کشت قارچ ترافل

انتخاب خاک مناسب برای پرورش قارچ ترافل به عوامل متعددی مانند بافت، ساختار و میزان مواد آلی بستگی دارد. انواع مختلفی از خاک برای ترافل مناسب است:

• خاک رس آهکی
• خاک‌های شنی سبک
• خاک‌های سفید، رسی-آهکی سبک
• خاک‌های گچی (فقط مناسب قارچ دنبلان سیاه فرانسوی Tuber melanosporum)

در تمامی خاک‌های مذکور کشت قارچ دنبلان امکان‌پذیر است. ولی خاک رس آهکی، برای کشت اکثر گونه‌های دنبلان ایده‌آل در نظر گرفته می‌شود.
خاک مناسب باید سنگی، دارای رس کم، حاوی مقداری شن و ماسه، مواد آلی کاملاً تجزیه شده(کمپوست) و خاصیت قلیایی با pH در بازه 7 تا 8.5 باشد. همچنین خاک باید عاری از بقایای نیتروژن یا آفت‌کش‌ها باشد.

خاک‌های سرشار از فلزات سنگین نامناسب هستند. همچنین از زمین‌های مورد استفاده برای کشاورزی فشرده نیز اجتناب شود. زیرا اغلب سطح نیتروژن یا بقایای آفت‌کش‌ها در آنها بالا است. در برخی موارد، خاک ممکن است حاوی نماتد، کپک پودری و غیره باشد که می‌تواند به کشتزار آسیب برساند

مواد معدنی و ریزمغذی‌های خاک:

• عناصر غذایی پرمصرف: نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، منیزیم (Mg)
• ریزمغذی‌ها: بور (B)، مس (Cu)، منگنز (Mn)، روی (Zn)
• نسبت کربن به نیتروژن (C/N): کمتر از 10

درصد اختلاط خاک:

• 50% ترکیب خاک سنگ، رس، شن و ماسه
• 40% کمپوست و مواد آلی
• 10% آهک

بطور کلی کشت ترافل به خاک‌های آهکی با زهکشی خوب، شیب ملایم و قرارگیری در معرض آفتاب فراوان نیاز دارد. اما مهم‌ترین ویژگی برای رشد محصول ترافل، pH خاک است که باید بین 7.0 تا 8.5 باشد.

 

تنظیم سطح pH خاک

پرورش قارچ دنبلان در خاک با سطح pH بین 7 الی 8.5 امکان‌پذیر است. اما pH ایده‌آل برای کشت قارچ ترافل 7.9 تا حداکثر 8.2 است.

اگر pH بالاتر از مقدار مورد نظر باشد باید خاک را شخم زد و اگر پایین‌تر باشد، می‌توان آن را با افزودن آهک افزایش داد.
این کار حتما باید قبل از کاشت انجام شود. البته در طی دوره کشت شاید مجبور باشید تا چندین بار این فرایند را تکرار نمایید. زیرا به مرور زمان کلسیم و مواد موجود در خاک، توسط باران یا آبیاری شسته‌می‌شود.

کاهش سطح pH، سبب ایجاد فضا برای رشد قارچ‌های رقیب خواهد شد. همچنین PH خیلی بالا نیز موجب عدم جذب عناصر خاک، توسط ریشه میشود.
بنابراین با نظارت سطح pH، اقدام به شخم زدن خاک یا اضافه کردن آهک در صورت نیاز، بهترین روش برای کنترل سطح اسیدیته خاک است.

محاسبه مقدار آهک مورد نیاز

میزان آهک مورد نیاز به سطح pH فعلی و نوع آهک مورد استفاده بستگی دارد. در اینجا یک راهنمای تقریبی به شما ارائه می‌گردد.

pH فعلی	آهک مورد نیاز (تن در هکتار)
6.0	2 الی 3
6.5	1 الی 2
7.0	0.5 الی 1

برای محاسبه دقیق مقدار آهک مورد نیاز، می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید:

 

آزمایش میزان pH زمین برای کاشت قارچ دنبلان

راه‌های ساده‌ای برای بررسی مناسب بودن pH خاک برای کشت ترافل وجود دارد.

• می‌توان مقداری اسید سولفوریک یا مشابه آن را روی زمین مورد نظر ریخت. اگر بر اثر واکنش، جوشش یا کف مشاهده شد، خاک قلیایی و مناسب است. این تست را در چند نقطه از زمین می توان انجام داد. سپس نمونه‌ای از خاک را برای آنالیز به آزمایشگاه فرستاد.
• یک آزمون برگ هم در سن 4 تا 6 سالگی درختان توصیه می شود. ولی درصورت مشاهده علائم کمبود در درختان، این آزمایش را زودتر انجام دهید.

 

تهیه نهال تلقیح شده

برای بهره‌وری بالا، بهترین روش کاشت نهال های بارور با قارچ ترافل است. در برخی کشورها شرکت‌های کشاورزی وجود دارند که می‌توانید از آنها نهال های بارور با ترافل را بصورت آماده خریداری و در مزرعه خود بکارید.
خوشبختانه چند سالی است که در ایران نیز این فرایند انجام میشود. در این راستا شرکت پایدار سرزمین هیرکان اولین تولیدکننده نهال ترافل در ایران است.

بنابراین شما می توانید بر حسب نیاز خود، نهال مورد نظر مانند فندق، بلوط، انجیر، راش، بلیک و ممرز را تهیه و در مزرعه خود بکارید.

 

کاشت درختان

فصل کاشت: بهترین زمان برای کاشت درختان، از اواسط پاییز تا قبل از بهار است. زیرا درخت در دوران خواب است و شوک کاشت کمتر در آن موثر است.
همچنین در این ماه‌ها معمولا بارندگی میشود و نیاز به آبیاری نیست. به‌علاوه درختانی که در پاییز کاشته می‌شوند، دارای مقاومت بهتری در مقابل خشکی و نیاز کمتری به آب در طول دوره رشد دارند. این مورد سبب افزایش راندمان تولید ترافل نیز خواهد شد.

*** البته برای درختان حساس به سرما، اسفند بهتر است.

 

برای کاشت درختان باید یکسری نکات را مد نظر قرار دهید.

• در نیمکره شمالی، بهتر است جهت شیب زمین و ردیف‌های کاشت از شمال به سمت جنوب باشد. (در ردیف های شرقی-غربی، آفتاب بصورت کامل به وسط ردیف نمی رسد.)
• قبل از کاشت، زمین باید خوب شخم بخورد.
• درختان باید با فاصله حداقل 4 متر (12 فوت) از هم کاشته‌شوند. تا سایه کافی جهت نگهداری رطوبت و دمای مناسب برای رشد دنبلان فراهم شود.
• برای کاشت، باید گودال‌هایی با عمق 40 سانتیمتر و قطر 30 سانتیمتر حفر شوند. نهال‌های بارور باید به همراه خاک گلدانی که در آن قرار دارند کاشته‌شوند.
• پس از کاشت نهال، خاک اطراف آن را محکم فشار دهید تا ریشه‌ها به خوبی در خاک محبوس شوند. طوریکه هیچ شکاف هوایی باقی نماند. (در صورت امکان مالش پاشی هم صورت گیرد)
• پس از کاشت، آبیاری به عنوان یک اقدام تکمیلی انجام شود.

تراکم کاشت

تنظیم تراکم درختان نقش بزرگی در راندمان یک مزرعه دارد. برای بازدهی زودتر، از روش کاشت متراکم استفاده میشود. اما با کاشت پراکنده، مزرعه مدت زمان طولانی‌تری محصول خواهد داد.

تراکم کاشت نسبت به نوع گیاه همزیست، شرایط محیطی مزرعه و نوع قارچ، معمولا بین 250 تا 600 درخت در هر هکتار است. (برای پرورش قارچ ترافل سیاه بالاتر از 300 توصیه میشود.)

• در آب و هوای گرم‌تر و با تابش زیاد آفتاب (دمای بیشتر از 23 درجه در خاک)، دنبلان سیاه به دنبال سایه 80% خواهد بود. ولی در آب و هوای سرد با تابش کم، در عرض‌های جغرافیایی بالاتر، ترافل سیاه به دنبال نور مستقیم خورشید و سایه حدود 40% است.
• فواصل کشت درختان برای ترافل سیاه معمولا 6*6 متر تعبیه میشود. این فواصل برای تردد تراکتور در نظر گرفته میشود. زیرا ماشین‌آلات سنگین نباید بصورت مستقیم از روی محل‌های رشد قارچ عبور کنند، تا خاک فشرده نشود. در انتهای ردیف‌ها نیز باید فضایی برای دور زدن تراکتور در نظر بگیرید.

سیستم کاشت

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، از کشت تک محصولی پرهیز نمایید. بهتر است چند گونه گیاه همزیست را انتخاب و کشت نمایید.
زیرا دوره باردهی بهتری خواهید داشت.

چون مثلا زمان لازم برای باردهی با درخت بلوط طولانی است، اما محصول بهتری خواهید داشت. ولی با درخت فندق می‌توان زودتر به باردهی رسید.
از این رو در تکنیکی جالب، در اغلب مزارع اروپا به ازای هر درخت بلوط، 2 درخت فندق در ردیف‌های متناوب می‌کارند.

*** در نظر داشته باشید که کاشت درختان فندق کار بیشتری را می‌طلبد. زیرا شاخ و برگ آنها اثر اسیدی‌ بر خاک دارد. بنابراین باید در ماه‌های پاییز نسبت به جمع‌آوری آنها اقدام و pH خاک مجددا تنظیم شود.

 

تمامی عوامل مذکور، تأثیر قابل توجهی بر تشکیل پیانلی و کیفیت محصول دارند. پیانلی‌ نقاط بدون پوشش گیاهی در اطراف گیاه همزیست است. این پدیده بر اثر ترشح مواد سمی برای جلوگیری از پیدایش قارچ یا گیاهان رقیب، توسط قارچ ترافل ناشی می‌شود. نسبت به نوع ترافل و گیاه همزیست، پیدایش پیانلی‌ها 6 الی 7 سال طول می‌کشد.

 

 

آبیاری مزرعه پرورش قارچ ترافل

برای حیات و حفظ روند رشد درختان و قارچ‌های ترافل، آبیاری ضروری است. رطوبت کافی مخصوصا در تابستان، بازده کشت را افزایش می‌دهد. اما وجود آب بیش از حد در خاک، ممکن است به نفع سایر قارچ‌های رقیب باشد. بنابراین باید در میزان آبیاری و نحوه انجام آن دقت نمود.

برای آبیاری مزرعه قارچ دنبلان، داشتن یک سیستم آبیاری ساده ضروری است. سیستمی با لوله‌های پلاستیکی که در امتداد ردیف‌های کاشت قرار دارند، به همراه نازل‌های آب‌پاش‌ که منطقه اطراف درختان را خیس کند.

میزان و دفعات آبیاری نسبت به نوع خاک و شرایط آب و هوایی منطقه بسیار متفاوت است.
در ماه‌های تیر و مرداد و همچنین اردیبهشت (در سال‌های خشک) انجام آبیاری ضروری و مهم است.

 

*** آب مصرفی باید توسط فیلتر از وجود بقایای آفت‌کش‌ها، سطوح بالای نامطلوب نیترات یا دیگر آلودگی‌ها تصفیه شود.

کود دهی مزرعه قارچ دنبلان

به منظور افزایش سطح مواد آلی در خاک، مقداری کود دامی کاملاً پوسیده اضافه می‌کنیم.
همچنین استفاده از مخلوطی از کمپوست یا گیاخاک با pH کمتر از 8 و نسبت کربن به نیتروژن حدود 10 یا بالاتر نیز بسیار مفید است.

برای افزودن نیتروژن به خاک، می‌توان از کاشت حبوبات بین ردیف درختان کمک گرفت. برای این منظور معمولا شبدر یا ماشک را در مزارع می‌کارند. زیرا بقایای آنها خاک را اسیدی نمی‌کند.

البته کود دهی نباید زیاد باشد. زیرا قارچ دنبلان در خاک با حاصلخیزی کم نیز قابلیت رشد را دارد. از طرفی وجود مواد غذایی زیاد در خاک، شرایط را برای رشد قارچ های رقیب فراهم میکند.

 

نکته مهم: در هیچ مرحله‌ای از فرآیند رشد قارچ، از کود استفاده نکنید! زیرا نفوذ کود به داخل قارچ‌ها، بر طعم یا میزان رشد آن تأثیر میگذارد.

 

کنترل علف‌ های هرز در مزرعه

پس از کاشت نهال‌های بارور، کنترل پوشش گیاهی اطراف گیاهان جوان ضروری است. علف‌ های هرز سبب محروم ماندن نهال‌ها از مواد غذایی و آب خواهند شد.
برای از بین بردن علف های هرز، معمولا آنها را بصورت دستی تا عمق 3 الی 5 سانتیمتری از خاک بیرون می‌‎کشند. شخم زدن سبک یا بیل‌زنی نیز از رشد علف‌های هرز جلوگیری می‌نماید. همچنین موجب هوادهی به خاک میشود.

کنترل علف‌ های هرز در 4 سال اول کشت نهال‌ها اهمیت زیادی دارد. مهمترین زمان برای انجام این کار، ماه‌های فروردین تا تیر (آپریل تا ژوئن) است.

برای جلوگیری از رویش علف های هرز، می توانید اطراف نهال را به شعاع نیم متر با سنگ، خاک اره، پارچه مصنوعی(گونی)، کاه یا حتی کاهگل(برای علف Elymus repens) پوشاند.

استفاده از تکنیک‌ پاشش مالچ سفید که باعث کاهش گرما و حفظ رطوبت خاک می‌شود، نیز موثر خواهد بود.

از سموم علف‌کش‌ یا سایر مواد شیمیایی سمی روی درختان همزیست یا مناطق اطراف آن، مخصوصا در سال‌های باردهی قارچ، استفاده نکنید. زیرا ممکن است با نفوذ به زمین ترافل‌ها را مسموم کنند یا بر روی طعم آنها اثر گذارند.

 

هرس کردن

با هرس مناسب و تنک کردن درختان مسن‌تر، درختان بلوط حتی می‌توانند بیش از 50 سال قارچ ترافل تولید کنند.

برای هرس درخت بلوط، شاخه‌های اضافی، بیمار و خشک‌ را جدا کنید تا گیاه بتواند بهتر تنفس کند و به رشد خود ادامه دهد. بهترین فصل برای هرس درخت بلوط، اواخر فصل زمستان و اوایل بهار، قبل از رویش برگ‌ها است. زیرا گیاه از خواب زمستانی بیدار و شروع به رشد خواهد کرد.

هرس درخت فندق باید در 5 سال اول انجام شود و تنها شاخه‌های قوی که قرار است ساختار درخت را تشکیل دهند باقی بماند. بعد از آن هر 3 سال یکبار باید درخت را هرس کنید. هرس های اولیه را اوایل بهار انجام دهید. اما بعد از بالغ شدن درخت، آن را در زمستان و زمان خواب گیاه هرس کنید.
ارتفاع درخت فندق را بین 1.8 تا 2 متر نگه دارید. زیرا کوچک نگه داشتن فندق، باعث افزایش برداشت محصول خواهد شد.

 

سیستم نگهداری و تولید محصول

در مزارع پرورش قارچ ترافل معمولا 2 نوع سیستم‌های نگهداری را بکار می‌گیرند.

• سیستم پالیر (فشرده)
• سیستم تانگوی (کم‌شدت)

روش فشرده شامل تمامی موارد مذکور در بالا است. اما یکی از معایب آن، احتمال آسیب به ریشه درختان هنگام شخم زدن عمیق است. اما با شخم عمیق بهتر می‌توان شرایط محیطی(میکروکلیماتیک) را کنترل نمود. همچنین مزرعه زودتر به باردهی خواهد رسید.

در روش کم‌شدت فقط شخم سطحی برای کنترل علف‌های هرز صورت میگیرد. این روش از نظر احتمال آسیب به گیاهان بسیار ایمن‌تر است، اما مزرعه 1 تا 2 سال دیرتر محصول خواهد داد.

بنابراین ترکیبی از این دو روش، بهترین راه حل می‌باشد. یعنی در 4 الی 5 سال اول، روش پالیر را بکار گیرید. ولی بعد از شروع باردهی قارچ دنبلان، از روش تانگوی استفاده شود.

 

حفاظت از مزرعه قارچ ترافل

برای حفاظت از مزرعه و قارچ‌های گران‌قیمت خود، حتما باید تمهیداتی مانند حصارکشی محوطه صورت گیرد. زیرا بسیاری از حیوانات مانند گراز، سگ، خرگوش، انواع موش و سایر، جذب بوی این قارچ، راهی مزرعهخ شما خواهند شد. بنابراین باید بصورت اصولی از درختان و قارچ‌های خود محافظت نمایید.
علاوه بر حیوانات، قیمت بالای قارچ دنبلان بسیاری از افراد را نیز برای سرقت آن وسوسه خواهد کرد. پس برای مقابله با آنها نیز باید از حصار بلند و ترجیحا سیم خاردار در بالای آن استفاده نمایید. همچنین درصورت عدم منع قانونی، می ‌توانید از حصار الکتریکی نیز استفاده کنید.

علاوه بر محافظت فیزیکی، محافظت زیستی از درختان و محصول نیز لازم است.

آفاتی مانند کرم برگ، عنکبوت، شته، مگس دنبلان و سایر حشرات نیز ممکن است در مزرعه ظاهر شوند. برای پیشگیری از آسیب آنها از حشره‌کش‌های شیمیایی یا بیولوژیکی کمک بگیرید. البته باید نوعی از سموم را انتخاب نمایید که مشکلی برای محصولتان پیش نیاورد.

همچنین عفونت‌های قارچی درختان، مانند سفیدک پودری، سفیدک کرکی و سایر بیماری‌ها، باید با احتیاط و تنها با روش‌های بیولوژیکی درمان شوند. به هیچ عنوان نباید از سموم شیمیایی مخصوصا در زمان رشد قارچ و باردهی مزرعه استفاده شود تا کیفیت محصول حفظ شود.

 

برداشت قارچ دنبلان

فصل برداشت این محصول از دسامبر تا اواخر فبریه(آذر تا اسفند) است. اما باید قارچ ها را در اواخر دوره، برداشت کرد تا اسپور(هاگ) آزاد کنند. آزادسازی اسپور سبب رشد مجدد دنبلان در سال‌های بعد خواهد شد.

به دلیل ماهیت این محصول و محل رویش آن، نمی‌توان این محصول را با ماشین‌آلات کشاورزی برداشت کرد. بنابراین باید برداشت بصورت دستی انجام شود.
برای برداشت ترافل معمولا از 2 روش استفاده میشود:

• جستجو بوسیله سگ
• یافتن از طریق مشاهده سطح خاک

سگ‌ها با استفاده از حس بویایی قوی خود می‌توانند قارچ‌ها را پیدا کنند. البته باید مراقب بود تا هنگام بیرون آوردن آنها از خاک به قارچ آسیب نزنند.
در گذشته از خوک نیز برای این کار استفاده میشد، اما خوک ها احتمال زیادی داشت که قارچ را بخورند!

از آنجایکه دنبلان در زیر زمین رشد می‌کند، سبب تورم خاک بالای آن و ایجاد ترک‌هایی در سطح خاک میشوند. با مشاهده سطح خاک اطراف درختان می توان به محل رویش آنها پی برد. البته در هنگام برداشت باید مراقب آسیب ندیدن ریشه درختان باشیم.

---

پرورش قارچ ترافل در ایران

کشت قارچ دنبلان در ایران از سال 1400 توسط یک شرکت دانش‌بنیان با همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و پارک علم و فناوری استان گلستان آغاز شد. در این طرح 1500 اصله نهال بلوط بارور در منطقه گالیکش کاشته شد. پیش‌بینی می‌گردد حدود 7 سال برای باردهی این مزرعه زمان لازم است.

به دلیل زمان نسبتا طولانی برای سودآوری و بازگشت سرمایه، در حال حاضر سرمایه‌گزاران بخش خصوصی وارد این بخش نشده‌اند. درصورتیکه سوددهی این کار تضمین‌شده است. بطوریکه بعد از احداث مزرعه پرورش قارچ دنبلان، خریداران از قبل محصول شما را پیش‌خرید خواهند کرد.

به‌علاوه یک درخت بلوط حدود 400 سال عمر خواهد کرد. بنابراین بعد از اتمام 30 الی 50 سال باردهی دنبلان، می‌توان از فروش خود بلوط‌ که گرانقیمت نیز هست، درآمد کسب نمود.

پرورش قارچ دنبلان در گلستان

با وجود بیش از 110 هزار هکتار اراضی شیبدار در استان گلستان، این منطقه پتانسیل زیادی برای راه‌اندازی این کسب‌وکار دارد. با کشت قارچ ترافل، حداقل در هر هکتار یک نفر مشغول بکار خواهد شد. بنابراین کاشت قارچ دنبلان بصورت گسترده، سبب اشتغال 10 هزار نفر از مردم استان گلستان میشود.

به‌علاوه بعد از باردهی و برداشت محصول، نیاز به کارخانه صنایع تبدیلی برای محصولات مختلف نیز خواهد بود. احداث این کارخانجات نیز سبب اشتغال‌زایی برای افراد بیشتری در استان گلستان خواهد شد.

امیدواریم که در آینده نزدیک با ورود بخش خصوصی و همچنین همراهی سیستم بانکی برای اعطای تسهیلات بلندمدت، از این پتانسیل بالای بالقوه در استان گلستان بهره ببریم.

 

مولف

گردآوری، ترجمه و تالیف تسط تیم رسانه هاگ
کپی فقط با ذکر منبع مجاز است.