کاهش قیمت تمام شده قارچ
کاهش قیمت تمام شده قارچ، راهکار مناسبی برای افزایش مصرف سرانه در راستای تولید پایدار مطرح می باشد.
پروردگار مهربان، قارچ را به دور از هرگونه آلایش و با فطرتی پاک آفرید. موجودی زیبا و فریبنده که از میان در هم آمیختگی پسماندهای طبیعت، همچون ذات پاکش متجلی می شود که تجلی این زیبایی، انسان را مبدأ خلقت وخالق آن متصل می گرداند، چرا که زیبایی شناسی انسان، همان خداشناسی اوست.
کمتر کسی تا قبل از انقلاب با قارچ آشنا بود، چرا که تا آن زمان، این محصول به عنوان یک کالای کشاورزی لوکس، فقط توسط معدود افرادی با قیمت بالا خریداری می شد که در خاطرات مهندس پیرایش، بنیانگذار پرورش قارچ نوین در ایران آورده شده است.
قبل از انقلاب با توجه به عدم اطلاعات و دانش فنی در کشور فقط 10 تن قارچ در سال تولید می شد و این میزان تولید نیز فقط به مصرف افراد خاصی که اغلب خارجی ها بودند می رسید.
در آن زمان، قارچ در سبدهای زیبا در چهارراه استانبول که مرکز توزیع کالاهای لوکس کشاورزی بود، با قیمتی گران فروخته می شد که همین موضوع با توجه به مشکلات فراوان در تولید، انگیزه ما را برای تولید بیشتر بر می انگیخت.
در آن روزگار، نهادهای مورد نیاز پرورش قارچ (اسپان قارچ و خاک پوششی) از خارج کشور تأمین می شد که بعد از انقلاب و متعاقباً با قطع واردات این نهاده ها در تولید مشکلات فراوانی روبه رو شدیم، به طوی که تا مدتی هیچ گونه تولیدی نداشتیم که همین مسئله، فرصت مناسبی را برای تحقیق و مطالعه به وجود آورد که سرانجام با ممارست های فراوان، به تولید بذر و خاک پوششی در داخل توفیق یافتیم.
این روند بعد از انقلاب به نوعی دیگر ادامه پیدا کرد، چرا که متعاقباً با افزایش روزافزون جمعیت و نیاز جامعه به تأمین پروتئین، پرورش دهندگان قارچ در کشور، به برداشتن گام های جدی تری در این حرفه ترغیب و علاقمند شدند و با مکانیزه کردن واحدهای پرورش قارچ و توسعه کمپوست قارچ و مزارع تولید قارچ، در افزایش کمی و کیفی این محصول دست به ابتکارات جالبی زدند.
هر چند تولیدکنندگان با کوشش و تلاش پیگیر و همه جانبه در زمینه این محصول با ارزش به موفقیت هایی دست یافته اند به نظر می رسد فراتر از یک طرح با توجه به امکانات و استعدادهای فراوان و نهاده های اولیه آن در کشور، بتوان شایسته تر از پیش در این حرفه توفیق یافت.
باید به پرورش قارچ خوراکی نه از دیدگاه یک رشته تولید سنتی با درآمدی محدود، بلکه به مثابه یک رویکرد اقتصادی سودآور و ارز آور (همانند بسیاری از کشورهای دنیا) بنگریم، حرفه ای که با توجه و پرداختن صحیح به آن می توان به تدریج کشور را به یکی از مهم ترین صادرکنندگان قارچ در دنیا تبدیل کرد.
از این رو با افزایش روزافزون تورم و هزینه های جاری در کشور و کاهش درآمد مالی قشر محروم جامعه و شکاف طبقاتی از یک سو و حذف گوشت قرمز از سبد خانوار از سوی دیگر، قارچ را می توان به عنوان غذایی سالم و مقوی معرفی کرد، چرا که این محصول با داشتن ویتامین ها و مواد مغذی سرشار و اسیدهای آمینه ضروری بدن، همواره مورد توجه کارشناسان مسائل تغذیه ای قرار داشته است.
در این مقاله سعی شده است تا با ارائه راهکارهای مناسب در جهت کاهش در قیمت تمام شده قارچ برای پایداری در تولید سبب افزایش مصرف سرانه قارچ در کشور شویم تا افراد بیشتری از جامعه امکان استفاده از آن را پیدا کنند.
مصرف کنونی سرانه 400 گرم در سال در مقایسه با کشورهای اروپایی که به 15 کیلوگرم رسیده اند، رقم بسیار ناچیزی به حساب می آید که با افزایش مصرف سرانه، چرخه تولید در کشور به صورت پایدار به حرکت در می آید.
قارچ این ماده با ارزش، تماماً از مازاد محصولات کشاورزی و دامی همانند کلش و کودمرغی تولید می شود. بنابراین می توان با افزایش سرانه مصرف جامعه، مردم را از یک غذای مغذی و سالم برخوردار کرد و با تولید قارچ، ارزش افزوده خوبی را برای کشاورزان و تولید کنندگان آن ایجاد کنیم.
راهکارهای پبشنهادی برای کاهش قیمت قارچ را به دو بخش می توان تقسیم کرد که اولین بخش آن به مسئولان و سیاستگذاران دولتی و دومین بخش آن به خود تولیدکنندگان قارچ در کشور بر می گردد.
راهکارهای پیشنهادی به مسئولان دولتی برای کاهش قیمت تمام شده قارچ
1) دولت به عنوان سیاستگذار بخش کشاورزی می تواند با حذف تعرفه صنعتی برق تولیدکنندگان قارچ و محاسبه آن با تعرفه مصارف کشاورزی، کمک شایانی به کاهش هزینه های تمام شده تولید نماید، چراکه فرآیند تولید قارچ تماماً به صورت کشاورزی انجام می شود.
البته در این خصوص با پیگیری های مستمر انجمن پرورش دهندگان که در واقع، حامی اصلی تولیدکنندگان به حساب می آیند، قانونی توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد که متأسفانه وزارت نیرو از اجرای این مصوبه تمکین نمی کند و تعرفه برق تولید کنندگان را همانند سابق به صورت صنعتی محاسبه می نماید که این عدم هماهنگی بین دو قوه جای بسی تأسف دارد.
2) تولید قارچ در واحد سطح کشور، در مقایسه با کشورهای پیشرو در این زمینه ، فاصله بسیاری دارد که همین امر باعث بالا رفتن قیمت تمام شده قارچ می شود و چنانچه میزان تولید در واحد سطح افزایش یابد، هزینه های تمام شده قارچ کاهش می یابد که بخشی از دلایل ان به نبود آگاهی و دانش فنی بین تولیدکنندگان بر می گردد . باتوجه به نگاه تشریفاتی و تبلیغاتی به مقوله تحقیقات، متأسفانه هیچ سازمان یا نهادی، خود را مکلف به پرداختن به تحقیقات در زمینه مسائل و مشکلات تولیدکنندگان نمی داند.
چنانچه کشورهای اروپایی به بازده مناسبی دست پیدا کرده اند، به علت سرمایه گذاری های فراوان زمینه تحقیقات قارچ است. به طور مثال، هم اکنون بذر مورد استفاده اکثر تولیدکنندگان، بذری کپی شده و بی کیفیت است که با تکثیر متوالی بذر، کیفیت راندمان تولید کاهش می یابد.
3) دولت با اعطای وام و تسهیلات با سود کم به تولیدکنندگان می تواند به رفع مشکلات مالی و تأمین نقدینگی تولیدکنندگان کمک بسزایی کند.
4) نگاه به مقوله صادرات قارچ در جهت تنظیم عرضه و تقاضا در بازار از دیگر راهکارها می باشد، چرا که قارچ محصولی بسیار حساس است و زمان نگهداری آن در شرایط مطلوب فقط به چند روز محدود می شود که دولت با ایجاد بستر مناسب و حذف بروکراسی پیچیده گمرکی می تواند امکان صادرات آن را فراهم آورد.
بنابراین صادرات سبب تنظیم بازار و پایداری در تولید می شود تا دیگر شاهد تراژدی غم انگیزی که در سال 73 برای پرورش دهندگان قارچ رخ داده نباشیم، چرا که در آن زمان عرضه از تقاضای قارچ در کشور بیشتر شد و قیمت قارچ به علت افزایش تولید به شدت کاهش یافت و بسیاری از شرکت ها در آن زمان ورشکسته و از چرخه تولید خارج شدند.
با توجه به شرایط منحصر به فرد موقعیت ایران در منطقه درخصوص صادرات این محصول با ارزش کشاورزی، می توان از این مزیت به نفع خود بهره جست. با دستیابی به بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس، می توان سالانه مقادیر قابل توجهی ارز را وارد کشور کرد. قابل توجه است که هم اکنون قارچ در دبی به قیمت کیلویی 15 هزار تومان به فروش می رسد.
5) تأمین نهاده های مورد نیاز قارچکاران با وجود مزیت های نسبی در کشور با قیمت مناسب از دیگر راهکارهای موجود در جهت ثبات قیمت تمام شده قارچ است. دولت با طرح خودکفایی گندم که محصول استراتژیک برای کشور به حساب می آید، می تواند کلش مورد نیاز واحدها را جهت تهیه کمپوست با قیمت مناسب در اختیار آنها قرار دهد. در سفری که به استان خوزستان مهد تولید گندم داشتیم، مشاهده کردیم اکثر کشاورزان برای آماده کردن زمین جهت کشت دوم کلش را در سطح وسیع در مزارع آتش می زدند که همین امر باعث مشکلاتی زیست محیطی و نابودی بافت خاک اراضی می شد . لذا می توان با تهیه کلش از کشاورزان و تحویل آن به واحدهای تولید کمپوست، یکی از نهاده های اصلی و مورد نیاز پرورش دهندگان را تأمین کرد.
6) دولت با ترویج و معرفی خواص سرشار قارچ می تواند فرهنگ استفاده از قارچ را در سطح جامعه فراگیر کند که با بالا رفتن فرهنگ مصرف قارچ و قرار گرفتن آن در سبد خانوار ایرانی به نوعی بازار فروش قارچ برای تولیدکنندگان آن تضمین می شود و واحدها نیز می توانند به شکل پایدار به تولید بپردازند.
7) نحوه اعطای مجوز به متقاضیان این حرفه، یکی از مسائل بسیار است که دولت باید به آن توجه کند. امزوره علم مدیریت جدید در دنیا، تأسیس واحدهای کوچک را به هیچ عنوان اقتصادی نمی داند، چرا که بسیاری از هزینه ها از جمله هزینه های کارگری، تأسیسات، انبارداری و… مشترک است که افزایش ظرفیت تولید به عنوان یکی از راه های کاهش قیمت می تواند مطرح باشد که با توجه به شرایط کنونی نباید به واحدهای کوچک تعلق گیرد.
8) دولت باید برای یکپارچه سازی و نظام مند کردن تولید قارچ در کشور، جلوی واحدهای بدون مجوز را به طور جدی بگیرد.
راهکارهای مناسب توسط تولیدکنندگان برای کاهش قیمت تمام شده قارچ
1) بالابردن دانش فنی و بهره گیری از ماشین آلات در تولید به عنوان یک راهکار مناسب در جهت کاهش قیمت تمام شده محصول مطرح است، چرا که هم اکنون دنیا به این سمت حرکت می کند و اگر صحبت از دهکده جهانی و پیوستن به WTO می شود، تولیدکنندگان ما نیز باید خود را با سایر کشورها همسو سازند تا بتوانند با کشورهای پیشرو رقابت کنند. مسئله اصلی تولیدکنندگان داخلی در مقایسه با کشورهای اروپایی، میزان بازده در واحد سطح است که با افزایش آن هزینه های تمام شده نیز کاهش خواهند یافت.
2) انتظار سود معقول از فروش قارچ می تواند سبب تولید مستمر و پایدار شود. زمانی که قیمت قارچ مناسب باشد، افراد بیشتری در جامعه توان خرید آن را پیدا می کنند و همین امر باعث فروش مستمر و مداوم توسط تولیدکنندگان می شود و به نوعی بازار، تضمینی بر تولید محصول است، اما با افزایش قیمت، میزان خرید کاهش می یابد که همین امر باعث به هم خوردن روند عرضه و تقاضا می شود که مجدداً فاجعه سال 73 برای تولید قارچ در کشور اتفاق می افتد.
3) تهیه و مصرف نهاده های مناسب و با کیفیت در جهت بالابردن بازده تولید
برخی تولیدکنندگان با تأمین نهاده های نامرغوب به نتیجه مطلوب نمی رسند و باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شوند. به طور مثال، بذر با کیفیت می تواند به عنوان یکی از این نهاده ها نقش بسزایی در تولید داشته باشد. همچنین کیفیت خاک پوششی که در عملیات خاک دهی قارچ مصرف میشود نیز در راندمان کشت و میزان محصول برداشتی بسیار موثر است.
در پایان امیدواریم مصرف قارچ در جامعه افزایش یابد و در سبد مصرف تمام خانوارهای ایرانی قرار گیرد.
