دستگاه هواساز سالن پرورش قارچ
در این مطلب به تشریح اجزای مختلف دستگاه هواساز سالن پرورش قارچ و نقش آن بر روند کشت قارچ می‌پردازیم. دستگاه هواساز پرورش قارچ، مهمترین تجهیزات کشت است؛ بطوریکه پرورش قارچ در مقیاس صنعتی بدون داشتن دستگاه هواساز، عملا غیرممکن خواهد بود. تنظیم پارامترهایی نظیر دما، رطوبت، میزان دی‌اکسید کربن و سایر شرایط محیطی، توسط هواساز سالن پرورش قارچ انجام خواهدشد. بنابراین بدون دستگاه تهویه سالن پرورش قارچ، انجام عملیات هوادهی، شوک دهی و تنظیم شرایط محیطی امکان‌پذیر نیست.
قسمت های مختلف هواساز سالن پرورش قارچ
قسمت‌های مختلف دستگاه هواساز سالن پرورش قارچ به شرح زیر است.
- دریچه هوای تازه
- دریچه سیرکوله
- میکسینگ باکس (mixing box)
- کوئل سرمایی
- کوئل گرما
- فن (دمنده)
- لوله‌های بخار
شرح کارکرد هواساز سالن قارچ
در ویدیوی زیر مهندس عضدی به شرح قسمت‌های مختلف و کارکرد دستگاه هواساز در سالن کشت قارچ می‌پردازد.
با نصب سیستم‌های کنترلی هوشمند بر روی هواساز، می‌توان شرایط محیطی مناسب پرورش قارچ را در سالن محیا نمود. استفاده از سیستم‌های خودکار و هوشمند هزینه بالاتری دارد. اما دقت و پایداری بیشتری از کنترل دستی خواهد داشت و راندمان کشت بالاتر خواهد رفت.
دریچه هوای تازه
دریچه هوای تازه وظیفه ورود اکسیژن به سالن کشت را دارد. میزان باز و بسته بودن دمپرهای این دریچه با توجه به دمای کمپوست و سطح دی‌اکسید کربن موجود در سالن، تعیین میشود.
دریچه هوای تازه بسته به دمای هوای محیط بیرون و مقدار هوای مود نیاز، اکسیژن را از محیط بیرون یا اتاقی که دستگاه هواساز در آن قرار دارد، تامین می‌کند. این مورد به منطقه جغرافیایی، فصل و دمای سالن بستگی دارد.
حتما باید قبل از دریچه هوای آزاد، فیلتر تعبیه شود. استفاده از فیلتر به منظور جلوگیری از ورود حشرات، آفات و حتی اسپورهای آلوده از دیگر سالن‌ها است.
برای سالن‌های پرورش قارچ باید از فیلترهای خیلی ریز با شماره‌های 10 تا 14 (فیلتر هفا) استفاده کرد.
دریچه هوای سیرکوله
دریچه هوای سیرکوله از هوای موجود در سالن برای تنظیم شرایط محیطی استفاده می‌کند. برای آماده‌سازی هوای درون سالن از نظر دما و رطوبت، انرژی و منابع مصرف شده‌است. بنابراین نباید آن را به راحتی از دست داد.
از ترکیب هوای درون سالن (هوای سیرکوله) و هوای تازه، برای تنظیم شرایط محیطی داخل سالن در مراحل مختلف کشت قارچ، استفاده می‌گردد.
دریچه هوای سیرکوله با دریچه هوای تازه، لینک هستند. یعنی به هر اندازه که دمپرهای یکی از آنها باز شود، دمبرهای دیگری بسته خواهد شد.
میکسینگ باکس
میکسینگ باکس (mixing box) یکی از قسمت‌های مهم هواساز سالن پرورش قارچ است. هوای تازه و هوای سیرکوله در محفظه‌ای بنام میکسینگ باکس با هم ترکیب می‌شوند. در میکسینگ باکس میزان اکسیژن، سطح دی‌اکسید کربن و رطوبت، با استفاده از تغییر درصد هوای تازه و سیرکوله، تنظیم می‌گردد.
کوئل سرمایی
جریان هوایی که از ترکیب هوای تازه و سیرکوله، بدست آمده‌است، پس از میکسینگ باکس، وارد کوئل سرمایی میشود. در کوئل سرمایی اگر نیاز به کاهش دما یا رطوبت‌گیری باشد، از طریق جریان آب سرد، این پارامترها تنظیم خواهد شد.
در کوئل آب سرد، رطوبت موجود در هوا از طریق میعان به قطرات ریز آب تبدیل شده و از مخلوط هوا گرفته میشود.
کوئل گرمایی
بعد از کوئل سرمایی، هوا به کوئل گرمایی وارد میشود. اگر نیاز به افزایش دما باشد، این پارامتر از طریق جریان آب گرم تنظیم خواهد شد.
فن (دمنده)
وظیفه انتقال هوای تنظیم‌شده را به داخل سالن کشت دارد. سرعت فن نیز بر حسب نیاز در مراحل مختلف کشت تغییر خواهد کرد. برای تنظیم دور فن از دستگاهی بنام اینورتر استفاده می‌گردد.
در ادامه توضیح کامل‌تری در رابطه با تنظیم دور فن دستگاه تهویه سالن پرورش قارچ، در هر مرحله از کشت خواهیم داد.
لوله‌های بخار
در صورتیکه نیاز به افزایش رطوبت هوای سالن کشت باشد، این زطوبت از طریق لوله‌های بخار که بعد از فن قرار دارند، تامین خواهد شد. این لوله‌ها به دیگ بخار متصل هستند تا بخار آب لازم سالن پرورش را محیا کنند.
توضیحات مختصر راجع به مراحل کار هواساز پرورش قارچ را در ویدیوی زیر مشاهده نمایید.
تاثیر گردش هوا به وسیله فن هواساز بر فعالیت کمپوست قارچ
عوامل مهم و تأثیرگذار بر میزان فعالیت کمپوست قارچ عبارت‌اند از تنظیم سرعت فن هواساز سالن قارچ، میزان کمپوست پرشده در هر متر مربع، میزان استفاده از مکمل، استفاده از نایلون مابین نت و کمپوست بروی طبقات، کیفیت و بافت کمپوست.
به ازای هر متر مربع سطح زیر کشت، 22.5 الی 23 متر مکعب هوا در هرساعت باید از طریق فن به سالن منتقل شود.
عوامل یادشده هرکدام مباحث مربوط به خود را خواهند داشت، که جداگانه قابل‌بررسی خواهند بود. بنابراین بدون در نظر گرفتن عوامل فوق که هدف این مقاله نمی‌باشد، عامل تحت کنترل و قابل تغییر که همان تنظیم سرعت فن هواساز سالن قارچ می‌باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. بیشترین عامل تأثیرگذار بر فعالیت کمپوست قارچ و اختلاف دمای بین کمپوست و هوا میزان هوای گردشی و جابه‌جاشده در سالن است.
اختلاف بین دمای هوای سالن و دمای کمپوست، موضوع بسیار ویژه‌ای می‌باشد که گاهی توجه و دقت لازم به این مهم درروند پرورش صورت نمی‌پذیرد. این اختلاف دما به‌عنوان Activity یا همان فعالیت (کُنشوری) شناخته میشود. فعالیت کمپوست معرف انرژی لازم جهت رشد قارچ است. بدون وجود فعالیت لازم (اختلاف دمای بین هوا و کمپوست) قارچ قادر به رشد صحیح و کامل نخواهد بود. در بخش‌های بعدی به عوامل تأثیرگذار بر این فعالیت و تنظیمات لازم فن هواساز می‌پردازیم.
تنظیم فن با سرعت‌بالا
سرعت فن بالا به معنی افزایش حجم گردش هوا در سالن بوده و گردش هوای بیشتر به معنی ایجاد خنکی بیشتر (در صورت استفاده نکردن از گرما) می‌باشد.
در مراحل اسپان‌ران و کیس‌ران که فعالیت کمپوست بیشتر است، از دور بالای فن‌ها استفاده می این کار دو دلیل عمده دارد.
- کنترل دمای کمپوست
- کاهش اختلاف دمای سالن و کمپوست،
این تنظیم فن با دور بیشتر، درصورتیکه فعالیت کمپوست بالا بوده بخصوص در زمان ریسه دوانی بسیار سودمند خواهد بود. در این حالت با گردش حجم هوای بیشتر می‌توان تنظیم دمای هوا را در نقاط بالاتر قرارداد و به این ترتیب اختلاف دمای بین هوا و کمپوست خیلی زیاد نخواهد شد. که این شرایط مناسب و بهتری در طول دوره پرورش ایجاد می‌نماید.
تنظیم فن با سرعت‌پایین
درصورتیکه دمای کمپوست با دمای هوا نزدیک و حتی برابر باشد، نشان‌دهنده فعالیت کم کمپوست است. در این شرایط رشد میسلیوم کند و حتی متوقف میشود.
در این شرایط بهترین و تنهاترین راهکار اجرایی، کاهش سرعت فن تهویه سالن پرورش قارچ می‌باشد. با کاهش سرعت فن دمای کمپوست به آهستگی افزایش می‌یابد و با ایجاد اختلاف با دمای هوا، شرایط ادامه رشد فراهم می‌گردد.
در مراحلی مانند هوادهی و برداشت که فعالیت کمپوست پایین است، از دور کند فن های سالن استفاده میشود.
تنظیم تجربی فن هواساز سالن پرورش قارچ
فعالیت بیشتر کمپوست و اکتیویته بالا به سرعت بیشتر فن هواساز سالن پرورش قارچ نیاز دارد! بطور مثال در طول زمان ریسه دوانی از حدود روز ۸ ام اسپان ران یا به عنوان نمونه بعد از عملیات خاک‌دهی و یا با توجه به شرایط کمپوست و سالن در زمان فلاش اول، جهت کنترل و رسیدن به شرایط مطلوب به‌سرعت فن و گردش هوای بیشتری در سالن نیاز است.
از طرفی در برخی دیگر از مراحل مانند فلاش دوم به گردش هوای کمتر و آرام‌تر در سالن پرورش قارچ نیاز است. بنابراین لازم است تا سرعت فن تهویه سالن پرورش قارچ کاسته شود. با توجه نمودن به سرعت فن و ارتباط آن با فعالیت کمپوست و تنظیم دقیق نمودن آن، امکان تسلط بهتری به شرایط مطلوب پرورش در مراحل مختلف سالن حاصل می‌گردد.
تهیه و تنظیم : مهندس نصیر خوش‌خبر
