شوک دهی سالن پرورش قارچ
دوره هوادهی، شوک یا Cool-down از مراحل بسیار مهم و تعیین کننده کمیت و کیفیت محصول قارچ یک سالن است. از آن جهت به پرورش قارچ “هنر پرورش” گفته می شود که شرایط و پارامترهای پرورش با توجه به فصل، مواد اولیه مصرفی، نیروی کارگری و… تغییر یا باید ثابت نگه داشته شود.
۳ پارامتر رطوبت نسبی، دما و گازکربنیک عوامل متغیری هستند و با مدیریت صحیح این سه پارامتربا توجه تغییرات این سه مورد می‌توان تعداد پین، اندازه و کیفیت قارچ را تعیین نمود.
در روزهای ۶ تا ۷ پس از خاکدهی با هدف رشد یکنواخت و کامل درتمام نقاط بستر بویژه سطح بستر، ضمن ابیاری مناسب ۲ تا ۴ لیتر در متر مربع)، عملیات رافلینگ انجام می شود.برای رسیدن به اهداف قید شده و احیا بستر، بلافاصله پس از رافل سالن را به مدت ۳ تا ۴ روز دمای هوا در محدوه۲۳ تا ۲۴ درجه، رطوبت نسبی ۹۵% و غلظت بالای دی اکسید کربن( ۵۰۰۰< پی پی ام) نگهداری می کنیم.
شوک دهی سالن
بعد از احیا و ترمیم بافت میسیلیومی در خاک نوبت به مرحله شوکدهی می‌رسیم. تشخیص درست زمان این عمل نیازمند تجربه است و بهترین زمان برای شروع شوک یا توقف رشد ریسه زمانی است که در حدود هفتاد درصد سطح بستر بافت میسیلیومی قوی را براحتی مشاهده کرده و در الباقی بستر میسیلیوم در فاصله بسیار کمی از سطح خاک قرار باشد.
اگر عمل سرد کردن قبل از موعد مقرر انجام شود، پین و قارچ‌ها در زیرخاک تشکیل شده و قارچ ها در زمان برداشت عمدتا خاکی و کثیف خواهند بود.
از سوی دیگر رشد بیش‌ازحد میسیلیوم بر روی سطح خاک و بسترضمن کاهش رطوبت خاک، مشکلاتی را نیز بهمراه خواهد داشت.
بهترین روش برای شوکدهی سالن قارچ عبارت است از کاهش تدریجی (در طی ۳ تا ۵ روز) دمای هوابه ۱۷-۱۷/۵درجه،کمپوست در محدوده بیست درجه،غلظت دی اکسید کربن به محدوده ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ پی پی ام و حفظ رطوبت نسبی در محدوده ۹۰-۹۵ %.
برای رسیدن به این اهداف افزایش تدریجی دریچه هوای آزاد و کاهش میزان دریچه سیرکوله با انتخاب سرعت مناسب دور فن ضروری است و از آنجا که بر اساس منطقه استقرار مزرعه قارچ از حیثت طول و عرض جغرافیایی، فصل ،مشخصات فنی سالن و هواساز و… نمی توان فرمول ثابتی برای این تنظیمات تعیین کرد، لازم است تا سالندار مجموعه با سعی و خطا و با استفاده از دستگاه های اندازه گیری دی اکسید کربن،دماسنج و رطوبت سنج برای فرمول تغییرات میزان دریچههای هوای آزاد و سیرکوله را در فصول و برای هر سالن تعیین کنند.
با ورود هوای تازه به میزان معیت تغییرات تدریجی در دمای هوای سالن و به تبع آن کمپوست و همچنین تغییرات بطئی در میزان دی اکسید کربن حادث می شود و از سوی دیگر با بهره گیری از هوای سیرکوله حفظ دما،دی اکسید کربن و رطوبت نسبی سالن به اسانی در اقلیم داخلی سالن حاصل خواهد شد. در این راستا به خدمت گرفتن مه پاش ، بویژه در فصل گرم سال سبب افزایش رطوبت نسبی به میزان ایده ال خواهد شد و در ادامه باید افزود به کارگیری همزمان بخار ،مه پاش و تنظیمات دریچه های هواساز بویژه در فصل زمستان محیط بسیار مطلوبی را برای تشکیل و رشد پین ها در سالن ایجاد می کند.
در مزارع پیشرفته تر در فصل تابستان برای کاهش دما به کارگیری آب سرد حاصل از چیلر و هدایت آن به کویل های سرمایشی هواساز ابزار توانمندی برای تنزل تدرجی هوا خواهد بود.
رشد ریسه‌ها
سرعت رشد ریسه در نحوه‌ی اجرای سرد کردن مهم است. درصورتی‌که سرعت رشد ریسه در مرحله‌ترمیم زیاد باشد سرد کردن را باید زود شروع کرد اما اگر ریسه هنوز به سطح خاک نرسیده باید صبر کرد تا ترمیمی به خوبی انجام شود.
در مراحل اسپان ران و کیس ران که ریسه در کمپوست و خاک رشد می‌کند دمای کمپوست بسیار حائز اهمیت است ولی از مرحله شوکدهی به بعد دمای هوا مهم است نه دمای کمپوست. دمای هوا در نقطه تلاقی با خاک، عبور آن از سطح خاک و اختلاف دمای کمپوست و هوا باعث انتشار مناسب تعداد قارچ بر روی بستر می‌شود.
با کاهش و یا طولانی کردن دوره شوک (۳ تا ۵ روز) می‌توان تعداد و اندازه پین و نهایت تعداد قارچ‌ها را تنظیم نمود.
در دمای ۱۶ سطح خاک سرد و به‌سرعت رشد ریسه متوقف می‌شود درنتیجه تعداد زیادی قارچ یک شکل با سایز کوچک و هماندازه و بصورت همزمان بر روی بستر ظاهر می‌شوند درصورتی‌که در دمای بالای18-19درجه رشد ریسه به‌یک‌باره متوقف نشده و تراکم کم پین و محصول با کیفیت تولید می شود.
در کشاکش شوکدهی و مرحله رشد پین ها بر روی بستر در بعضی از نقاط بستر میسیلیوم های ضخیم که رشد آنها متوقف‌شده مشاهده می شود و دراین زمان در نقاط دیگر هنوز رشد میسیلیوم متوقف نشده و قارچ‌ها با اندازه‌های مختلف بر روی بستر ظاهر می‌شوند. عموما قارچ‌های بزرگ‌تر در روز اول برداشت و قارچ‌های کوچک‌تر در روزهای بعدی قابل برداشت خواهند بود. در این حالت زمان برداشت طولانی‌تر و قارچ های کوچک‌تر برای رشد زمان کافی دارند.
