قارچ دم بوقلمون (turkey tail)

قارچ دم بوقلمون چیست؟ قارچ دم بوقلمون یا ترکی تیل (turkey tail) با نام علمی Trametes versicolor، نوعی قارچ چوبرس(بر روی چوب رشد می کند) که خواص دارویی زیادی دارد. دلیل نام‌گذاری شباهت آن از نظر شکل و رنگ به دم پرنده بوقلمون است. نام قارچ دم بوقلمون برگرفته از دو واژه لاتین Trametes به معنی “لاغر و نازک” و versicolor به معنای “رنگ های مختلف” در اشاره به کلاهک نازک و پهن و رنگارنگ آن است.

تاریخچه قارچ ترکی تیل

این قارچ از گذشته دور در آسیای شرقی شناخته میشده است، اما در مستندات علمی اولین بار در سال 1753 توسط کارل لینه (Carl Linnaeus گیاه شناس معروف سوئدی) در کتابش و نام Boletus versicolor ثبت شد. تا اینکه در سال 1939 توسط آلبرت پیلات (قارچ‌ شناس اهل چک 1903 – 1974) نام آن را به  Trametes versicolor تغییر داد.

قارچ ترکی تیل به دلیل بافت سخت و چرمی مانند آن و همچنین طعم نه چندان خوب، مصرف خوراکی ندارد و در آشپزی هم استفاده نمی‌شود و معمولا به صورت خشک شده و پودر (کپسول یا دم کرده) مصرف می‌شود.

آرایه‌ شناسی قارچ دم بوقلمون

• فرمانرو: قارچ
• رده: کلاه قارچان
• راسته: تاقچه ای قارچ سانان
• گونه:  T. versicolor
• نام علمی: Trametes versicolor
• نام انگلیسی: Turkey Tail
• نام چینی: Yun Zhi
• نام ژاپنی: Kawaratake

محل رشد قارچ دم بوقلمون

قارچ دم بوقلمون یا ترکی تیل یکی از قارچ‌ های خانواده‌ پُلیپوراسه (پولی‌پور) است که در سراسر جهان یافت می‌شود. این قارچ معمولاً در لایه‌های آجرها و سفال‌ها رشد می‌کند. همچنین در جنگل‌های شمال آمریکا روی درختان مرده و کنده‌های متلاشی‌ و روی درختان خانواده‌ی مخروطیان، می‌روید. در ایران نیز، یکی از فراوان‌ترین گونه‌های چوب‌زی موجود در جنگل‌های مازندران، گیلان، گلستان و ارسباران در آذربایجان شرقی و پوشش‌های نیمه جنگلی غرب کشور در همدان، کردستان و لرستان است، که بر روی میزبان‌های مختلف دیده می‌شود.

در برخی منابع قدیمی‌تر با نام Coriolus versicolor معروف است.

زمان رویش: فصول بهار، تابستان و پاییز.

شکل ظاهری قارچ ترکی تیل (turkey tail)

اندام بارده

شکل ظاهری بر اساس اندام بارده دارای اشکال متنوعی است و از طاقچه‌ای، نیم دایره‌ای تا قلوه‌ای شکل منظم یا نامنظم که به شکل جانبی بر بستر چوبی متصل شده است، تا صاف، تخت، مواج و نامنظم که به‌ صورت خوابیده بر روی بستر رشد کرده است، یا دایره‌ای و بااتصال مرکزی به بستر چوبی متغیر است.

اندام بارده نه‌ چندان سفت و دارای ضخامت محدودی بوده، لذا قابل خم و تا شدن است. اندازه‌ (قطر یا عرض) اندام بارده می تواند تا 10 سانتیمتر و ضخامت آن تا ۳ سانتیمتر رشد نماید.

سطح اندام بارده، از رنگ‌ بندی متنوع و زیبایی برخوردار است، به همین دلیل نام علمی قارچ عنوان Versicolor (با رنگ‌های متنوع) انتخاب‌ شده و در آمریکا با نام عمومی دم بوقلمون (Turkey Tail) شناخته می‌شود. این سطح اندام بارده ممکن است از رگه‌هایی متحدالمرکز با رنگ‌های متنوع سفید، کرمی، آجری، نارنجی، قهوه‌ای،قهوه‌ای قرمز، سبز و تشکیل‌ شده باشد.

روی برخی از این شیارها و رگه‌های رنگارنگ، به‌ وسیله‌ پوشش مویی پوشیده شده ظاهری مخملی به قارچ داده است. معمولاً اندام‌های بارده یا بازیدیوکارپ های قارچ(اندام های نگهدارنده هاگ قارچ) در کنار هم و به تعداد زیاد دیده می‌شوند.

سطح تحتانی

سطح تحتانی اندام بارده معمولا سفید رنگ یا کرم است و از پوششی از منافذ دایره‌ای تا چندضلعی و زاویه‌دار پوشیده‌اند که این منافذ در واقع سطح مقطعی از لوله‌های زایای قارچ هستند.

در برش‌های عرضی، یک لایه‌ی سیاه‌رنگ بین لایه‌ی مویی یا مخملی و لایه‌ تحتانی به چشم می‌خورد. سطح منافذ در سطح تحتانی اندام او به رنگ سفید یا کرم تا خاکستری روشن است. طول لوله‌های زایا تا ۲ سانتیمتر و تعداد آنها تا ۴ منفذ در هر میلیمتر است.

اسپورها

اسپورها بیضوی کشیده یا استوانه‌ای با اندکی انحنا، صاف و به‌اندازه‌ی ۲-۱/۵ * ۶-۵ میکرومترند. رنگ نقش اسپوری سفید می‌باشد. بازیدیوم ها چماقی، چهار اسپوری و به‌اندازه‌ی ۷-۴ * ۲۰-۱۵ میکرومتر هستند. سیستم هیفی از نوع سه‌تایی یا تری میتیک است.

کلاهک

سطح انتهای کلاهک قارچ یک نقطه‌ی متحدالمرکز بارنگ‌های مختلف را به وجود می‌آورد. گوشت آن حدود 1 تا 3 میلیمتر ضخامت داشته و دارای ساختاری چرمی است. گونه‌های قدیمی‌تر این قارچ به دلیل رشد جلبک‌های سبز روی نقاط متحدالمرکز، ممکن است به رنگ سبز رویت شوند.

کلاهک آن به رنگ‌های قهوه‌ای زنگاری یا قهوه‌ای تیره و گاهی با نقاط سیاه نمایان می‌شود. این کلاهک‌ها پهن بوده و حدود ۸ × ۵ × ۰٫۵-۱ سانتیمتر مساحت دارند.

و اغلب سه گوش یا گِرد با کرک‌های نرم می‌باشند. سطح منافذ یا پورهای این قارچ به رنگ مایل به سفید تا قهوه‌ای روشن بوده و گرد می‌باشد که با افزایش سن دارای پیچ‌خوردگی‌هایی می‌شود. حدود ۲ تا ۵ پور در هر میلیمتر مشاهده می‌گردد. اسپورهای این قارچ دارای ابعاد ۵-۶ × ۱٫۵-۲ میکرومتر، صاف، استوانه‌ای و غیرآمیلوئیدی (غیر نشاسته‌ای) است.

خواص درمانی قارچ دم بوقلمون

سابقه‌ استفاده از این قارچ در درمان امراض به صدها سال پیش برمی‌گردد. مردمان چین و ژاپن از این‌ گونه قارچ دارویی، در درمان بیماری‌های مختلفی نظیر ناراحتی های ریوی، یرقان و انواع سرطان‌ها استفاده می‌کردند. تائوئیست های شرق آسیا، بر این اعتقاد بودند که چون این قارچ بر روی درختان کاج رشد می‌کند و این درختان به دلیل داشتن نیروهای خاص، همیشه ‌سبز و غیرقابل‌ زوال هستند، لذا قارچ نیز نیروهای جاودانگی ویژه‌ای از ریشه‌ی درخت کاج دریافت می‌کند.

بر اساس این اعتقادات، این قارچ به‌ عنوان سرچشمه‌ی انرژی Yang یا انرژی خیر، سلامتی و بقاء معروف بود. برخی متخصصان معتقدند، قارچ T. versicolor مهم‌ترین گونه‌ دارویی شناخته‌ شده‌ قارچ‌ها بوده و ترکیبات حاصل از آن مهم‌ترین داروها با منشأ قارچی است.

در قرن حاضر با پیشرفت علم و تحقیقات روی قارچ دم بوقلمون یا ترکی تیل معلوم شد که این قارچ دارویی حاوی آنتی اکسیدان و پلی ساکارید (پلی ساکاروپپتید نوعی پلی سارکارید متصل به پروتئین)، بتا گلوکان، استرول ها، اسیدهای چرب و ترکیبات فنلیا می باشد که هر کدام فواید خاص خود را برای بدن دارند.

نکات مهم

قارچ دم بوقلمون حاوی 2 نوع پلی ساکارید شامل، پلی ساکارید کرستین (PSK) و پپتید پلی ساکارید (PSP)است.

پلی ساکارید-K (کرستین یا PSK) با فعال کردن سلول های کشنده طبیعی، سبب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و بدن را برای مبارزه با عفونت و بیماری آماده میسازد.

پپتیدهای پلی ساکارید (PSP) سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند و سبب تولید مونوسیت ها(نوعی گلبول سفید) میشوند که برای کمک به مبارزه و محافظت در برابر عفونت و سرطان، مفید است.

از مهمترین کاربردهای دارویی قارچ ترکی تیل، از بین بردن عوارض داروهای سرطان(شیمی درمانی) و تشعشعات، افزایش قدرت عضلانی و رفع خستگی مزمن،کاهش التهاب و بهبود سلامت روده، تنظیم قند خون (مخصوصا افراد مبتلا به دیابت نوع 2)، درمان عفونت های ادراری و تقویت سیستم ایمنی بدن می باشد.

میزان مصرف قارچ دم بوقلمون

بطور کلی قارچ ترکی تیل حاوی آنتی اکسیدان و پلی ساکارید (PSK و PSP)، بتا گلوکان، استرول ها، اسیدهای چرب و ترکیبات فنلیا می باشد. برخی از مکمل ها مصنوع از قارچ فقط حاوی برخی این مواد شیمیایی هستند، اما گاهی اوقات از کل قارچ نیز استفاده می‌شود.

PSK و PSP تعدیل کننده های ایمنی هستند که سیستم ایمنی را تحریک و متعادل می کنند تا به بدن در مبارزه با عفونت، سرطان و سایر بیماری ها کمک کنند.

مکمل پلی ساکارید (PSK) برای بزرگسالان با دوز روزانه 3 گرم  بصورت خوراکی تا 36 ماه استفاده می شود و مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

مصرف خود قارچ دم بوقلمون با دوز روزانه 2.4 گرم خوراکی می تواند تا 12 هفته استفاده شود.

البته در نظر داشته باشید تا با یک پزشک صحبت کنید تا بدانید چه نوع محصول و چه میزان دوز ممکن است برای یک بیماری خاص مفید باشد و یا اینکه مصرف این قارچ با داروهای دیگر تداخل ایجاد نکند.

مصرف زیاد و بیش از حد قارچ‌های دارویی می‌توانند فلزات سنگینی مانند جیوه، سرب، کادمیوم و آرسنیک را در بدن انباشته کنند که این فلزات می توانند خطراتی برای سلامتی ایجاد کنند.

درمان سرطان

با وجود بکارگیری دارویی از قارچ طی صدها سال و در میان مردم باستانی چین و ژاپن، تا سال ۱۹۶۵ میلادی هیچ تحقیق علمی جدیدی در زمینه‌ی تأثیرات دارویی و پزشکی قارچ انجام‌ نشد تا اینکه در این سال و تنها بر اساس یک اتفاق، دریچه‌ جدیدی در علم قارچ‌های دارویی و درمان انواع سرطان‌ها باز شد.

در آن سال، یک مهندس شیمی ژاپنی شاغل در یک کمپانی مواد شیمیایی متوجه وضعیت بیماری همسایه‌ی خود شد که در حال درمان بیماری سرطان خود با استفاده از یک عصاره قارچ بود. همسایه‌ی این شیمیدان که مبتلابه سرطان پیشرفته‌ دستگاه گوارش بوده و پزشکان از درمان وی قطع امید کرده بودند، ماه‌ها از این عصاره استفاده کرد و درنهایت سلامتی خود را بدست آورد. این واقعه باعث شروع تحقیقات بر روی خواص درمانی قارچ دم بوقلمون برای بیماری سرطان شد.

مطالعات سرطان شناسی

همچنین، بر اساس مطالعات مؤسسه‌ی سرطان‌شناسی آمریکا، این قارچ تأثیرات ضد سرطانی در انسان‌ها داشته است. اما تحقیقات مدارک علمی مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد بخش‌های خاصی از این قارچ دارای خواص ضد سرطانی هستند.

نتایج 13 کارآزمایی بالینی نشان داد که بیماران سرطانی که دم بوقلمون در ترکیب با درمان‌های استاندارد دریافت می‌کردند نسبت به افرادی که به تنهایی شیمی‌درمانی دریافت می‌کردند، عمر طولانی‌تری داشتند.
ترکیب استفاده از قارچ دم بوقلمون و شیمی درمانی به ویژه در بهبود نتایج برای افراد مبتلا به سرطان سینه، سرطان معده و سرطان کولورکتال(سرطان روده بزرگ) موثر بود.

همچنین مطالعات دیگر نشان دادند که عصاره دم بوقلمون می تواند رشد برخی از سلول های سرطانی را مهار کند. دلیل ضد سرطانی بودن آن نیز وجود پلی ساکارید PSK در آن است. پلی ساکارید K همچنین در درمان ناراحتی‌ها و سرطان‌های معده، مری، کُلورِکتال، پستان و ریه نیز مفید است.

مطالعات مختلف در افراد نشان داد که PSK می‌تواند بازگشت سرطان را نیز در انسان کاهش دهد. این قارچ برای مصارف خام خوری بسیار سفت‌ و سخت است و از آن در تهیه پودر خشک‌‌شده یا به‌ صورت چای یا تنتور (محلول در الکل) نیز می‌توان استفاده کرد.

سلامت روده ها با ترکی تیل

قارچ دم بوقلمون ممکن است با ترویج رشد باکتری های مفید که از هضم سالم حمایت می کنند، سلامت روده را بهبود بخشد. دم بوقلمون به عنوان یک پری بیوتیک عمل می کند و رشد باکتری های “خوب” را در میکروبیوم روده تحریک می کند. داشتن یک میکروبیوم(ریزارگانیسم های همزیست) سالم و متعادل روده با بهبود سلامت گوارش، سیستم ایمنی قوی و کاهش خطر اختلالات و بیماری های گوارشی مرتبط است.

در یک مطالعه کوچک، شرکت کنندگان 3600 میلیگرم عصاره PSP دم بوقلمون در طول هشت هفته در روز مصرف کردند. نتایج نشان داد که عصاره دم بوقلمون تعداد باکتری های مفید روده را افزایش و رشد باکتری های بالقوه مضر را سرکوب می کند.
این آزمایش نشان داد که عصاره دم بوقلمون به طور قابل توجهی تعداد باکتری های مفید مانند بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس را افزایش می دهد، در حالی که جمعیت باکتری های “بد” مانند کلستریدیوم و انتروکوک را کاهش می دهد.

تقویت و افزایش عملکرد عضلات

قارچ دم بوقلمون ممکن است استقامت بدن را افزایش دهد و برای بهبود عملکرد ورزشی مفید باشد؛ همچنین به کاهش خستگی کمک می کند. مطالعه ای با استفاده از مدل های حیوانی نشان داد که عصاره دم بوقلمون استقامت و قدرت را در موش ها افزایش می دهد. علاوه بر این، عصاره باعث کاهش خستگی فیزیکی در موش ها و کاهش سطح قند خون در حالت استراحت و بعد از ورزش شد.

آزمایشات انسانی نیز نشان داد که قارچ دم بوقلمون چه مزایایی در مورد استقامت، قدرت، سطح انرژی و ریکاوری به ورزشکاران می دهد.

سایر فواید ترکی تیل

علاوه بر مزایای سلامتی مذکور در فوق، برخی افراد از دم بوقلمون برای حمایت استفاده می کنند:

• سلامت استخوان : تحقیقات محققان نشان داد که عصاره دم بوقلمون منجر به استخوان‌های ضخیم‌تر و کمتر متخلخل می‌شود و ممکن است بدن را در برابر پوکی استخوان مربوط به درمان‌های سرطان خاص محافظت کند.
• عملکرد شناختی : دم بوقلمون سرشار از آنتی اکسیدان است که ممکن است عملکرد شناختی (مانند حافظه، حل مسئله) را بهبود بخشد و خطر زوال شناختی مرتبط با افزایش سن را کاهش دهد.
• پیری سالم : آنتی اکسیدان ها و خواص تقویت کننده سیستم ایمنی دم بوقلمون ممکن است به حمایت از سلامت و محافظت در برابر التهاب و بیماری های مرتبط با افزایش سن کمک کند.
• سطح قند خون متعادل : مطالعات نشان می دهد که عصاره دم بوقلمون ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد، مقاومت به انسولین را بهبود بخشد و از عوارض مرتبط با دیابت در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 جلوگیری کند.

عوارض مصرف و تداخل های دارویی

بطور کلی مصرف این قارچ برای اکثر افراد بدون عارضه است اما برخی افراد ممکن است به آن حساسیت داشته باشند و دچار عوارضی مانند: نفخ، سوزش سر معده، تیره شدن ناخن ها و مدفوع تیره شوند.

همچنین مصرف این قارچ برای برخی افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، ممکن است منجر به حالت تهوع، استفراغ ، کاهش تعداد گلبول های سفید خون و مشکلات کبدی شود. (در این موارد حتما قبل از مصرف با پزشک مشورت شود)

*** مصرف این قارچ در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود.

سیکلوفسفامید با قارچ دم بوقلمون تداخل دارد

PSP، یک ماده شیمیایی موجود در قارچ دم بوقلمون، ممکن است سرعت حذف سیکلوفسفامید از بدن را تغییر دهد. این ممکن است تأثیر آن را تغییر دهد و عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند.

تداخل داروهای دیابت (داروهای ضد دیابت) با قارچ دم بوقلمون

قارچ دم بوقلمون ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد. مصرف قارچ دم بوقلمون همراه با داروهای دیابت ممکن است باعث کاهش بیش از حد قند خون شود که می تواند خطراتی مانند رفتن به کما را در پی داشته باشد. پس باید در هنگام مصرف قند خون خود را به دقت کنترل کنید و حتما قبل از شروع مصرف با پزشک دیابت مشورت کنید.

همچنین از مصرف هر گونه گیاه و مکمل شناخته‌شده برای کاهش قند خون (مانند هندوانه ابوجهل، آلوئه، دارچین کاسیا) همزمان با مصرف این قارچ، باید اجتناب کرد تا از افت بیش از حد قند خون جلوگیری شود.

تاموکسیفن (Nolvadex) با قارچ دم بوقلمون تداخل دارد

مصرف قارچ دم بوقلمون با تاموکسیفن ممکن است نحوه عملکرد تاموکسیفن را در بدن تغییر دهد یا اثرات تاموکسیفن را کاهش دهد.

داروهای تغییر یافته توسط کبد با قارچ دم بوقلمون تداخل دارند.

برخی از داروها توسط کبد تغییر می‌کنند و تجزیه می‌شوند. PSP، یک ماده شیمیایی موجود در قارچ دم بوقلمون، ممکن است سرعت تجزیه این داروها توسط کبد را تغییر دهد. این می تواند اثرات و عوارض جانبی این داروها را تغییر دهد.

گردآوری و ترجمه توسط تیم تحریریه هاگ
کپی فقط با ذکر منبع مجاز می باشد.