قارچ کرم ابریشم (قارچ کاترپیلار)

قارچ کرم ابریشم (Ophiocordyceps sinensis) یا قارچ سیننسیس کوردیسپس که به قارچ کاترپیلار نیز مشهور است یکی از شناخته‌ شده‌ ترین گونه‌های قارچ سر چماقی ماری (Ophiocordyceps) است. قارچ‌ های کرم ابریشم زندگی خود را از طریق رابطه انگلی با لارو سرده‌ای از شب‌پره شبح‌ وار به نام Thitarodes(کرم شب پره هپیالوس) ادامه می‌دهند. چندین گونه از این قارچ‌ ها در فلات تبت زندگی می‌کنند و در زبان تبتی یارتسا گونبو (Yarsagumba یا Yartsa gunbu) نامیده می‌شوند و در زبان چینی Dōnɡ Chónɡ Xià Cǎo (冬虫夏草) نامیده می شود که «علف تابستانه کرم زمستانی» معنی می‌دهد ولی در زبان عامیانه تبتی اغلب بطور خلاصه به آن‌ها «بو» می‌گویند.

این قارچ به طلای هیمالیا مشهور است و محل رشد طبیع این قارچ استان‌های چینی سیچوان، یوننان، چینگهای و گانسو می باشد البته در منطق محدودی از هند، نپال و بوتان نیز دیده شده است. به دلیل نوع چرخه زندگی قارچ و شرایط محیطی خاص رشد لازم برای رشد آن در طبیعت، این قارچ بسیار نادر و کمیاب است؛ از ای ن رو قیمت بسیار بالایی دارد و جزو گرانترین مواد غذایی در دنیا می باشد. قیمت هر کیلوگرم از این قارچ حدود 20000 دلار می باشد!

قارچ‌های کرم ابریشم در پزشکی سنت تبت و چین کاربرد زیادی دارند و یکی از مهمترین خواص آن افزایش میل جنسی و تقویت قوای جنسی می باشد. این قارچ بر روی بدن شب‌ پره زنده جوانه می‌زند و سپس حشره را کشته و مومیایی می‌کند. این قارچ پس‌ از آن از بدن شب‌پره روییده و به رشد خود ادامه می‌دهد. البته این قارچ بر روی بدن حشرات دیگر مانند مورچه نیز می روید. این قارچ کنترل حشرات را در دست گرفته و آنها را به نوعی زامبی تبدیل می کند و سپس آنها را کشته و از بدن آنها تغذیه می کند. از این ویژگی‌ در بازی و سریال  The Last of Us ایده گرفته شد و قارچهای زامبی کننده انسان را طراحی کرده اند.

آرایه‌ شناسی

 

• فرمانروا: قارچ‌ها
• رده: سنگ میوه‌ئیان
• راسته: Hypocreales
• تیره: سر چماقیان ماری
• سرده: Ophiocordyceps
• گونه‌ها: O. sinensis
• نام علمی: سینتیس Ophiocordyceps

مترادف

 

1. (Sphaeria sinensis Berk. (1843
2. Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc

آشنایی اجمالی

قارچ کرم ابریشم (Ophiocordyceps sinensis) یکی از شناخته‌ شده‌ ترین گونه‌ های قارچ در جنس سر چماقی ماری (Ophiocordyceps) است. قارچ‌ سیننسیس کوردیسپس یا کرم ابریشم زندگی خود را از طریق رابطه انگلی با لارو سرده‌ای از شب‌پره به نام Thitarodes ادامه می‌دهند.

چندین گونه از این قارچ‌ها در فلات تبت زندگی می‌کنند و در زبان تبتی یارتسا گونبو نامیده می‌شوند که «علف تابستانه کرم زمستانی» معنی می‌دهد ولی در زبان عامیانه تبتی اغلب به‌طور خلاصه به آن‌ها «بو» می‌گویند.در فصل زمستان لاروهای کاترپیلار برای تغذیه از علفزار ها به سطح زمین نزدیک می شوند و آنجا به این انگل آلوده می شوند و همزیستی بین حشره و قارچ شکل میگیرد؛ سپس قارچ کنترل مغز حشره را به عهده گرفته و او را وادار میکند تا به نزدیکی سطح زمین یا روی زمین رفته تا قارچ در آنجا راحت تر بتواند سر از خاک بیرون آورده و هاگ های خود را برای پیدا کردن میزبان های جدید پخش کند. بعد از آن کم کم از بدن حشره تغذیه کرده و از سر اون به بیرون جوانه می زند و در انتهای رشد قارچ فقط غلاف پوست حشره باقی میماند که به عنوان محافظ ریشه قارچ عمل می کند.

سیننسیس کوردیسپس یکی از قارچ‌های آسکومیست بوده که شامل حدود ۴۰۰ گونه است، که اغلب آنها پارازیت (انگل) روی حشرات و برخی نیز پارازیت روی قارچ‌های دیگر هستند. چندین گونه از این جنس به‌ عنوان قارچ‌های دارویی در طب کشورهای مختلف مانند چین، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

گونه‌ های شناخته‌ شده قارچ سیننسیس کوردیسپس

تاکنون بهترین گونه‌ی شناخته‌ شده از این جنس، Cordyceps sinensis (قارچ کرم صد پا) است. نام علمی آن از کلمات Cord (Club) به معنی “چماق”، ceps (head) به معنی “سر” و sinenesis (China) به معنی “چینی” گرفته‌شده که به‌طورکلی “قارچ سر چاقی چینی” گفته می‌شود که به شکل ظاهری این قارچ اشاره دارد. قارچ کرم صد پا یکی از گونه‌های Cordyceps بوده که به‌صورت خودرو می‌روید.

این قارچ تیره‌ رنگ بوده و اولین بار در ارتفاعات فلات تبت در چین یافت شد که پارازیت حشره‌ی کرم صد پا بود. در فصل پاییز، میسلیوم های قارچ این حشرات را آلوده کرده و سپس آن را در اوایل تابستان سال بعد می‌کشند. و سپس اسپورهای خود را برای تولید اندام میوه دهنده رها می‌سازند.

مورفولوژی

این قارچ ازنظر مورفولوژی از دو بخش تشکیل‌ شده است، یک بخش اسکلروتیوم داخلی قارچ (کاترپیلار = کرم صدپا) است و بخش دیگر آن استروما است. استروما بخش بالایی قارچ بوده و به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه است. اما در صورت گوشتی و تازه بودن به رنگ زرد نیز دیده می‌شود.

این بخش طویل‌ تر از ماترپیلار بوده و معمولاً ۴ تا ۱۰ سانتیمتر طول دارد. و به‌صورت منفرد از سر لاروها رشد می‌کند و چماقی شکل، کشیده یا دوکی مانند است. همچنین دارای ساقه‌ی کوتاه و مشخصی است. ساقه بلند و باریک، بدون کرک و شیاردار یا برجسته است.  کیسه‌ی اسپور استوانه‌ ای یا باریک در هر دو انتها است و ممکن است صاف یا دارای انحنا باشد. که می‌تواند ۲ تا ۴ اسپور داشته باشد.

خواص دارویی قارچ کرم ابریشم

اولین خاصیت کشف شده برای این قارچ افزایش میل جنسی و تقویت قوای جنسی می باشد که از 1500 سال پیش در طب سنتی شرقی از آن استفاده می شده است؛ اما اولین مستندات این قارچ به عنوان تقویت قوای جنسی توسط یک پزشک تبتی و لاما به نام Nyamnyi Dorje در سال 1439-1475 می باشد.
منشا کشف این خاصیت حیوانات گله هایی بودند که در نواحی کوهستانی تبت چرا می کردند. برخی از گله داران متوجه می شدند که حیواناتشان پس از چرا عجیب رفتار می کنند و بشدت شهوتران میشدند. به تدریج آنها فهمیدند که حیوانات گله پس از خوردن یارساگومبا یا همان قارچ کوردیسیپس این رفتار را از خود نشان می دهند. پس از مصرف این قارچ توسط انسانها و دیدن نتایج مشابه این قارچ در طب سنتی چین و تبت برای درمان ناتوانی ها و تقویت قوای جنسی بکار گرفته شد.

از دیگر خواص قارچ سیننسیس کوردیسپس این است که برای کاهش ضعف، سستی و خستگی در افراد مسن مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین این قارچ در افراد سالخورده سبب تقویت و افزایش حافظه نیز می‌گردد. این قارچ دارای خواص آنتی‌ اکسیدانی است و سبب مهار رادیکال‌ های آزاد می‌شود، از این رو خاصیت ضد سرطانی دارد.
مطالعات مختلف روی عصاره‌های آبی و الکلی این قارچ، نشان داده که آن دارای خواص ضد سرطانی بوده و سبب کاهش تومورهای سرطانی می‌شود. این قارچ حاوی حدود 35 درصد بتا گلوکان است که معروف ترین تعدیل کننده های ایمنی بدن هستند و مصرف آن به نوبه خود به مبارزه با سرطان کمک می کند.

سیننسیس کوردیسپس برای درمان آسم، سل، سرفه، برونشیت مزمن، اختلالات تنفسی، اختلالات کلیوی، ادرار شبانه، کم‌خونی، نامنظم شدن ضربان قلب، کلسترول بالا، اختلالات کبدی، سرگیجه، ضعف، وزوز گوش، کاهش وزن ناخواسته، و ترک اعتیاد استفاده می‌شود. همچنین برای تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود عملکرد ورزشی، کاهش عوارض پیری، افزایش طول عمر و بهبود عملکرد کبد در افراد مبتلا به هپاتیت B استفاده می‌شود.

همچنین این قارچ در بدن به جای انسولین می تواند به مدیریت دیابت نوع 2 کمک کند.

علاوه بر این قارچ کاترپیلار نزدیک ترین جایگزین به گوشت برای افراد گیاه خوار یا وجترین می باشد. ( البته قیمت آن بسیار بالاتر از گوشت می باشد!!!)

 

ترکیبات شیمیایی قارچ کرم ابریشم

از نظر شیمیایی، این قارچ دارای نوکلئوزیدهای آدنین، آدنوزین، اوراسیل، یوریدین، گوآنیدین، گوآنوزین، هیپوزانتین، اینوزین، تیمین، تیمیدین و دئوکسی یوریدین هستند.

همچنین این قارچ حاوی پروتئین‌ها، پپتیدها، تمامی اسیدهای آمینه ضروری، پلی آمین‌ها، ساکاریدها و مشتقات قندی، استرول‌ها، اسیدهای چرب و اسیدهای آلی دیگر، ویتامین‌ها (شامل ویتامین B1، B2، B12، E و K) و عناصر غیرآلی است.

این قارچ همچنین دارای کوردیسِپین و دیگر مشتقات آدنوزین، ارگوسترول، مانیتول، کوردی هپتا پپتید A و چندین ترکیب منحصربه‌فرد دیگر است.

طریقه مصرف قارچ کاترپیلار یا کرم ابریشم

• می توانید آن را بجوشانید و به صورت آبگوشت مصرف کنید یا در سوپ از آن استفاده کنید.

• می توانید از یارساگومبا کوردیپس چای درست کنید و ترجیحاً بعد از غذا مصرف کنید. برای این منظور حدود 20 دقیقه آن را در آب بجوشانید؛ این زمان اجازه می دهد تا مواد مغذی قارچ در آب حل شوند.

• آن را آسیاب کرده و پودر آن را با شیر مخلوط کنید.

• میتوانید آن را ساییده و کپسول های حدود 400 میلی گرمی درست کنید و دو کپسول در روز مصرف کنید.

• می توانید با خیساندن در آب برای عصاره های محلول یا الکل برای آنتی اکسیدان ها تنتور درست کنید. تمام راه‌ حل‌ها تضمین می‌کنند که برای حفظ خواص ایمنی، مانند بتا گلوکان‌ها، ظرف سه ماه مصرف کنید.

 

آینده قارچ کرم ابریشم در زندگی ما

تحقیقات بر روی این قارچها هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود و کاربردهای متعدد آن در صنعت داروسازی به ویژه درمان سرطان قابل توجه است. دانشمندان معتقدند قارچ کرم ابریشم یا اصلاحا قارچ‌ زامبی یا زامبی‌ساز می‌تواند به تولید داروهای جدید ضد ویروسی و داروهای مقابله با سرطان کمک کند. 

به علاوه از آنجا که در طب سنتی چین، قرن هاست که برای درمان خستگی مزمن، انواع بیماری ها، امراض کلیوی، تقویت سیستم ایمنی و حتی افزایش میل جنسی استفاده می‌ شود؛ به نظر می‌رسد نیاز به مطالعات و پژوهشهای بسیار بیشتری بر روی این قارچ است. شاید این قارچ بتواند آینده بهتری را برای بشر رقم بزند.