قارچ کرم ابریشم (قارچ کاترپیلار)

یا قارچ سیننسیس کوردیسپس که به قارچ کاترپیلار نیز مشهور است یکی مشهورترین گونه‌های قارچ سر چماقی ماری (Ophiocordyceps) است. قارچ‌‌های کرم ابریشم زندگی خود را از طریق رابطه انگلی با لارو سرده‌ای از شب‌پره شبح‌‌وار به نام Thitarodes (کرم شب پره هپیالوس) ادامه می‌دهند. چندین گونه از این قارچ‌‌ها در فلات تبت زندگی می‌کنند و در زبان تبتی آنرا یارتسا گونبو (Yarsagumba یا Yartsa gunbu) می‌نامند و در زبان چینی به آن Dōnɡ Chónɡ Xià Cǎo (冬虫夏草) می‌گویند که «علف تابستانه کرم زمستانی» معنی می‌دهد ولی در زبان عامیانه تبتی اغلب بطور خلاصه به آن‌ها «بو» می‌گویند. خواص دارویی قارچ کرم ابریشم بسیار است.

قارچ کرم ابریشم (Ophiocordyceps sinensis)

این قارچ به طلای هیمالیا مشهور است و محل رشد طبیعی این قارچ استان‌های چینی سیچوان، یوننان، چینگهای و گانسو می‌باشد. البته در منطق محدودی از هند، نپال و بوتان نیز رویت می‌شود. به دلیل نوع چرخه زندگی قارچ و شرایط محیطی خاص برای رشد لازم آن در طبیعت، این قارچ بسیار نادر و کمیاب است. از این رو قیمت بسیار بالایی دارد و جزو گرانترین مواد غذایی در دنیا می‌شد. قیمت هر کیلوگرم از این قارچ حدود 20000 دلار می‌باشد!

کاربرد قارچ کرم ابریشم چیست؟

قارچ‌های کرم ابریشم در پزشکی سنت تبت و چین کاربرد زیادی دارند و یکی از مهمترین خواص آن افزایش میل جنسی و تقویت قوای جنسی می‌باشد. این قارچ بر روی بدن شب‌‌پره جوانه می‌زند و سپس حشره را می‌کشد و مومیایی می‌کند. این قارچ پس‌ از آن از بدن شب‌پره می‌رویید و به رشد خود ادامه می‌دهد. البته این قارچ بر روی بدن حشرات دیگر مانند مورچه نیز می‌روید. این قارچ کنترل حشرات را در دست می‌گیرد و آنها را به نوعی زامبی تبدیل می‌کند و سپس آنها را می‌کشد و از بدن آنها تغذیه می‌کند. این ویژگی‌ را بازی و سریال The Last of Us به نمایش کشید و قارچ‌های زامبی‌ساز انسان را طراحی کرد.

آرایه‌ شناسی

• فرمانروا: قارچ‌ها
• رده: سنگ میوه‌ئیان
• راسته: Hypocreales
• تیره: سر چماقیان ماری
• سرده: Ophiocordyceps
• گونه‌ها: O. sinensis
• نام علمی: سینتیس Ophiocordyceps

مترادف

1. (Sphaeria sinensis Berk. (1843
2. Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc

آشنایی اجمالی

قارچ کرم ابریشم (Ophiocordyceps sinensis) یکی از مشهورترین گونه‌‌های قارچ در جنس سرچماقی ماری (Ophiocordyceps) است. قارچ‌ سیننسیس کوردیسپس یا کرم ابریشم زندگی خود را از طریق رابطه انگلی با لارو سرده‌ای از شب‌پره به نام Thitarodes ادامه می‌دهند.

در فصل زمستان لاروهای کاترپیلار برای تغذیه از علفزار‌ها به سطح زمین نزدیک می‌شوند و آنجا به این انگل آلوده می‌شوند و همزیستی بین حشرات و قارچ‌ها شکل میگیرد. سپس قارچ، مغز حشرات را تحت کنترل می‌گیرد و او را وادار میکند تا به نزدیکی سطح زمین یا روی زمین برود تا قارچ در آنجا راحت‌تر بتواند سر از خاک بیرون بیاورد و هاگ‌های خود را برای پیدا کردن میزبان‌های جدید پخش کند. بعد از آن کم کم از بدن حشرات تغذیه می‌کند و از سر آن به بیرون جوانه می‌زند و در انتهای رشد قارچ فقط غلاف پوست حشرات باقی میماند که به عنوان محافظ ریشه قارچ عمل می‌کند.

سیننسیس کوردیسپس یکی از قارچ‌های آسکومیست می‌باشد و شامل حدود ۴۰۰ گونه است، که اغلب آنها پارازیت (انگل) روی حشرات و برخی نیز پارازیت روی قارچ‌های دیگر هستند. چندین گونه از این جنس به‌ عنوان قارچ‌های دارویی در طب کشورهای مختلف مانند چین، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گونه‌ های شناخته‌ شده قارچ سیننسیس کوردیسپس

تاکنون بهترین گونه‌ی مورد شناخت از این جنس، Cordyceps sinensis (قارچ کرم صد پا) است. نام علمی آن از کلمات Cord (Club) به معنی “چماق”، ceps (head) به معنی “سر” و sinenesis (China) به معنی “چینی” الهام میابد.  به‌طورکلی به آن “قارچ سر چماقی چینی” می‌گویند که شکل ظاهری این قارچ را نمایش می‌دهد. قارچ کرم صد پا یکی از گونه‌های Cordyceps می‌باشد که به‌صورت خودرو می‌روید.

این قارچ تیره‌ رنگ است و اولین بار در ارتفاعات فلات تبت در چین یافت شد که پارازیت حشره‌ی کرم صد پا بود. در فصل پاییز، میسلیوم‌های قارچ این حشرات را آلوده می‌کنند و سپس آن را در اوایل تابستان سال بعد می‌کشند. و سپس اسپورهای خود را برای تولید اندام میوه رها می‌سازند.

مورفولوژی

این قارچ ازنظر مورفولوژی از دو بخش تشکیل‌ می‌شود، یک بخش اسکلروتیوم داخلی قارچ (کاترپیلار = کرم صدپا) و بخش دیگر آن استروما است. استروما بخش بالایی قارچ است و به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه می‌باشد. اما در صورت گوشتی و تازگی به رنگ زرد نیز آنرا می‌بینیم.

این بخش طویل‌ تر از ماترپیلار می‌باشد و معمولاً ۴ تا ۱۰ سانتیمتر طول دارد. و به‌صورت منفرد از سر لاروها رشد می‌کند و چماقی شکل، طویل یا دوکی مانند است. همچنین دارای ساقه‌ی کوتاه و مشخصی می‌باشد. ساقه بلند و باریک، بدون کرک و شیاردار یا برجسته است.  کیسه‌ی اسپور استوانه‌ ای یا باریک در هر دو انتها است و ممکن است صاف یا دارای انحنا باشد. که می‌تواند ۲ تا ۴ اسپور دارا باشد.

خواص دارویی قارچ کرم ابریشم

اولین خاصیت اکتشافی برای این قارچ افزایش میل جنسی و تقویت قوای جنسی می‌باشد که از 1500 سال پیش در طب سنتی شرقی مورد استعمال قرار می‌گرفت، اما اولین مستندات این قارچ به عنوان تقویت قوای جنسی توسط یک پزشک تبتی و لاما به نام Nyamnyi Dorje در سال 1439-1475 می‌باشد.
منشا کشف این خاصیت، حیوانات گله‌هایی بودند که در نواحی کوهستانی تبت چرا می‌کردند. برخی از گله‌داران متوجه می‌شدند که حیواناتشان پس از چرا عجیب رفتار می‌کنند و به شدت شهوتران می‌شدند. به تدریج آنها فهمیدند که حیوانات گله پس از خوردن یارساگومبا یا همان قارچ کوردیسیپس این رفتار را از خود نشان می‌دهند. پس از مصرف این قارچ توسط انسان‌ها و دیدن نتایج مشابه این قارچ در طب سنتی چین و تبت برای درمان ناتوانی‌ها و تقویت قوای جنسی بکار رفت.

خواص دیگر

از دیگر خواص قارچ سیننسیس کوردیسپس این است که برای کاهش ضعف، سستی و خستگی در افراد مسن مورد استعمال قرار می‌گیرد. همچنین این قارچ در افراد سالخورده سبب تقویت و افزایش حافظه نیز می‌گردد. این قارچ دارای خواص آنتی‌ اکسیدانی است و سبب مهار رادیکال‌ های آزاد می‌شود، از این رو خاصیت ضد سرطانی دارد.
مطالعات مختلف روی عصاره‌های آبی و الکلی این قارچ، نشان می‌دهد که دارای خواص ضد سرطانی است و سبب کاهش تومورهای سرطانی می‌شود. این قارچ حاوی حدود 35 درصد بتا گلوکان است که معروف‌ترین تعدیلی ایمنی بدن هستند و مصرف آن به نوبه خود به مبارزه با سرطان کمک می‌کند.

سیننسیس کوردیسپس برای درمان آسم، سل، سرفه، برونشیت مزمن، اختلالات تنفسی، اختلالات کلیوی، ادرار شبانه، کم‌خونی، نامنظم شدن ضربان قلب، کلسترول بالا، اختلالات کبدی، سرگیجه، ضعف، وزوز گوش، کاهش وزن ناخواسته، و ترک اعتیاد استعمال می‌شود. همچنین برای تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود عملکرد ورزشی، کاهش عوارض پیری، افزایش طول عمر و بهبود عملکرد کبد در افراد مبتلا به هپاتیت B استفاده می‌شود.

همچنین این قارچ در بدن به جای انسولین می‌تواند به مدیریت دیابت نوع 2 کمک کند.

علاوه بر این قارچ کاترپیلار نزدیک‌ترین جایگزین به گوشت برای افراد گیاه‌خوار یا وجترین می‌باشد. (البته قیمت آن بسیار بالاتر از گوشت می باشد!)

ترکیبات شیمیایی قارچ کرم ابریشم

از نظر شیمیایی، این قارچ دارای نوکلئوزیدهای آدنین، آدنوزین، اوراسیل، یوریدین، گوآنیدین، گوآنوزین، هیپوزانتین، اینوزین، تیمین، تیمیدین و دئوکسی یوریدین هستند.

همچنین این قارچ حاوی پروتئین‌ها، پپتیدها، تمامی اسیدهای آمینه ضروری، پلی‌آمین‌ها، ساکاریدها و مشتقات قندی، استرول‌ها، اسیدهای چرب و اسیدهای آلی دیگر، ویتامین‌ها (شامل ویتامین B1، B2، B12، E و K) و عناصر غیرآلی است.

این قارچ همچنین دارای کوردیسِپین و دیگر مشتقات آدنوزین، ارگوسترول، مانیتول، کوردی هپتا پپتید A و چندین ترکیب منحصربه‌فرد دیگر است.

طریقه مصرف قارچ کاترپیلار یا کرم ابریشم

• می‌توانید آن را بجوشانید و به صورت آبگوشت مصرف کنید یا در سوپ از آن استفاده کنید.

• می‌توانید از یارساگومبا کوردیپس چای درست کنید و ترجیحاً بعد از غذا مصرف کنید. برای این منظور حدود 20 دقیقه آن را در آب بجوشانید این زمان اجازه می‌دهد تا مواد مغذی قارچ در آب حل شوند.

• آن را آسیاب کنید و پودر آن را با شیر مخلوط کنید.

• میتوانید آن را بسابیدو کپسول‌های حدود 400 میلی‌گرمی درست کنید و دو کپسول در روز مصرف کنید.
• می‌توانید با خیساندن در آب برای عصاره‌های محلول یا الکل برای آنتی‌اکسیدان‌ها تنتور درست کنید. تمام راه‌ حل‌ها تضمین می‌کنند که برای حفظ خواص ایمنی، مانند بتا گلوکان‌ها، ظرف سه ماه مصرف کنید.

آینده قارچ کرم ابریشم در زندگی ما

تحقیقات بر روی این قارچ‌ها هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود و کاربردهای متعدد آن در صنعت داروسازی به ویژه درمان سرطان قابل توجه است. دانشمندان معتقدند قارچ کرم ابریشم یا اصلاحا قارچ‌ زامبی یا زامبی‌ساز می‌تواند به تولید داروهای جدید ضد ویروسی و داروهای مقابله با سرطان کمک کند. 

به علاوه از آنجا که در طب سنتی چین، قرن‌هاست که برای درمان خستگی مزمن، انواع بیماری‌ها، امراض کلیوی، تقویت سیستم ایمنی و حتی افزایش میل جنسی استفاده می‌‌شود، به نظر می‌رسد نیاز به مطالعات و پژوهش‌های بسیار بیشتری بر روی این قارچ است. شاید این قارچ بتواند آینده بهتری را برای بشر رقم بزند.