تنوع محصول در تولید قارچ خوراکی کشور؟؟!!

ایجاد تنوع محصول در تولید قارچ خوراکی کشور امری ضروری است. این امر در پویایی صنف و ارزآوری نقش بسزایی دارد. تنوع محصول، صنعت قارچ کشور پس از 4 دهه رشد و توسعه بی وقفه و علیرغم مشکلات عدیده، در حال حاضر با تولید سالیانه حدود 150 هزار تن و کسب رتبه 6 جهان توانسته است اعتباری خاص را برای خود در سطح جهانی برای خود رقم بزند. در سایه همین توسعه بالغ بر 900 مزرعه فعال و بیش از10 هزار فرصت شغلی را به کشور هدیه کرده‌است.

ولی پتانسیل های صنعت قارچ کشور در این بخش به پایان نخواهد رسید. متوسط تولید قارچ کشور به استناد آمارهای متنوع که از سوی مسئولین ارائه شده‌است، در حدود 18 کیلوگرم در متر مربع است. این در حالی است که هنوز دوره و عصر بهره‌برداری از تکنولوژی روز دنیا در کشور ما آغاز نشده‌است. پیش بینی می شود که با ورود به دوره مدرنیته قارچ، این میزان به مرز 30 کیلوگرم در متر مربع نزدیک شود.

واقعیت تلخ تنوع محصول در تولید قارچ خوراکی

واقعیت تلخ و گفتنی دیگری که باید در خصوص صنعت قارچ کشور به آن اشاره کرد. اینست که متاسفانه صنعت قارچ در کشور ما از معدود کشورهایی است که تمرکز تولید را بر روی قارچ دکمه ای داشته‌است. به پرورش سایر قارچ های خوراکی نظیر قارچ شیتاکه، قارچ انوکی، شاه صدف و سایر قارچ های صدفی که اصطلاحا قارچ های خارجی یا Exotic Mushrooms نامیده می شوند، توجهی نداشته‌است. تک محصول است مگر در واحد های بسیار کوچک تولیدی، واحدهای تحقیقاتی و تفننی.

معایب پرورش قارچ خوراکی در قیاس با پرورش قارچ‌های خارجی :

1. نیاز به سرمایه گذاری اولیه و سرمایه در گردش بالا و ابنیه و زمین قابل توجهی دارد.
2. به امکانات و تجهیزات تولیدی زیادی نیاز دارد.
3. برای تولید موفق و اقتصادی نیاز به دانش فنی و تجربه فراوانی دارد.
4. پروسه تولید پیچیده و پر چالشی در قیاس با قارچ های خارجی دارد.
5. رقابت شدیدی در عرصه تولید و فروش این قارچ وجود دارد.
6. باتوجه به قیمت بالای نهاده‌های تولید و تجهیزات مورد استفاده، قیمت تمام‌شده بالایی دارد.
7. تامین و تهیه مواد اولیه با توجه به افزایش میزان مصرف و قیمت صعودی آنها به سختی امکان پذیر شده‌است.
8. خاصیت نگهداری کوتاه مدت پس از برداشت.

محسنات و مزایای پرورش قارچ های خارجی (Exotic):

1. ارزش غذایی و پارامترهای زیستی مفید نظیر انتی اکسیدان ها بسیار مطلوبی در قیاس با قارچ دکمه‌ای دارند.
2. تنوع در شکل ظاهری، رنگ، عطر و طعم مناسب که سبب جذابیت بیشتر آنها در بازار می شود.
3. تولید این گروه از قارچ ها به امکانات و سرمایه گذاری قابل توجهی در قیاس با قارچ دکمه‌ای نیاز ندارد.به زبان ساده هزینه تولید ان و روند تولید آن ساده‌تر است.
4. تولید این گروه از قارچ ها به دانش فنی پیچیده و تخصصی نیاز ندارد.
5.  عمدتا ماده اولیه این گروه از قارچ ها کلش غلات است. ولی از آنجا که این گروه از قارچ ها توان رشد بر روی مواد حاوی سلولز، همی سلولز و لیگنوسلولز را دارا هستند. برای تولید انها به غیر از کلش غلات، از سایر ضایعات مثل خاک اره، روزنامه و کاغذ باطله، کاه نخود، بقایای چغندر قند،ساقه پنبه، تفاله زیتون و هر انچه که دارای سلولز است را می توان استفاده کرد.
6.  در قیاس با قارچ دکمه‌ای از آفات و بیماری‌های بسیار کمتری برخوردار است.
7.  با تبلیغات مناسب در جهت معرفی ویژگی های این گروه از قارچ ها و با توجه به جاذبه های ظاهری آنها نظیر تنوع، رنگ، طعم و عطرآنها می توان به استقبال بازار از این گروه امیدوار بود.
8.  دارای عملکرد و راندمان بسیار بالا در قیاس با قارچ دکمه‌ای هستند.
9.  دارای قابلیت برگشت سرمایه بسیار بالا هستند .
10.  امکان صادرات بالایی برای این گروه از قارچ بویژه به کشورهای حوزه خلیج فارس وجود دارد.
11. قابلیت انبارداری و نگهداری پس از برداشت بسیار بالای در قیاس با قارچ دکمه‌ای دارند.

جمع بندی:

با توجه به شرایط سخت تولید در شرایط کنونی کشور، افزایش هزینه نهاده‌های تولید بویژه برای مزارع کوچک با امکانات و تجهیزات ضعیف که مواد اولیه مورد نیاز خود را از سایر مزارع تهیه می کنند. یا مزارع بزرگ برای تکمیل تنوع محصولات قارچی و همچنین افزایش ریسک عدم موفقیت در شرایط ناپایدار جامعه. می‌توان گفت تولید گروه قارچ‌های خارجی با توجه به جمیع مزایای آن برای این گروه از مزارع کشور فرصتی طلایی و مغتنم به شمار می رود.

راهبری مناسب متولیان برای تنوع محصول در تولید قارچ خوراکی

در این راستا با حضور و راهبری مناسب متولیان صنعت قارچ کشور، ایجاد بستر و نگاه مثبت مناسب نزد ارگان های دولتی ذیربط. سیستم بانکی و با تشویق برخی از مزارع تولید قارچ دکمه‌ای می توان از ابتدای ورود به دوره تولید قارچ های خارجی با برنامه‌ریزی های کلان کشوری، منطقه ای. تبلیغات و بازاریابی داخلی و پرداختن به مقوله صادرات این گروه از قارچ ها به بازارهای هدف، برگ جدیدی از صنعت قارچ کشور را رقم زد.

همانطور که اشاره شد این گروه از قارچ ها باتوجه به ارزش غذایی بالا، قیمت تمام‌شده مناسب، جذابیت های ظاهری (تنوع ظاهری، رنگ، طعم و عطر) و بافت مناسب به راحتی در اکثرکشورهای توسعه یافته‌است. و یا درحال توسعه جای خود را در سبد غذایی خانواده ها و منوی غذا رستوران های مطرح باز کرده‌است. به شکلی که سرآشپزهای بزرگ اروپا از وجود این گروه از قارچ ها خرسندبوده و بواسطه وجود این قارچ ها توانسته‌اند منوهای متنوع غذایی را در رستوران ارائه نمایند.

در خاتمه باید اذعان کرد شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور نوید این اتفاق نامیمون را می‌دهد. تا چند سال آتی گروهی از مزارع به دلایل مطرح‌شده از چرخه تولید خارج خواهند شد. در حالی که اگر بتوان کاملا آگاهانه و ارادی گروه خاصی از این مزارع را به سمت تولید قارچ های جدید هدایت و مدیریت کرد. نه تنها از بروز بحران برای این گروه از تولید کنندگان جلوگیری بعمل خواهد آمد. بلکه قادر خواهیم بود تا از مقوله تک محصولی قارچ کشور فاصله بگیریم و تنوع لازم را با هدف ترغیب مصرف کنندگان به مصرف بیشتر قارچ و حمایت از صنعت اشاعه دهیم.

قلم سردبیر

منابع:

1-ایران رتبه ششم تولید قارچ خوراكی در جهان را داراست. خبرگزاری جمهوری اسلامی
2- اصول پرورش قارچ صدفی – دکتر گل تپه
3- مبانی تولید قارچ شی تاکه- دکتر جمالعلی الفتی