مواد تشکیل دهنده کمپوست قارچ
مواد تشکیل دهنده کمپوست قارچ(مواد اولیه برای تولید کمپوست) کاه و کلش گندم، کود مرغی، سنگ گچ و آب میباشد که تحت فرآیندهای شیمیایی به کمپوست تبدیل می‌شوند.
بررسی و معرفی مواد تشکیل دهنده کمپوست قارچ
در ذیل به شرح توضیحات مفصل برای مواد تشکیل دهنده کمپوست(مواد اولیه برای تولید کمپوست) پرداخته‌ایم.
آب
آب به‌عنوان ناقل و انتقال‌‌دهنده یون‌ها در تمامی فعالیت‌های میکروبی و غیر میکروبی بسیار حیاتی و مهم است. از آنجا که فرایند کمپوست‌سازی یک فرایند کاملا پیچیده میکروبی و شیمیایی است. نقش آب در آن بسیار حائز اهمیت است.از سوی دیگر به دلیل نقش مهمی که میزان نسبت ماده خشک به میزان آب و هوای کمپوست در کیفیت محصول تولیدی دارد. این ماده اولیه جایگاه ویژه‌ای در ساخت کمپوست دارد
در فرایند ساخت کمپوست از آب بازیافتی واحد کمپوست استفاده زیادی می‌شود. آب بازیافتی شامل آب‌های خارج شده از تودههای کمپوستی، شستشوی محوطه و ماشین‌آلات است. این آب دارای مقادیر متنابهی از میکروارگانیسمهای ویژه و نیتروژن است که برای ساخت کمپوست بسیار ارزشمند و مغذی است.این آب دارای رنگ قهوه ای تا قرمز بوی نسبتا تند آمونیاک است. توصیه می‌شود که به دلیل بار میکروبی زیاد به‌همراه مواد غذایی موجود در آن، همواره این آب در استخر یا مخازن ویژه آن توسط پمپ‌های مناسب و بر اساس برنامه زمان بندی هوادهی شود.
کلش گندم
مهمترین ماده از مواد اولیه برای تولید کمپوست جهت آماده سازی، کلش گندم آبی است که دلیل آن استحکام در کنار انعطاف پذیری بالای آن است. به دلیل پروسه تخمیر و اختلاط‌های مکرر مواد اولیه ساخت در کمپوست، وجود این دو خصوصیت (استحکام و انعطاف) در کلش بعنوان اصلی ترین ماده اولیه در کنار سایر صفاتی که به آن اشاره خواهد شد، برای تولید بستر رویش مطلوب بسیار مهم و حیاتی است.
در صورت عدم مصرف کلش گندم و جایگزینی آن با کلش گیاهان دیگر (برنج و جو) در اثر مخلوط کردن‌‌های متوالی، پروسه تخمیر و گرمای بالای توده، کمپوست تولیدی له، خرد و درنهایت نرم و گریسی می‌شود که بر روند اکسیژن رسانی به داخل توده مشکلاتی را ایجاد و در نهایت کمپوست تولیدی نامرغوب خواهد شد.
در این باره باید افزود علاوه بر موضوع مطروحه، استفاده از کلشهای قدیمی در ساخت کمپوست قارچ دکمه ای نیز به دلیل نرم شدن و گریسی شدن بافت توده کمپوستی نیز مناسب نیست. موکدا توصیه می‌شود تنها از کلشهای هر سال تا شروع برداشت کلش سال بعد استفاده شود.
جذب آب توسط کلش
پس در همه حال کلش باید به صورتی باشد که قابلیت جذب و حفظ آب بالایی داشته باشد. کلش گندمی حاوی ۳۶ درصد سلولز، ۲۵ درصد پنتوزان، ۱۶ درصد لیگنین است.
سلولز و پنتوزان، هیدرات‌های کربنی هستند که از تجزیه آنها قند ساده به وجود می‌آید. لیگنین در مراحل اولیه کمپوست سازی به کمپلکس لیگنین هوموس که یکی از مهمترین مواد پروتئینی مورد نیاز قارچ است، تبدیل می‌شود.
حفظ ساختار کلش بعد از خیس شدن مهم است زیرا کلش باید تخمیر هوازی شود تا قابل استفاده قارچ باشد. کلشهای ساقه بلند و سخت در این مورد نقش مهمی دارند چرا که کمتر خرد شدن و از بین رفتن حین تخمیر می‌شوند. به همین دلیل در زمان خرید و انبار کلش باید دقت داشت و از کلشهای ساقه بلند و طلایی هرسال برای همان سال استفاده کرد و از انباران برای چند سال خودداری کنیم و همچنین باید از خرید کلشهای خرد و خاکی و خیس خورده‌ی قدیمی پرهیز شود.
کلش خریداری شده را جهت حفظ ایمنی به صورت انبار یا تایه‌‌های مرتب و بافاصله معین چیده شود. باید بین تودههای انبارشده کلش‌‌ها با توجه به فضای موجود چندین متر (20-40 متر) فاصله وجود داشته باشد تا در هنگام بروز آتش‌سوزی به بقیه سرایت نکند. حتماً سیستم اطفاء حریق مناسب نیز برای آن در نظر گرفته شود.
منبع نیتروژنه (کود مرغی)
سومین جزء مهم در ساخت کمپوست(مواد اولیه برای تولید کمپوست) کود مرغی گوشتی با میزان ازت 3/5 تا 5 درصد با رطوبتی در حدود 30-40% است. این نوع کود معمولا بهمراه خاک اره، نرمه کلش و حتی کاتن‌های کاغذی است. این کود باید دارای رطوبت تعیین شده باشد تا ضمن سهولت در آسیاب شدن، به‌راحتی و به یکنواختی با سایر مواد اولیه ترکیب شود.
از آنجا که این کود دارای مقادیر بسیار زیادی از میکروارگانیسمهای متنوعی است، از آن به‌عنوان منبع میکروبی ساخت کمپوست میتوان نام برد. بنابراین آگاهی بر میزان آنتی بیوتیک‌ها و داروهای مصرفی برای مرغ‌هایی که از کود آن برای ساخت کمپوست استفاده می‌شود، بسیار مهم خواهد بود.
این کود معمولا کم‌کم و تدریجی و بر اساس میزان مصرف واحد، به واحد کمپوست‌سازی وارد می‌شود. تا از نگهداری طولانی مدت آن که سبب افت کیفیت آن می‌شود پرهیز گردد.
سنگ گچ
سنگ یا ژیپسم عنصر دیگری در ساخت کمپوست(مواد اولیه برای تولید کمپوست) است. به دلیل اهداف زیر استفاده آن در ساخت کمپوست، حائز اهمیت است:
۱- بهبود ساختمان و ساختار کمپوست و بالا بردن میزان تخلخل و تهویه بهتر کمپوست
۲- تنظیم PH توده کمپوستی در طول پروسه ساخت کمپوست
۳- در طول فاز پرورش قارچ، به دلیل تولید اسیداگزالو استیک اسید توسط میسیلیوم موجب تنظیم PH کمپوست خواهد شد.
۴- وجود کلسیم در سنگ گچ برای مصرف میسلیوم در مراحل رشد آن لازم است.
۵- حفظ و تنظیم رطوبت در فاز ۱ و 2
6- نقش جاذب یا تله آمونیاکی شده و از هدر رفت آن جلوگیری خواهد شد.
منابع تازه مواد تشکیل دهنده کمپوست قارچ(مواد اولیه برای تولید کمپوست)
در ابتدای صنعت پرورش قارچ، از کود اسب به عنوان کمپوست استفاده می‌شد. به تدریج به دلیل تغییر وسایط نقلیه از اسب به ماشین، از تعداد اسطبل‌‌های نگهداری اسب کاسته شد. لذا دیگر امکان این نبود که برای پرورش قارچ در سطح تجاری به کود اسبی تکیه شود.
این امر ایجاب می‌کرد که تولیدکنندگان این قارچ در فکر منابع جدیدی برای تهیه کمپوست بیفتند. بطوری‌که کم شدن تعداد اسب‌ها در طی سال‌های ۱۹۲۰ باعث شد تا کشاورزان اروپایی برای تهیه کمپوست به منابع جدید (کاه و کلش و کود مرغ) روی آورند.
تهیه یک بستر کشت مناسب و انتخابی، که در اصطلاح کمپوست نامیده می‌شود. می‌تواند شرایطی را برای قارچ خوراکی تکمه‌ای سفید فراهم نماید که مواد خام اولیه به مواد قابل جذب برای میسلیوم این قارچ تبدیل شوند. بنابراین، هدف از تهیه یک بستر کشت مناسب برای قارچ تکمه‌ای می‌تواند به‌صورت زیر خلاصه شود.
سایر منابع قابل استفاده برای تهیه کمپوست قارچ(مواد اولیه برای تولید کمپوست)
از منابع موجود برای تهیه کمپوست(مواد اولیه برای تولید کمپوست) میتوان از کود اسبی، کاه و کلش گندم و یا غلات دیگر و کود مرغ‌‌ها، سبوس گندم و کنجاله سویا و پنبه دانه نام برد.
در کشور ما، با توجه به کمبود کود اسبی، بهترین و باصرفه ترین کمپوست برای پرورش قارچ خوراکی، کمپوست حاصل از کاه و کلش گندم و کود مرغی است.
کاه کلش گندم مهمترین منبع کربن مورد نیاز در کمپوست میباشد. علاوه بر این، کاه و کلش باعث بهبود ساختمان کمپوست به منظور جذب و نگهداری آب و تهویه مطلوب آن می‌شود. هزینه مواد تشکیل‌‌دهنده کمپوست در مقایسه با سایر هزینه‌‌ها از جمله هزینه‌‌های ثابت و کارگری ناچیز است.
روش تهیه کمپوست قارچ
کمپوست قارچ اهمیت فراوانی در صنعت تولید قارچ دارد، پس شناخت مواد لازم برای ساخت کمپوست قارچ دارای اهمیت ویژه‌ای است. ویژگی‌های خاص و فراوان قارچ‌ها سبب شده است تا متخصصین آنها را در یک سلسله مستقل از موجودات زنده قرار دهند. از مهمترین این ویژگی‌ها میتوان به هتروتروف (دیگر پروری) بودن آنها، نداشتن سبزینه، استفاده از هاگ و رشد رویشی برای تکثیر و… اشاره کرد.
موجود هترتروف ارگانیسمی است که بجای استفاده از فرایند تثبیت کربن از منابع غیر آلی مانند کربن دی اکسید می‌تواند مولکول‌‌های کربنی ترکیبات آلی را جذب یا هضم کند، و با استفاده از آنها رشد و زندگی کند. فرایند متقابل هترتروفی، خودپروردگی یا اتوتروفی است. موجوداتی مانند گیاهان و جلبک‌‌ها، که می‌‌توانند با استفاده از انرژی نور خورشید و ترکیبات معدنی، ترکیبات آلی مثل کربوهیدرات‌‌ها، چربی‌‌ها، پروتئین‌‌ها و دی‌‌اکسید کربن غیر آلی را تولید کنند. 95 درصد یا بیشتر از تمام انواع موجودات زنده هتروتروف هستند. بر همین اساس قارچ‌ها برای رشد و تکثیر خود نیازمند منابع غذایی از جنس و شکل خاصی هستند. بشر برای تولید قارچ خوراکی دکمه‌ای با ساخت این مواد با عنوان بستر رویش (کمپوست قارچ) و رشد قارچ در آن، از محصول و میوه (کلاهک یا fruite body) قارچ استفاده می‌کند.
اهداف تهیه بستر رویش (کمپوست قارچ)
1- تهیه بستر کشت انتخابی بطوری‌که موجودات زنده رقابت‌‌کننده با قارچ دکمه‌ای و میکروارگانیسمهای همزیست آن نتوانند بر روی آن رشد کنند.
2- تهیه و تامین مقادیر مناسب مواد غذایی و آب که به آسانی در دسترس میسیلیوم قارچ دکمه‌ای قرار گیرند.
3- بهبود ساختمان فیزیکی مواد غذایی زمینه‌‌ای به گونه‌‌ای که هوای مورد نیاز برای رشد مطلوب میسلیوم (ریشه قارچ) فراهم شود.
نظر به اینکه قارچ یک موجود تجزیه کننده ثانویه است. بنابراین در مسیر تولید بستر رویش قارچ ضمن استفاده از مواد اولیه خاص، ابتدا باید گروهی از ارگان‌های میکروبی نظیر باکتریها و قارچهای مزوفیل و به دنبال آنها باکتریها، قارچ‌ها و اکتینومیست‌های گرمادوست بر روی این مواد فعالیت نموده تا در انتها برای رشد قارچ مناسب و مطلوب گردد.
در طی فرایند کمپوست سازی، به تدریج عناصر غذایی مطلوب برای میکروارگانیسمهای رقیب، کاهش می‌یابد. در حالی که عناصر غذایی مطلوب برای قارچ دکمه‌ای به تدریج تجمع می‌یابد.
البته کمپوست‌سازی علاوه بر تهیه یک بستر کشت انتخابی و مطلوب برای قارچ، باید بتواند ساختمان فیزیکی مناسب و همچنین مقدار مناسب آب و pH را در اختیار این قارچ قرار دهد. از آنجایی که کمپوست قارچ، مواد غذایی را برای رشد قارچ فراهم می‌کند، ترکیب مواد تشکیل دهنده آن اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
علاوه بر این، نحوه عمل آوری کمپوست و تجزیه میکروبی آن بسیار حائز اهمیت است. تغییرات شیمیایی که در مواد کمپوست توسط میکرو ارگانیسم‌ها رخ می‌دهد همراه با شیمیایی و گرمای حاصله از فعالیت میکروارگانیسم‌‌ها، کمپوست را تبدیل به یک منبع غذایی بسیار مناسب برای رشد قارچ خوراکی کرده و موجب حذف باکتریها و قارچهای مضر می‌شود.
