کپک زیتونی چیست؟ + علائم كپک سبز زيتونی در تولید قارچ

کپک زیتونی (green olive mold) در تولید قارچ یکی دیگر از بیماری های کمپوست قارچ است. این بیماری در گذشته به دلیل مشکلات فنی و تجهیزاتی در واحدهای ساخت کمپوست، بسیار رایج و شایع بود. ولی اکنون با بهبود در روش‌های ساخت کمپوست و ارتقاء در بهداشت، سیستم ها و ادوات پیشرفته ساخت بستر، این بیماری بسیار کاهش پیدا کرده‌است.

بیماری کپک زیتونی در صورت شیوع در کمپوست، بر میزان تولید محصول قارچ اثر قابل توجهی دارد. هرچه مقدار کپک کمپوست زیادتر باشد به همان اندازه مانع رشد ریسه قارچ و کاهش تولید می‌شود.

عامل این بیماری کپکی به نام chaetomium globosum spp است که به دلیل پاستوریزاسیون نامناسب، همراه با دمای بالا و در غیاب هوای تازه کافی(شرایط بی هوازی)، بهوویژه طی فاز II تولید کمپوست، ظاهر می شود.

علائم کپک سبز زیتونی

میسلیوم کپک زیتونی در کمپوست در مراحل اولیه شیوع، به رنگ خاکستری مایل به سفید است. به این دلیل در مرحله اسپان‌ران ممکن است با ریسه میسلیوم قارچ اشتباه گرفته شود. اما پس از مدتی، بدنه‌های میوه(پین) به اندازه دانه ارزن با رنگ سبز زیتونی روی قالب سفید و کرکی ظاهر می شود. به مرور زمان این لکه ها افزایش یافته و رنگ آنها تیره می شود. در انتها نیز کمپوست در این نواحی قهوه‌ای یا سیاه می شود و بوی کپک و رطوبت می دهد.

وجود بیماری زمانی محرز می‌گردد که شواهد و علائم آن (پین‌های کروی شکل و زیتونی‌ رنگ) درون کمپوست پدیدار شوند. کپک سبز زیتونی می تواند روی سطح بستر یا داخل آن ظاهر شود. هاگ‌های تولیدی آن به رنگ کرم و خاکستری است. این هاگ‌ها روی پین‌ها ایجاد می شوند و به راحتی توسط باد، حشرات، لباس پرسنل و سایر وسایل در مزرعه پخش می‌شوند.

اولین علائم این کپک معمولا در روزهای 7 تا 10 بعد از اسپانینگ، مشاهده می‌گردد. در صورت آلودگی کمپوست به کپک زیتونی، سرعت ریسه دوانی کاهش یا در برخی نقاط متوقف میشود. در این حالت کمپوست بوی کپک‌زدگی نیز خواهد داد.

کپک زیتونی در مقابل تریکودرما

در برخی مواقع ممکن است ایندو بیماری با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. زیرا هر دو کپکی سبز رنگ بر روی بستر ایجاد می کنند. اما دقت کنید که رنگ سبز این دو کپک با هم متفاوت است. همچنین کپک زیتونی باگذشت زمان و تولید هاگ، به سیاه یا قهوه‌ای تغییر رنگ خواهد داد.

در تصویر زیر می توانید تفاوت این دو بیماری را مشاهده نمایید.

عوامل ایجاد بیماری کپک زیتونی

عواملی که سبب می شود این بیماری توسعه و تکثیر یابد عبارت است از:

کمبود اکسیژن

کمبود اکسیژن در فاز دوم تولید کمپوست(در تونل‌های پاستوریزه) به دلایل:

• بارگیری و تراکم بیش از حد کمپوست در تونل با رطوبت و چگالی بالا که مانع گردش هوا خواهد شد.
• ضعف در سیستم هوارسانی تونل
• دیگر عوامل که منجر به ایجاد شرایط بی‌هوازی در تونل خواهد شد.

در صورتیکه غلظت اکسیژن در کمپوست به 16% و پایین‌تر از آن برسد، شرایط برای رشد و تکثیر این بیماری بسیار مناسب خواهد بود.

افزایش دمای کمپوست

افزایش دمای کمپوست بیش از 60 درجه در طول دوره پاستوریزاسیون فاز 2 کمپوست سازی، یکی دیگر از عوامل بروز green olive mold است. این کپک نسبت به دمای بالا مقاوم است. ولی افزایش دما به جمعیت ترموفیل‌های کمپوست آسیب می‌رساند و در نتیجه میسلیوم قارچ دکمه‌ای در بستر ضعیف از حیث مواد غذایی، رشد می‌کند. در اینصورت میسیلیوم ضعیف، توانایی رقابت با کپک های رقیب از جمله کپک زیتونی را نخواهد داشت.

گاهی اوقات، نیز دما در نقاط خاصی از تونل بسیار بالا است. یا ممکن است اکسیژن کمتری داشته باشد، که اغلب منجر به ایجاد کپک سبز زیتونی می‌گردد.

وجود آمونیاک در کمپوست

آمونیاک برای میسلیوم قارچ سمی است و سبب از بین رفتن یا تضعیف آن میشود. اما کپک زیتونی نسبت به آمونیاک مقاوم است. در نتیجه وجود آمونیاک یکی دیگر از عواملی است که سبب محیا شدن شرایط رشد برای این بیماری خواهد شد.

بنابراین مشاهده کپک سبز زیتونی در کمپوست، نشانه واضح از کیفیت پایین کمپوست است. دلیل اصلی آن باقی ماندن آمونیاک در کمپوست، بعد از پاستوریزاسیون و یا به وجود آمدن آن پس از پاستوریزاسیون است.

دلایل وجود آمونیاک در کمپوست

آمونیاک ممکن است بعد از پاستوریزاسیون در کمپوست باقی بماند یا اینکه بعداً در آن به وجود آید. مهمترین دلایل بروز این مشکل، به شرح زیر است.

• مدت زمان کوتاه پاستوریزاسیون: مدت زمان این عملیات باید 8 الی 12 ساعت باشد. دمای پاستوریزاسیون نیز باید حدود 56 تا 57 درجه سانتیگراد باشد.
• نوسانات دمایی زیاد در طی فرایند پاستوریزاسیون.
• افزایش بیش از حد دمای کمپوست در خلال عملیات پاستویزاسیون: دمای پاستوریزاسیون نیاید از 60 درجه سانتیگراد بیشتر شود. افزایش دما بیش از 62 درجه سبب واکنش شیمیایی و تولید آمونیاک در کمپوست خواهد شد.
• عدم هوادهی کافی در خلال عملیات پاستوریزاسیون.
• ایجاد شرایط بی‌هوازی در خلال پاستوریزاسیون به خاطر حجم بیش‌ از حد کمپوست در تونل و یا رطوبت بالای کمپوست فاز یک، قبل از ورود به تونل پاستوریزه کردن.
• استفاده بیش از حد از مکمل ها و کودهای نیتریک(حاوی نیتروژن) از جمله سولفات آمونیوم و اوره در تولید کمپوست.
• استفاده از کود مرغی بی کیفیت: کود مرغ باید آنقدر خشک باشد تا خوب آسیاب و به پودر تبدیل گردد. در غیر‌اینصورت کلوخه‌های آن موجب حبس آمونیاک در کمپوست خواهند شد.
• عدم اختلاط خوب کود مرغی: اگر به دلایلی مجبور شدید از کود مرغ خیس استفاده کنید، حتماً آن را در آب حل و بصورت دوغاب درآورید.
• افزایش دمای کمپوست در زمان حمل به سالن کشت و یا بعد از آن.
• رطوبت زیاد در کمپوست که منجر به تبدیل ترکیبات نیتروژن‌دار به آمونیاک میشود.

کنترل بیماری کپک زیتونی

تاکنون سم یا راه درمانی برای کنترل و از بین بردن کپک زیتونی یافت نشده‌است. بنابراین بهترین راه برای کنترل این بیماری، پیشگیری از وقوع آن است. لذا باید تمام اقدامات لازم برای جلوگیری از ظهور آن انجام شود.

دقت کنید اسپورهای کپک زیتونی نسبت به حرارت و آمونیاک بسیار مقاوم هستند. بنابراین دمای پاستوریزاسیون و غلظت بالای آمونیاک، قادر به حذف اسپور این بیماری در فاز دوم ساخت کمپوست نیست.

موارد زیر را جهت جلوگیری از شیوع بیماری green olive mold رعایت نمایید:

• انطباق با تکنولوژی و تهیه کمپوست فاز 1 با کیفیت بالا با ساختار خوب، سطح رطوبت نرمال و نسبت C/N متعادل.
• دوره تخمیر کمپوست نباید خیلی کوتاه باشد. دستیابی به کمپوست فعال که رطوبت بالا نداشته و دارای ساختار خوب باشد ضروری است.
• منابع نیتروژن مانند، سولفات آمونیوم، اوره، کود مرغی یا مواد مشابه را دقیقا قبل از پر کردن تونل اضافه نکنید.
• کمپوست باید به درستی پاستوریزه شده و با هوای تازه کافی تهویه شود. از دماهای بالاتر (بالای 60 درجه سانتیگراد) برای مدت طولانی باید اجتناب شود.
• اسپری محلول دیتان Z-78 (0.2%) برای کنترل کپک سبز زیتونی توصیه می شود.
• رعایت کامل نکات بهداشتی در مزرعه

از همراهی شما تا انتهای مقاله کپک زیتونی سپاسگزاریم. امیدواریم که مفید واقع شود.

مولف:

گردآوری، ترجمه و تحریر توسط تیم رسانه هاگ
تشکر ویژه از دکتر محمد فارسی که ما را در تالیف این مقاله یاری نمودند.
کپی تنها با ذکر منبع مجاز است.
منبع: agaricus.ru و agridaksh.iasri.res.in