نقش بسته بندی مناسب در ارتقای سطح فروش قارچ؟؟!!
نقش بسته بندی مناسب در ارتقای فروش محصولاتی غذایی از جمله قارچ را نمی‌توان نادیده گرفت. سالهاست که ارتقا کیفیت مواد غذایی از مهمترین اهداف صنعت غذا و مواد خوراکی است. یکی از مهمترین عواملی که باعث ارتقاء سطح فروش، علاوه بر کیفیت بالای محصول و بازاریابی مناسب، نقش بسته بندی مناسب و شکیل است.
برای فروش همه‌ی محصولات تولیدی، بسته‌بندی مخصوصی وجود دارد که شیوه‌ی آن را نوع و جنس کالا مشخص می‌کند. در این میان بسته بندی مناسب قارچ تازه دکمه ای به دلیل ماندگاری کم آن، از حساسیت خاصی برخوردار است.
همچنین ایمنی اصل جدا نشدنی در کیفیت ماده غذایی به شمار می‌رود. ایمنی در مواد غذایی عبارت است از فقدان یا وجود مقدار قابل قبولی از آلودگی، تقلب و ایجاد سموم طبیعی در ماده غذایی. در این راستا بسته‌بندی از جمله روش‌هایی است که میتواند مستقیما بر روی کیفیت و ایمنی مواد غذایی اثرگذار داشته باشد، بنابراین یکی از مهمترین مواردی است که در در صنعت تولید مواد غذایی و خوراکی به آن توجه کرد.
تعریف بسته بندی و اهمیت آن
بسته بندی، فرآیند طراحی و تولید ظرف نگهدارنده محصول است و ابزاری مهم و موثر تیم فروش برای تشویق مشتری به خرید کالا محسوب میشود. نقش بسته بندی مناسب محصول با رعایت تمام پارامترها و معیارهای اساسی، اینجا نمود خواهد کرد.
برای بسته بندی تعاریف متعددی وجود دارد. اما کامل‌ترین تعریف آن توسط پین در 1962 ارائه شد.
“مکانیزمی که طول مدت تهیه کالا را در مقوله توزیع، ذخیره، خرده‌فروشی و مصرف را کاهش و تضمینی برای تحویل مطمئن کالا به آخرین دانه زنجیر تولید تا مصرف (مصرف‌کننده نهایی) در شرایط مطلوب و با حداقل هزینه است.”
استانسون متخصص فروش مواد غذایی نیز این تعریف را دارد. «بسته بندی مواد غذایی بهترین متد جذب مشتری برای خرید محصول است. همچنین میتواند به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها برای تولید یک محصول که به حفظ ارزش و نگهداری آن کمک می‌کند، تلقی شود.»
در حقیقت بسته بندی عملی فنی، اقتصادی و هنری است که هزینه تحویل کالا را به حداقل رساند. در حالیکه میزان فروش و سود حاصل از آن را به بالاترین حد ممکن افزایش دهد.
بر اساس تحقیقات، اگر اصول بسته بندی مواد غذایی به خوبی رعایت شود، میتواند روی جلب نگاه و توجه مشتریان، اطلاع‌رسانی و برندسازی و به دنبال آن افزایش میزان فروش محصولات، به شدت تأثیرگذار باشد.
در این بین اهمیت نقش بسته بندی مناسب برای قارچ به عنوان محصولی بسیار حساس و با عمر کوتاه دوچندان میشود. به منظور ارائه محصول باکیفیت قارچ در قالب ظروف، لازم است علاوه بر توجه به اصول و قواعدی مذکور در این مقاله، نکات مهم دیگری از جمله رعایت تکنیک‌های تولید، برداشت، بهره‌مندی از تجهیزات متناسب بسته بندی و سردخانه بهمراه رعایت زنجیره سرما از مزرعه قارچ تا فروشگاه، الزامی و حیاتی است.
تاریخچه بسته بندی
بشر ابتدایی برای بسته بندی و نگهداری مواد غذایی خود از کدوهای خشک شده، صدف‌ها، برگها، پوست حیوانات و دیگر مواد طبیعی و همچنین برای انتقال مواد غذایی مایع همچون آب، شیر، ماست، روغن یا دوغ از پوست حیوانات استفاده می‌کردند. شواهد دیگری نیز وجود دارد که برای حمل و نقل، ذخیره غذا و محصولات کشاورزی از شاخه درختان استفاده میشد. هنوز هم در مناطق استوایی از گیاه بامبو برای ذخیره مواد غذایی استفاده می‌کنند.
با انقلاب صنعتی فوران کالاهای گوناگون تولیدی در جهان تحول اساسی در نظام تولید ایجاد نمود و تنوع کالاها و رقابت سخت میان تولیدکنندگان و بازرگانان به تدریج سبب شد تا هنر نیز وارد مجموعه فرایند بسته بندی شود و با پیشرفت بیشتر، علوم دیگری نظیر روانشناسی فردی، اجتماعی و ارگونومی نیز به این مجموعه اضافه شد.
توسعه بسته بندی به تدریج سبب مستقل شدن آن از سایر صنایع شد و رقابت و نیاز بازار سبب گردید تا صنایع بسته بندی سهمی قابل توجهی از بودجه شرکت‌های تولیدی را به خود اختصاص دهند.
نقش بسته بندی مناسب در تجارت
بسته‌بندی جزء لاینفک و ضروری تجارت مدرن است. هر چه یک کشور، کمپانی یا کارخانه‌ی تولیدی بزرگتر، صنعتی‌تر و مدرن‌تر باشد. به همان میزان اهمیت و گستردگی اجناس تولیدی آنها بیشتر است. به همین دلیل این تولیدی‌های بزرگ تلاش می‌کنند.
بسته‌بندی‌های بهتر و با کیفیت‌تری را ارائه دهند تا هم ارزش کالای خود را حفظ کند. هم در بهداشت و نگهداری کالا تا زمان دریافت به دست خریدار به نحو احسن عمل کنند.
انواع بسته بندی:
بر اساس اهداف و برنامه های شرکت تولید کننده کالا، بسته بندی به دو گروه اصلی بازار پسند و خلاق تقسیم می شود .
بسته بندی بازارپسند
بسته بندی بازار پسند نقش مهم دیگری علاوه بر نگهداری محصول بر عهده دارد که مهمترین آن فروش بهتر محصول در بازار رقابت و تجارت است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تولید انبوه محصولات بدون استفاده از علم بسته بندی، عرضه محصول بصورت عمده فروشی یا خرده فروشی در بازار امکان ناپذیر یا بسیار دشوار خواهد بود. هرچند در ابتدا به نظر می‌رسد این کار هزینه اضافی به تولیدکننده تحمیل می‌کند. اما باید در نظر داشت بدون آن، کل هزینه‌های تولید در ریسک بزرگی قرار خواهد داشت.
در این راستا باید به شیوه زندگی، ذائقه، سلیقه و حتی میزان مصرف محصولات مختلف در هر جامعه توسط مردم دقت شود. توصیه میشود تا محصولات در بسته بندی عرضه شوند که در صورت نیاز، یک یا دو وعده قابل استفاده باشد. این توصیه بویژه برای محصولات صادراتی بسیار مهم و کلیدی است.
نقش بسته بندی محصول در جذب مشتری و افزایش بازار پسندی آن بسیار مهم و انکار ناپذیر است و این موضوع در برخی از مواقع بقیه اهداف کاربردی علم بسته بندی را تحت تاثیر قرار میدهد. از سوی دیگر باید بخاطر داشت که سرمایه‌گذاری بیش از حد و اندازه در بسته بندی محصول، نه تنها باعث موفقیت محصول در بازار نمی‌گردد، بلکه میتواند باعث شکست آن نیز شود. در این مورد می‌بایست با بکارگیری نظرات کارشناسان این حوزه، دقت شود تا همواره میزان سرمایه‌گذاری انجام شده متناسب با محصول تولیدی باشد.
بسته بندی خلاقانه
بسته بندی اولین رکن ارتباطی بین خریدار با کالای تولید شده است. برای همه ما پیش آمده که یک کالا را فقط بخاطر ظاهر زیبا و فریبنده آن خریداری کرده‌ایم. از نظر علم بازاریابی، ارائه یک محصول معمولی با ظاهر جذاب میتواند ارزان‌تر از ارائه یک محصول خوب و باکیفیت، اما با ظاهر نه چندان جذاب باشد. در این حالت، ظاهر جذاب یک محصول میتواند در بالا بردن آمار فروش کالا نقش موثری داشته باشد.
محصول بسته بندی شده میتواند با ظاهر جذاب و خلاقانه، خود را به راحتی به مصرف کننده نهایی برساند. این بدین معنی است که در هنگام خرید حضوری، آن چیزی که بیش از همه عوامل بر مخاطب تاثیر گذار است لمس و ارتباط مستقیم خریدار با محصول است.
توجه به هنر طراحی به خدمت گرفته شده در بسته بندی کالا، امروزه از مهمترین فاکتورهای فروش و موفقیت در بازار تجاری است. از طرف دیگر بسته بندی خلاقانه، با افزایش فروش یک محصول سبب افزایش سطح رقابت تجاری آن کالا می‌گردد. جهان امروز تنها تشنه تولید کالا نیست. بلکه این تولید هنر است که چرخه‌های اقتصادی را به حرکت درمی‌آورد و به همین دلیل شرکت‌های تولیدی سعی در ایجاد بسته بندی جذاب و خیره‌کننده برای محصولات خود دارند.
اصول بسته بندی مناسب مواد غذایی
آشنایی با اصول علم بسته بندی و رعایت نکات آن در محفاظت از محصول، بازاریابی موفق آن، جلب نظر مشتریان و.. ، در افزایش میزان فروش و سطح رقابت‌پذیری یک شرکت موثر است. به همین دلیل شرکت‌های حرفه‌ای تولیدکننده مواد غذایی اغلب با شرکت‌های طراحی، چاپ و ساخت بسته بندی همکاری بسیار نزدیکی دارند. اصول بسته بندی مواد غذایی به قرار زیر است:
شناخت محصول
مهمترین اصل و فاکتور هنگام طراحی و ساخت بسته بندی مواد غذایی، شناخت خود محصول است. با توجه به تعدد صنایع تولیدکننده مواد غذایی، تنوع گسترده‌ای هم در بسته بندی وجود دارد بنابراین درهنگام طراحی باید برحسب نوع محصول به عواملی از جمله میزان عمر محصول در فروشگاه (Shelf Life)، مقدار، شرایط نگهداری، طریقه مصرف و…. توجه کرد.
نمونه اصول مهم بسته بندی مواد غذایی مبتنی بر شناخت محصول این است که برخی از محصولات نیاز به فضای آزاد بیشتری در بسته بندی خود دارند و بسته بندی برخی مواد نیز مثل نوشیدنی‌ها باید کاملا مقاوم در برابر ضربه باشد.
طراحی یکپارچه
از دیگر اصول مهم بسته بندی موادغذایی، طراحی یکپارچه یعنی در سایزهای مختلف بسته بندی باید از طراحی یکسان استفاده کرد. یا مثلا برای نوشیدنی‌ها که طعمهای مختلفی دارد، از طراحی یکسان استفاده کرد. اما باید رنگ آن را متناسب با هر نوع و طعم نوشیدنی تغییر داد، این کار را ساخت پیام برند گویند.
شکل بسته بندی
شکل بسته بندی مواد غذایی غالبا مستطیلی، جعبه‌ای، مکعبی، استوانه‌ای و مشابه آن است. اما می‌توانید بسته به نوع ماده غذایی خود، با ایجاد تنوع در شکل، از رقبا پیشی بگیرید. هرچند شکل بسته بندی مواد غذایی تضمین کننده افزایش میزان فروش نیست. اما تجربه نشان داده که در جلب توجه مشتری بسیار مؤثر است. به همین دلیل از اصول مهم بسته بندی مواد غذایی این است که شکل بسته بندی هایی که رقیب شما استفاده می‌کند را تغییر دهید یا برای محصولات خود شکل جدیدی را طراحی کنید.
پیام برند و محصول
از جمله هوشمندانه‌ترین اصولی که در بسته بندی مواد غذایی باید به آن توجه کافی شود، انتقال موثر پیام برند و محصول است. به عنوان مثال اگر محصول تولیدی شما شکلات است و میدانید که مصرف شکلات باعث افزایش انرژی افراد می‌گردد، این نکته را در طراحی خود منعکس کنید. یا اگر در زمینه تولید و بسته بندی آجیل فعالیت دارید در طراحی خود به نقش آجیل در بهبود حافظه اشاره کنید.
تصویر
در یک آزمایش ساده متوجه می‌شوید که اگر به هر چیزی نگاه کنید، بخش بزرگتر آن سریعتر از سایر اجزا به چشم می‌آید. این موضوع در علم بسته بندی نیز کاربرد دارد و منظور از آن، تصویر روی بسته بندی است. تصاویر، قدرت انتقال مطلب بسیار بالاتر و سریعتری دارند. همچنین مهم است که در همان لحظه اول، تأثیر خوبی روی مشتری بگذارد. بسته بندی مواد غذایی علاوه بر جذابیت و کیفیت، باید با نوع محصول، نوع مواد اولیه مورد استفاده، فواید یا حتی ترکیبی از آن ها مرتبط باشد.
سبک مینیمالیستی
برای جلب توجه بیشتر تصویر در بسته بندی محصول باید به زیبایی ترکیب رنگ انتخابی، گم نشدن برند در بین نوشته‌ها، یافتن آسان دستورالعمل نگهداری و شیوه مصرف توسط مشتریان توجه ویژه شود. بر همین اساس توصیه میشود تا در طراحی بسته بندی از طرح‌های مینیمال استفاده گردد.
امنیت
شرکت هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت دارند، محصولات خود را تا کیلومترها در سراسر جهان جابجا می‌کنند. لذا از چندین ساعت تا چند روز مواد غذایی آنها باید شرایط محیطی مختلف را تحمل کند و بدون وارد شدن هرگونه آسیبی به آن، تا زمان رسیدن به دست مشتری، تازگی خود را حفظ کند. این امر لزوم بسته بندی کاملا ایمن و بدون اجازه نفوذ گرد و خاک، هوا و پاتوژن‌ها بهمراه بهبود شرایط نگهداری و استفاده از سردخانه ها را ضرروی می‌نماید.
کارایی و کاربرد
برخی از شرکت‌های تولید مواد غذایی که خودشان کار طراحی بسته بندی را انجام میدهند، در طراحی صرفا به این نکته توجه دارند که محصول در فضایی مناسب قرار بگیرد و ریسک آسیب به آن کمتر شود. درحالیکه علاوه بر موارد مذکور، بسته بندی باید کارایی و کاربردهای خاص نیز داشته باشد. به عنوان مثال باید طراحی به گونه‌ای باشد که در فضای کمتر بتوان تعداد بیشتری از محصول را داخل بسته بندی، کارتن یا قفسه قرار داد. یا بتوان پس از اتمام محصول ظروف بسته بندی را برای کارهای دیگری هم استفاده کرد. در اینصورت اگر بخاطر نوع بسته بندی قیمت محصول افزایش یابد، مشتریان باز هم استقبال خواهند کرد.
مواد اولیه ساخت
از مهمترین نکات در اصول بسته بندی مواد غذایی، توجه به نوع مواد اولیه مصرفی در ساخت آن، بسته به نوع محصول است. به عنوان مثال علیرغم داشتن صرفه اقتصادی و سودآوری، نباید از ورقه‌های حلبی از جنس قلع، برای مواد خوراکی تر استفاده کرد. زیرا فلزات سنگین سمی آن با غذا واکنش میدهد.
همچنین اگر تولیدکننده شیر، آب، آبمیوه و غلات هستید باید از مواد پلاستیک و از نوع HDPE استفاده نمایید. یا اگر کار تولید ماست و کچاپ دارید بهترین گزینه متریال پلی پروپیلن است زیرا که هم طراحی بر روی آن بسیار زیبا خواهد شد و هم از ترشیدگی مواد غذایی جلوگیری می‌کند.
اهداف بسته بندی موادغذایی
بسته بندی یکی از موارد مهم در فرآوری و توزیع محصولات غذایی است که دارای اصولی معین و اهداف مشخصی از طرف تولیدکنندگان آن به شرح زیر است:
حفاظت از محصول
وظیفه اصلی و هدف اولیه بسته بندی، نگهداری از محصول است. بسته بندی باید توانایی حفاظت از محصول را در برابر انواع حملات فیزیکی، شیمیایی و آلودگی های بیولوژیکی از جمله میکروارگانیسم ها، حشرات و جوندگان داشته باشد. همچنین باید از محصول در برابر آسیبهای وارده در طی حمل و نقل، جابجایی و انبار کردن، آسیب مستقیم ناشی از رطوبت، نور، گرما و سایر فاکتورهای محیطی محافظت نماید.
راحتی مصرف
بسته بندی باید مصرف ماده غذایی را برای مصرف کنندگان آسان نماید. به عنوان مثال بسته شدن درب بسته بندی پس از مصرف و راحتی در استفاده مجدد از محصول، یکی از نمونه‌های این مورد در محصولی مثل آدامس یا انواع محصولات قارچی است.
گروه بندی محصول
بسته بندی میتواند به منظور دسته بندی و گروه بندی یک محصول در تعداد یا مقادیر زیاد انجام گیرد. مثلا در برخی موارد میزان غذای موجود در یک بسته صرفا برای یک بار مصرف تعبیه شده است(مانند کنسروها)، اما جعبه‌های 12 تایی تخم‌مرغ برای چندبار مصرف در نظر گرفته شده‌اند.
آگاهی از محصول
بسته بندی مواد غذایی به دلیل معرفی محصول به مصرف‌کننده باید قادر به برقراری ارتباط و آموزش باشد. بسته بندی مناسب و اصولی علاوه بر متقاعد کردن مصرف‌کنندگان برای خرید یک محصول، آنها را در مورد چگونگی استفاده از محصول، محتویات یا مقدار محصول موجود، مواد تشکیل دهنده، شرایط نگهداری، ارزش غذایی و سایر اطلاعات مربوطه آگاه میسازد. محصولی که بتواند این موارد را به خوبی ارائه نماید، بیشتر مورد پسند مشتری است.
جذب مشتری
یک ماده غذایی با بسته بندی اصولی و شیک، قطعا در جلب نظر مشتریان و تمایل مشتری برای خرید بسیار ثاثیرگذار است. در برخی موارد دیده شده که بسته بندی جذاب یک محصول باعث شده تا مشتریان علیرغم نیاز و یا شناخت به یک محصول صرفا به دلیل علاقمندی به ظاهر آن را در سبد خرید خود قرار داده‌اند. که این امر نشان از اهمیت بسته بندی جذاب نزد مشتری دارد.
حمل و نقل راحت تر
اگر اصول بسته بندی کردن مواد غذایی به درستی رعایت نشود، مشتریان در حمل مواد غذایی با مشکل مواجه خواهند شد. لذا شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی نسبت به نوع ماده غذایی، بسته بندی متفاوتی به شکل قوطی، جعبه، بطری، کیف و .. برای محصول خود انتخاب می‌کنند.
ملزومات بسته بندی مناسب مواد غذایی
بسته بندی مواد غذایی با ملزومات بسیاری همراه است. برخی از این ملزومات عبارتند از: حفاظت در برابر آلودگی میکروارگانیسم‌ها، ممانعت از خروج رطوبت یا ورود اکسیژن، محافظت در برابر بو و سموم محیطی، سد در برابر اشعه فرابنفش، شفاف بودن، مقاومت در برابر ضربه ، دارا بودن ظاهر مناسب، دارا بودن قابلیت چاپ بر روی آن، ارزان بودن، سازگاری با مواد غذایی و… .
آب و اکسیژن
تمامی پلیمرهایی که به صورت عمومی در صنعت بسته بندی مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرند به آب و اکسیژن اجازه ورود به داخل بسته بندی را میدهند. با این حال میزان مقاومت پلیمرها در برابر این نفوذ متفاوت بوده و بستگی به ساختار شیمیایی و فیزیکی پلیمر دارد.
مقاومت در برابر گاز و بو، امری دو جانبه است. برخی بوها باید قابلیت خروج از بسته بندی را داشته باشند و برخی نیز باید محفوظ بمانند. در اکثر موراد باید از وارد شدن اکسیژن ممانعت کرد. اما در برخی مواد گازهایی مانند کربن‌دی‌اکسید تولید می‌کنند که باید خارج شوند. نمونه این موضوع در بسته بندی قارچ دیده میشود.
محافظت در برابر رطوبت نیز امری دو سویه است. در غذاهای خشک باید از نفوذ رطوبت جلوگیری شود. اما در غذاهای مرطوب باید از خروج رطوبت جلوگیری کرد. ممانعت از خروج روغن نیز یکی دیگر از مواردی است که باید در این خصوص به آن توجه نمود. نکته مهم این است که بسته بندی های مقاوم در برابر نفوذ رطوبت، لزوما در برابر نفوذ روغن مقاوم نیستند و بالعکس.
نور
شفافیت و محافظت بسته بندی محصول در برابر نور دو امر متناقض یکدیگر هستند. شفاف به دلیل اینکه به مصرف کنندگان امکان دیدن محصول را میدهد، مطلوب است. اما از سوی دیگر اکثر غذاها نسبت به نور حساس هستند. انتخاب ظروف نگهداری محصول باید با عمر مفید محصول و میزان آسیب وارده از طریق نور در این مدت زمان متناسب باشد.
بسته بندی مهر و موم
بسته بندی باید کاملا مهر و موم شده باشد و امکان استفاده از آن بدون باز کردن بسته وجود نداشته باشد. این
امر برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری‌زا و حتی سموم توسط افراد الزامی بوده و جزو مواردی است که امروزه به آن توجه بسیاری میشود. هنگام خرید حتما به پلمپ بسته توجه نماید و از خرید بسته بندی هایی که قبلا باز شدند، خودداری نماید.
در نهایت قابلیت‌هایی همانند باز شدن راحت و نحوه پخش که در محصولات گرانوله، مایع و حتی جامد دارای اهمیت است، نیز باید در نظر گرفت.
انواع ظروف بسته بندی
انواع ظروف بسته بندی را می‌توان به 3 دسته تقسیم کرد:
- دسته اول: این گروه از ظروف به صورت مستقیم با مواد غذایی در تماس هستند بنابراین باید غیر سمی و با غذا سازگار باشند. این ظروف نباید باعث ایجاد تغییر در بو، مزه و سایر واکنش های شیمیایی در غذا شوند.
- گروه دوم: این گروه از ظروف که جزء بسیار مهمی در صنعت بسته بندی هستند، با ماده غذایی تماس مستقیم نداشته و اصطلاحا بیرونی یا ظروف ثانویه هستند. چندین قوطی، ظرف یا کیسه مجزا را در کنار هم نگه داشته یا جدا از هم نگهداری می کند.
- گروه سوم: شامل ظروفی هستند که چندین ظروف ثانویه را در کنار هم نگه میدارند تا جابه جایی و حمل و نقل راحت تری داشته باشد.شامل کارتن ها و بسته بندی های پلاستیکی.
استانداردهای مواد اولیه مورد استفاده در بسته بندی مناسب مواد غذایی
ترکیبات محدودی در بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شوند. برخی از این ترکیبات عبارتند از: فلز، شیشه، کاغذ و کارتن، پلاستیک‌ها و مقادیر اندکی از چوب و الیاف کتان. بطور کلی مواد و اصول بسته بندی مواد غذایی را می‌توان در گستره وسیعی از شکل‌ها و فرم‌ها دید.
برخی از این فرم‌ها عبارتند از: قوطی سفت و سخت، فویل‌های آلومینیومی انعطاف پذیر، کوزه‌های شیشه‌ای و بطری، قوطی و بطری پلاستیکی سفت و نیمه مستحکم، پلاستیک‌های انعطاف پذیر ساخته شده از فیلم‌های مختلفی که در ساخت کیسه و بسته بندی استفاده میشود، کاغذ، مقوا، محصولات چوبی که به عنوان جعبه و کیسه استفاده می‌شوند و لمینیت‌ها یا بسته های چند لایه که در آن کاغذ، پلاستیک و فویل با یکدیگر ترکیب شده‌اند تا خواص غیرقابل دستیابی را با استفاده از گروه دیگری بدست بیاورند.
در انتخاب مواد بسته بندی موارد بسیاری را باید در نظر گرفت. از جمله مسائلی که در ارتباط با این موضوع در نظر گرفته میشود، تاثیر متقابل محصول و بسته بر روی همدیگر است که به این موضوع اصطلاحا Interaction میگویند. بصورت کلی مهمترین ویژگی‌هایی که در انتخاب مواد بسته بندی مورد توجه قرار می‌گیرد عبارتند از:
عدم تاثیر متقابل سو بین محصول و مواد غذایی
الف) ماده بسته بندی از طرق مختلف میتواند اثرات سو بر محصول ایجاد کند. انتقال مونومرهای سازنده آن، که بطور آزاد در بافت ماده پلیمری وجود دارند، در نتیجه حرارت و به واسطه تجزیه حرارتی آزاد می‌شوند. در نتیجه باعث مسموم شدن محصول می‌گردد.
از سوی دیگر مصرف بیش از حد مجاز و انتقال ترکیبات افزودنی که به منظور بهبود ویژگی‌های ماده بسته بندی بکار رفته‌اند، باعث ایجاد مسمومیت می‌گردد. در این مورد می‌توان به استفاده از ترکیبات نرم‌کننده اشاره کرد که به خصوص در مورد ماده پلیمری Vinil chlorile یا P.V.C مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر مونومر سازنده PVC یعنی وینیل کلراید یا VC به محصول منتقل می‌گردد و این عامل سرطان‌زا می‌باشد. بنابراین اصولا استفاده از P.V.C در بسته بندی محصولات غذایی به واسطه این اثرات سو بسیار محدود گردیده است.
ب) انتقال ترکیبات از محصول و اثرات سو آن بر ماده بسته بندی نیز حائز اهمیت است. در چنین مواردی ماده بسته بندی باید نسبت به ترکیبات واکنش دهنده از محصول مورد نظر مقاوم باشد.
ویژگی های مکانیکی ماده بسته بندی
مواد اولیه باید در برابر برخورد، ضربه و سوراخ‌شدگی مقاومت بالایی داشته باشند، تا بتوانند از مواد داخل خود محافظت کنند.
مقاومت حرارتی
بسیاری از محصولات غذایی بلافاصله پس از فرآوری یعنی بصورت گرم و داغ در داخل بسته بندی وارد می‌شوند. همچنین بسیاری از محصولات را به شکل آماده به مصرف، تولید می‌کنند و تنها در هنگام مصرف نیاز به حرارت دهی مجدد جهت گرم کردن نهایی وجود دارد. بنابراین مقاومت حرارتی در این گونه مواد حایز اهمیت است. این موضوع در محصولات کنسروی قابل تامل است.
کم بودن وزن مخصوص
این مساله بطور مشخص از نظر حمل و نقل اهمیت دارد و ویژگی اصلی مواد پلیمری و برتری آن بر فلزات و شیشه از این نقطه نظر می‌باشد.
قابلیت مشاهده بودن محتویات درون بسته
این مساله امری بسیار مطلوب از نظر خریدار است. اما در عین حال از نقطه نظر حساسیت محصول غذایی نسبت به تابش نور، در بسیاری از موارد باید جنسی انتخاب شود که از تاثیر نور بر روی محصول غذایی ممانعت کند. در این مورد معمولا از رنگی کردن بسته با استفاده از رنگدانه‌ها و یا متابولیزه کردن آن با استفاده از رسوب آلومینیوم و یا یک لایه مستقل از فویل آلومینیوم در کنار ماده اصلی کمک گرفته میشود.
بسته بندی مناسب قارچ خوراکی تازه
قارچ خوراکی یکی از محصولات پرطرفدار در جهان است که هر سال بر ارزش و طرفداران آن افزوده میشود. اما مشکل قارچهای تازه این است. که به دلیل دارا بودن حساسیت بالا، کوتاهی عمر و نرمی بافتشان به راحتی در معرض انواع آسیب مانند لهیدگی، ترک خوردگی، تغییر رنگ و حتی شکنندگی و فاسد شدن قرار دارند.
به همین دلیل در بسته بندی مناسب قارچ علاوه بر استانداردهای کلی بسته‌بندی محصولات، باید به نکات ویژه‌ای توجه کرد تا حداکثر کیفیت قارچ حفظ شود.
انواع ظروف نگهدارنده قارچ
شاید اکثر ما قارچ را در بسته‌های پلاستیکی آبی رنگ دیده‌باشیم، درست است که این نوع ظرف هنوز هم در ایران رایجتر از سایر انواع بسته‌بندی‌هاست. اما انواع متنوعی از بسته‌بندی در سطح جهان استفاده میشود.
1- ظروف پلاستیکی رنگی
ظروفی که به طور سنتی در بسته بندی قارچ های تازه استفاده میشود از جنس پلاستیک است. این ظروف بیشتر در رنگ‌های آبی، مشکی یا شفاف در بازار موجود هستند. این ظروف سالهاست که در این صنعت کاربرد دارند. ولی به دلیل نازسازگاری با محیط زیست، در بسیاری از کشورها مصرف آنها محدود و از جایگزین‌های دیگری استفاده میشود.
این ظروف عموما بعد از این که با قارچ پر شدند، با یک رویه پلاستیکی مستور می‌شوند و به سرعت روانه بازار می‌گردند. زیرا این ظروف به ماندگاری قارچها کمکی نمی‌کنند. بهتر است قارچ ها بلافاصله بعد از بسته بندی مناسب در این ظروف، بدست مصرف‌کننده برسند.
این ظروف عموما به شکل کاسه‌ای و سینی تولید میشود که فرم سینی آن را برای بسته‌بندی مناسب قارچ اسلایس به کار می‌برند.
2- ظروف پلی پروپیلن شفاف
این ظروف از کیفیت مواد اولیه مرغوبی برخوردارند و به دلیل شفافیت قارچها در داخل آنها به خوبی رویت می‌شوند. به همین دلیل بین مشتریان محبوبیت بیشتری دارند.
بکارگیری از این ظروف به دلیل قیمت بالاتر آنها در صنعت قارچ چندان مرسوم نیست. به علاوه این نوع بسته‌بندی هم با محیط زیست سازگار نیست و اثری هم در ماندگاری بالاتر قارچ ندارد.
3- ظروف پلاستیک قابل بازیافت
با توجه به اهمیت بازیافت پلاستیک و دغدغه محیط زیستی اکثر جوامع، تولید بسته بندی مناسب سازگار با محیط زیست، چند سالیست که مورد توجه قرار گرفته‌است. بنابراین محصولات متنوعی در این راستا تولید می‌گردد. طبیعی است که اگر به بازار بین‌المللی فکر می‌کنیم باید به این نوع ظروف توجه بیشتری داشته باشیم.
4- ظروف مقوایی
استفاده از ظروف مقوایی هم چند سالی است به دلیل سازگاری با محیط زیست باب، و مورد توجه قرار گرفته‌است. در این روش به دلیل جذب آب توسط ظروف ماندگاری قارچ نیز افزایش می‌یابد.
هر چند هنوز در ایران در بسیاری از مناطق از کیسه‌های پلاستیکی بزرگ برای این کار استفاده می‌کنند. ولی رویکرد جهانی به کارگیری این جعبه‌های مقوایی است که هم با محیط زیست سازگارترند و هم قارچها را از له شدگی و آسیب نجات میدهند.
البته ظروف مقوایی بصورت محدودتر هم برای بسته بندی مناسب قارچ کاربرد دارد. کمابیش طرفداران محیط زیست آن را ترویج می‌کنند.
به نظر می‌رسد در آینده‌ی نه چندان دور این ظروف بتوانند طرفداران بیشتری را به خود جلب کنند.
5- ظروف چوبی و حصیری
کشورهایی که دسترسی به منابع چوب در آنها زیادتر است برای حل مشکل ناسازگاری با محیط زیست، از ظروف چوبی استفاده می‌کنند. این ظروف از آنجا که جاذب آب هم هستند ماندگاری قارچها را افزایش میدهند.
این روش در ژاپن و چین طرفداران بیشتری دارد.
6- ظروف قارچ میسلیومی
یکی از جدیدترین روش‌ها بکارگیری از میسلیوم قارچ برای بسته بندی است. این روش به عنوان خلاقانه‌ترین و سازگارترین روش سازگار با محیط زیست موجود است.
انواع روکش ظروف بسته بندی مناسب قارچ
در حال حاضر اکثر ظروف بسته‌بندی مناسب قارچ در ایران با یک روکش سلفونی مستور می‌شوند. مشکل این پوشش جمع کردن رطوبت در ظرف و کاهش ماندگاری قارچ است.
از جدیدترین روکشهای این ظروف می‌توان به پلاستیک میکروسوراخ اشاره کرد. که این روزها در بازار جهانی طرفداران زیادی برای روکش ظروف نگهداری قارچ پیدا کرده‌اند.
حرف آخر
بصورت خلاصه بیشترین نقش بسته بندی مناسب را می‌توان برندسازی و ایجاد هویت برای محصول دانست. زیرا مصرف‌کننده وقتی محصول را خریداری می‌کند، برند آن را نیز می‌خرد. بنابراین انتخاب محصول تحت‌الشعاع مطرح بودن برند خواهد بود. به همین دلیل بسته‌بندی علاوه بر محافظت از محصول، یکی از بهترین شیوه‌های شناسایی آن به مردم است. حتی برای افزایش صادرات نیز می‌توان با طراحی منحصر بفرد، سطح فروش را ارتقا داد.
همچنین یک بسته‌بندی معیوب میتواند تمام تلاش تولیدکننده مواد غذایی با استفاده از دقیق‌ترین روش‌ها و صرف هزینه‌های زیاد را از بین برد.
اگر به صادرات قارچ می‌اندیشیم در بسته‌بندی نیز باید همگام به استاندارد جهانی قدم برداریم. هرچه دیرتر به این قافله بپیوندیم، جبران آن به مراتب برای ما سخت‌تر خواهد بود.
نقش بسته بندی مناسب قارچ خوراکی به دلیل نداشتن بافت محافظ و حساسیت و آسیب‌پذیری آن در پروسه تولید، برداشت و حمل‌ونقل، کاملا ضروری است.
لذا لازم است با بکارگیری تمام اصول فنی و تخصصی، در فرایند تولید برای ساخت محصولی باکیفیت همت گماشت. همچنین ضمن رعایت اصول در امر بسته بندی و رعایت زنجیره از مزرعه تا فروشگاه، اقدام به تولید محصولاتی با کیفیت گردد. در سایه انتخاب بسته بندی های جذاب و مبتنی بر خلاقیت، ضمن تشویق مصرف کنندگان داخلی به مصرف هرچه بیشتر قارچ، بتوان برای تسخیر بازارهای منطقه و فرامنطقه‌ای برنامه‌های کارامدی را تنظیم نمود. تا بواسطه آن صنعت قارچ کشور بتواند از منافع صادرات، حداکثر بهره وری را نصیب خود نماید.
راهکارهای مذکور برای حل چالش های پیش رو از سمت تیم کارشناسان هاگ می‌باشد.
مولف:
نویسنده: سردبیر مجله هاگ
