تلقیح کمپوست با اسپان (اسپانینگ)
پس از پاستوریزاسیون کمپوست و شیرین سازی آن نوبت به تلقیح کمپوست با اسپان یا مایه زنی(اسپانینگ، spawning) می رسد.
اضافه کردن اسپان یا بذر قارچ برای تلقیح کمپوست
عملیات تلقیح کمپوست یا اسپانینگ، عبارت است از انتقال دانه‌های اسپان (بذر قارچ) به کمپوست که در حقیقت میسیلیوم قارچ از دانه اسپان به کمپوست منتقل میشود.
میزان بذر لازم برای عملیات اسپانینگ
عموما واحد اندازه‌گیری اسپان لیتر است. ولی در کشور ما از واحد کیلوگرم استفاده میشود.
یک کیلوگرم اسپان از جنس گندم حدود ۱/۶ لیتر حجم دارد و به زبان دیگر هر لیتر حدود ۰/۶ کیلوگرم وزن دارد.
برای تلقیح کمپوست ۵ تا ۶ لیتر بذر خارجی توصیه میشود. ولی این میزان برای اسپان داخلی ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم است.
عواقب تلقیح کمپوست با مقدار نامناسب اسپان
بدیهی است بدون وجود میسیلیوم حتی در بهترین کمپوست عملکرد و محصول قارچی نخواهیم داشت. اگر میزان اسپان مصرفی کمتر از حد استاندارد‌های آن توصیه و اجرا شده باشد، طول مدت طولانی‌تری برای کلونیزه شدن کامل کمپوست قارچ پاستوریزه شده نیاز خواهد بود. در این فرصت ریسک برتری کپک‌های رقیب و حضور آنها در کمپوست بیشتر خواهد شد.
از سوی دیگر در صورت مصرف بیش از حد اسپان در کمپوست، یک هفته پس از تلقیح درجه حرارت کمپوست بالا خواهد رفت و مشکلاتی در خصوص کنترل دمای آن بروز می‌کند. در برخی شرایط این دمای بالا حتی سبب مرگ گروهی از میسلیوم در مرکز کمپوست خواهد شد. در نتیجه مجددا ریسک حضور کپک‌های رقیب در کمپوست بالا می‌رود.
نکته قابل توجه در این بخش با بالا رفتن دمای کمپوست و ماندگاری آن، درصد قابل توجهی از رطوبت بخش‌های مرکزی کمپوست از دست رفته که بر عملکرد محصول نهایی تاثیر بسزایی خواهد داشت.
در این خصوص نظر به تاثیرات مخرب افزایش دما بر کمپوست و میسیلیوم از سوی برخی متخصصین توصیه می شود در تابستان میزان مصرف اسپان 10 الی 20 درصد در تن کمپوست کاهش یابد.
بنابراین با اهداف واهی چون کوتاه کردن طول دوره اسپان ران، افزایش میزان تولید قارچ و کنترل و پیشگیری از حضور بیماری‌ها و موارد این‌چنینی، از مصرف بیش از حد و یا کمتر از حد استاندارد بذر قارچ پرهیز شود!
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله متدهای تلقیح کمپوست قارچ را مطالعه کنید.
شرایط تلقیح کمپوست
در طول مرحله اسپانینگ دو اصل باید مورد توجه قرار گیرد.
- توزیع و انتشار یکنواخت اسپان در تمام توده کمپوست
- رعایت نکات بهداشتی به صورت جدی در تمام طول دوره تلقیح کمپوست
عملیات اسپانینگ منسوخ شده‌است!
امروزه با توجه به تحولات چشمگیر در صعت ساخت کمپوست و بکارگیری سازه‌های نوین چون بونکر و تونل‌های تخصصی فاز دو، با انتقال کمپوست در پایان فاز دوم ساخت کمپوست و پس از خنک شدن، عملیات اسپانینگ بر روی کمپوست صورت میگیرد.
کمپوست پس از تلقیح با میزان معین اسپان به شکل بلوک‌های مکعب مستطیل و به وزن ۱۷ تا ۲۰ کیلوگرم، توسط دستگاه بلوک‌زن (Compost Block) بسته‌بندی و آماده ارسال به سالن‌های کشت میشود.
مهمترین دلایل اسپانینگ در هنگام تولید کمپوست:
- جلوگیری از آلودگی کمپوست
- سهولت در انتقال کمپوست
- میزان ثابت مصرف بذر در واحد سطح کمپوست
- تراکم یکدست الیاف میسلیوم در کمپوست
شرایط کمپوست برای تلقیح
کیفیت کمپوست مصرفی از حیث پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در میزان راندمان برداشت محصول بسیار دخیل است. ولی آنچه که سبب رشد بی‌دردسر و بدون مشکل میسیلیوم در کمپوست پس از تلقیح خواهد شد عبارت است از:
- غلظت آمونیاک موجود در کمپوست در پایان فاز دوم باید کمتر از 10ppm باشد. زیرا آمونیک برای میسیلیوم قارچ سمی است و باعث خشک شدن و از بین رفتن آن میشود.
- رطوبت 68-70% سبب رشد مناسب میسلیوم و حداکثر راندمان تولید محصول خواهد شد.
- میزان اسیدیته (PH) ایده‌ال کمپوست فاز دوم 7 تا 7.5+ است.
پس از تلقیح
با انتقال کمپوست به سالن‌های پاک و استریل پرورش قارچ عمدتا در روز ۱ تا ۳ یا ۱۰ تا ۱۲ طی عملیات تخته کوبی اقدام به یکنواخت سازی سطح بستر و تسطیح آن می شود. پس از آن بلافاصله سطح بستر با هدف جلوگیری از آلودگی و کاهش رطوبت توسط نایلون سوراخدار یا روزنامه پوشیده خواهد شد. برای دسترسی به توضیحات بیشتر در این بخش و اشاره به محسنات و معایب مصرف روزنامه یا نایلون سوراخدار به سایر مقالات این سایت مراجعه شود.
برای رشد ایده‌ال میسیلیوم در کمپوست و حصول محصول مطلوب، علاوه بر کیفیت کمپوست، خاک مصرفی و اسپان، سلسله عملیات سالن‌داری بی‌نقص بویژه تامین اقلیم مناسب رشد در هر یک از مراحل تولید نیز بسیار مهم و تاثیرگذار است.
