کتاب پرورش و اصلاح قارچ‌های خوراکی با تاکید بر قارچ دکمه‌ای سفید
کتاب پرورش و اصلاح قارچ های خوراکی با تاکید بر قارچ دکمه‌ای سفید به تالیف محمد فارسی، حمیدرضا گردان به نشر از جهاد دانشگاهی (دانشگاه فردوسی مشهد) می باشد.
- عنوان: پرورش و اصلاح قارچ های خوراکی با تاکید بر قارچ دکمه‌ای سفید
- مؤلفان: محمد فارسی، حمیدرضا گردان
- ناشر: جهاد دانشگاهی (دانشگاه فردوسی مشهد)
- ویراستار: عبدالکریم کاشی
- زبان: فارسی
- رده‌بندی دیویی: ۶۳۵٫۸
- سال چاپ: ۱۳۸۸
- نوبت چاپ: ۲
- تیراژ: ۱۵۵۰ نسخه
- تعداد صفحات: ۱۴۸
- قطع و نوع جلد: وزیری (شومیز)
- شابک ۱۰ رقمی: ۹۶۴۳۲۴۱۴۲۴
- شابک ۱۳ رقمی: ۹۷۸۹۶۴۳۲۴۱۴۲۱
چکیده
ارزش غذایی قارچ‌های خوراکی
کشور ما هم اکنون نزدیک به ۷۰ میلیون نفر جمعیت دارد که پیش‌بینی می‌شود این جمعیت تا سال ۱۴۰۰ شمسی به ۸۰ میلیون و تا سال ۱۴۰۰ به ۱۰۰ میلیون نفر برسد. با افزایش روزافزون جمعیت و نیز تغییر الگوی مصرف، مقدار غذای سرانه و مصرف کل غذا افزایش‌یافته است، به‌طوری‌که ماله غذا در آینده نزدیک یکی از مهم‌ترین مسائل کشور خواهد بود.
در این بین آنچه بیش از همه بحرانی خواهد بود، مسئله کمبود پروتئین می‌باشد. پروتئین بزرگ‌ترین کمبود در رژیم غذایی مردمان کشورهای فقیر محسوب می‌شود. این موضوع باعث ایجاد انگیزه‌ای بین‌المللی برای تحقیق درباره ارزش غذایی قارچ‌های خوراکی در کنار سایر گیاهان زراعی و باغی شده است.
بستر کشت قارچ‌های خوراکی
بستر کشت قارچ‌های خوراکی مستقیماً از ضایعات لیگنوسلولزی کشاورزی (کاه و کلش غلات، خاک‌اره، دانه قهوه، پوست پنبه‌دانه و غیره) و دام‌پروری (کود مرغی، کود گاوی، کود اسبی و غیره) تهیه‌شده و این نوع ضایعات در بسیاری از کشورها و ازجمله کشور ما فراوان هستند. در ایران تولید محصولات کشاورزی و پرورش دام و طیور در کنار هم از رونق بالایی برخوردار است. از کاه و کلش گندم عمدتاً برای تغذیه دام‌ها خصوصاً گاو و گوسفند استفاده می‌شود.
مواد اصلی تولید قارچ خوراکی
در سال‌هایی که بارندگی مناسب باشد، کاه و کلش غلات به‌قدری فراوان می‌شود که حتی جمع‌آوری آنها از مزرعه و حمل و انبار آنها صرفه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر، در شمال کشور، کلش برنج را عمدتاً در مزرعه می‌سوزانند و با آب صرف پوشال و پوشش سقف خانه‌ها می‌رسانند. بنابراین یکی از مواد اصلی تولید قارچ خوراکی، یعنی ضایعات کشاورزی و دام‌پروری، به فراوانی در اختیار می‌باشد. از سوی دیگر، نیروی کارگری نسبتاً ارزان که نقش مهمی در کارگاه‌های تولید قارچ دارد، به‌قدر کافی در کشور موجود است.
ایجاد اشتغال در تمامی زمینه‌های مرتبط
بنابراین، توسعه صنعت پرورش قارچ خوراکی در ایران با توجه به نیروی کار ارزان و فراوانی کاه و کلش غلات خصوصاً گندم و برنج و کودهای حیوانی خصوصاً کود مرغی، مقرون‌به‌صرفه است و می‌تواند موجب تولید غذای باارزش و ارزان، استفاده بهینه از تولیدات کشاورزی و صنایع غذایی (که گامی جنبه ضایعات پیدا امی کنند) و ایجاد اشتغال در تمامی زمینه‌های مرتبط (تمامی مشاغل مرتبط با پرورش قارچ‌های خوراکی در حوزه‌های صنعت، تحقیقات و خدمات) شود.
علاوه بر موارد فوق پرورش قارچ از طرق ذیل می‌تواند به اقتصاد کشور کمک نماید.
۱. ایجاد اشتغال تمام‌وقت و با نیمه‌وقت و درنتیجه ایجاد درآمد اصلی و با درآمد چنین برای خانواده‌ها
۲. استفاده از ضایعات کشاورزی برای تولید غذا و تبدیل بهینه آنها به کودهای زراعی
۳. استفاده از اوقات بیکاری کارگران فصلی مشاغل دیگر ازجمله کشاورزی
۴. استفاده از مکان‌های بلااستفاده برای تولید قارچ در منازل داخل شهرها
۵. ایجاد اشتغال و درآمد برای بانوان و خصوصاً بانوان سرپرست خانواده در منزل.
رایج‌ترین قارچ‌ها
قارچ خوراکی دکمه‌ای سفید، رایج‌ترین قارچ زراعی جاری در سطح جهانی است (۳۹%). این قارچ در کشور ما نیز، بیشترین سهم را (۸۵%) در تولید قارچ‌های خوراکی به خود اختصاص داده است. در کشور ما متوسط عملکرد این قارچ در حدود ۱۴ کیلوگرم در مترمربع می‌باشد. این رقم تقریباً معادل متوسط عملکرد جهانی در چند دهه گذشته است. البته نیازی نیست که برای رسیدن به عملکرد کنونی جهان (حدود ۲۷ کیلوگرم در مترمربع)، چندین دهه وقت صرف کرد، بلکه می‌توان با استفاده از نتایج تحقیقات و تجارب محققین مختلف که بر روی این قارچ در سراسر جهان به‌ویژه آمریکای شمالی، اروپا، هندوستان، ژاپن و چین کارکرده‌اند و نیز با انجام برنامه‌های تحقیقاتی مشابه از طریق بهینه کردن روش‌های تهیه بستر کشت، مهندسی محیط و شرایط رشد و تولید اسپاون مرغوب، عملکرد این قارچ را در واحد سطح افزایش داد و به سطح تولید در کشورهای پیشرفته یعنی حدود ۳۰ کیلوگرم بر مترمربع رساند.
قارچ دکمه‌ای سفید
در این کتاب، تلاش شده است روش‌های اصولی و علمی تولید کمپوست، پرورش قارچ، تهیه اسپاون و اصلاح نژاد قارچ‌های خوراکی منطبق بر شرایط کشور و به زبانی ساده توضیح داده شود و در ارتباط با هر موضوع، مهم‌ترین تحقیقات صورت گرفته در دنیا نیز مورد بررسی قرار گیرد. البته تأکید اصلی در این کتاب، قارچ دکمه‌ای سفید می‌باشد.
دست‌مایه اصلی این کتاب تجربیات تحقیقاتی است که در ۱۰ سال گذشته در مرکز تحقیقات قارچ‌های خوراکی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد و جهاد دانشگاهی مشهد (گروه پژوهشی زیست‌فناوری قارچ‌های صنعتی) به‌دست‌آمده است.
در مرکز و گروه فوق، اسپاون دو رگ تولید و در اختیار شرکت‌های صنعتی پرورش قارچ قرار می‌گیرد. همچنین اخیراً امکانات لازم برای تحقیق درزمینه بررسی ترکیب بهینه کمپوست و شرایط فراوری آن فراهم‌شده است، تلاش محققانی که در این مرکز و گروه مشغول می‌باشند، افزایش عملکرد و کیفیت قارچ‌های خوراکی به حاد کشورهای اروپایی می‌باشد.
این کتاب به شیوه‌ای نگاشته شده است که از یک سو برای دانشجویان رشته‌های مهندسی کشاورزی و زیست‌شناسی به‌عنوان یک کتاب آموزشی مفید است و از سویی برای علاقه‌مندانی که تمایل دارند دریکی از فعالیت‌های مرتبط با پرورش قارچ (صنعتی، تحقیقاتی با خدماتی) مشغول شوند، سودمند می‌باشد.
