شرایط محیطی بعد از خاک دهی و اعمال خاک پوششی
عملیات و مراحل بعد از خاک دهی نقش بسیار مؤثری در کیفیت و میزان محصول قارچ مزرعه دارد. همچنین شرایط محیطی پس از خاکدهی نیز اهمیت فراوانی دارد. شرایط محیطی بعد از خاک دهی و مراحل بعد از خاکدهی و دمای کمپوست بعد از خاکدهی در راندمانکشت و میزان محصول قارچ بسیار تاثیر گذار است.
به وسیله انجام مراحل و تنظیم پارامترهای موثر، میسلیوم قارچ از فاز رویشی، وارد فاز زایشی خواهد شد.
شرایط محیطی بعد از خاک دهی و مراحل بعد از خاکدهی قارچ به شرح زیر است.
مراحل بعد از خاکدهی قارچ
مراحل بعد از عملیات خاکدهی و محیا نمودن شرایط محیطی مناسب، نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان و کیفیت محصول قارچ تولیدی، دارند. بطوریکه چگونگی انجام عملیات بعد از خاک دهی میزان و کیفیت محصول و تعداد دفعات برداشت را مشخص می‌کند.
در ادامه به شرح مراحل بعد از خاکدهی می‌پردازیم.
کیس ران
بعد از اضافه نمودن خاک پوششی به سطح بستر(خاکدهی) و بستن درب سالن پرورش، مرحله کیس ران (رشد ریسه در داخل خاک) آغاز میشود. شرایط محیطی مرحله کیس ران نیز شبیه به شرایط مرحله پنجه دوانی در کمپوست (اسپان ران) است.
دمای بستر در مرحله کیس ران باید دمای مطلوب رشد میسلیوم (حدود 25 تا 27 درجه سانتیگراد)، رطوبت نسبی چیزی بین 90 تا 95% و مقدار تهویه هوای تازه در کمترین میزان خود باشد.
البته در صورت افزایش دمای کمپوست بعد از خاکدهی، برای پراکنده کردن گرمای اضافی تولید شده، میتوان در صورت لزوم مقداری هوای تازه وارد سالن کرد. (زیرا هوای تازه باعث میشود که قبل از رشد کافی میسلیوم در خاک پوششی، بستر وارد مرحله زایشی شود که این اتفاق کاهش عملکرد را به دنبال دارد.)
رافلینگ
بعداز گذشت چند روز (معمولاً 6 روز) بسته به میزان رشد میسلیوم در خاک (مرحله کیس ران)، عملیات رافلینگ را انجام می‌دهند. در عملیات رافلینگ، برای توزیع یکسان میسلیوم در خاک پوششی، خاک را بهم می‌زنند یا به اصطلاح رافل (Ruffle) می‌کنند.
با این کار از تجمع میسلیوم در یک منطقه کاسته شده و میسلیوم در تمام حجم خاک به صورت یکنواخت توزیع می‌گردد.
عمل رافلینگ را میتوان با دست یا با دستگاه مخصوص رافلر انجام داد. آبیاری به موقع و انجام رافلینگ بافت ریسه میسلیوم را ضخیم، مقاوم و قوی‌تر می‌کند. لازم بذکر است که ریسه قوی آب بیشتری نیز طلب می‌کند.
ککینگ (cacing)
روش دیگر که بجای رافلینگ انجام میشود، استفاده از کک (CAC) یا عملیات ککینگ است. عملیات ککینگ شامل اضافه نمودن و مخلوط کردن کمپوست کاملاً رشد کرده و سفیدشده با میسلیوم، با خاک پوششی در روز خاک دهی یا یک روز بعد از خاکدهی قارچ، است.
اما استفاده از روش ککینگ به دلیل در دسترس نبودن ماشین‌آلات مخصوص و استاندار نبودن اندازه طبقات و نیز امکان انتقال بیماری‌ها توصیه نمی‌شود.
شرایط محیطی مناسب و عملیات بعد از خاک دهی
ایجاد شرایط محیطی مناسب بعد از عملیات خاک دهی، برای تغییر فاز میسلیوم از رویشی به زایشی و رشد محصول قارچ، ضروری است.
شرایط محیطی بعد از خاکدهی قارچ
شرایط اقلیمی و محیطی مراحل بعد از خاکدهی قارچ همانند شرایط حاکم بر رشد میسلیوم در کمپوست و فاز رویشی است.
- دمای کمپوست 25-26 درجه
- دمای هوای سالن 22 تا 24 درجه
- رطوبت نسبی 90 الی 95 درصد
- غلظت دیاکسیدکربن بین ۴۰۰۰ تا ۹۰۰۰ ppm
در ادامه به تشریح شرایط محیطی بعد از خاکدهی بصورت کامل می‌پردازیم.
دمای کمپوست بعد از خاکدهی
بعد از مراحل مربوط به خاک دهی به کمپوست قارچ، باید بدانیم که بهترین دمای بستر 25 تا 26 درجه سانتیگراد است.
افزایش دمای کمپوست پس از پوشاندن بستر با خاک پوششی اجتناب ناپذیر است. بنابراین باید باید دمای آن را چند درجه کاهش داد.
در 4 روز ابتدایی بعد از خاک دهی، خنک کردن سالن با هوای تازه ممکن است. اما کم‌کم قابل اجرا نیست. تنها باید با گردش هوای داخلی این عمل را انجام داد تا از رشد میسلیوم در زیر خاک کاسته نشود. با این عمل باید از تشکیل پین زودتر از زمان معین در درون خاک پوششی جلوگیری کنیم.
علت این پدیده نامناسب، کاهش چشمگیر غلظت دیاکسید کربن در هوای سالن از بالای 4000ppm به حدود 1500ppm است. استفاده از هوای سیرکوله به میزان 100% در این مقطع برای ایجاد شرایط ایده‌ال رویشی، بسیار کارگشا خواهد بود.
جابجایی هوا و شرایط محیطی بعد از خاک دهی
با رشد میسلیوم، دمای کمپوست بعد از خاکدهی بالا می‌رود. این گازکربنیک در این مرحله به 5000 ppm یا بیشتر می رسد. برای کنترل دمای کمپوست در 27 – 25 درجه سانتیگراد ،کاهش دمای هوای، سرعت فن و مقدار آب آبیاری از فاکتورهای بسیار مهم محسوب می شوند. سرعت زیاد فن نشانه فعال بودن کمپوست قارچ است.
میزان جابجایی هوا در اتاق رشد بستگی به اختلاف دمای داخل و بیرون کمپوست دارد. اگر این اختلاف دما کم باشد (دمای هوای داخل سالن پرورش و داخل کمپوست) کمترین جابجایی هوا صورت می‌گیرد که بسیار مطلوب است.
اگر اختلاف دما بالا باشد، بیشترین جابجایی و حرکت در هوای داخل اتاق رشد صورت خواهد گرفت. شرایط محیطی قارچ در بهره‌وری محصول بسیار حائز اهمیت است.
افزایش دی اکسید کربن و شرایط محیطی بعد از خاک دهی
بعد از خاکدهی قارچ افزایش میزان دیاکسیدکربن در سالن پرورش برای رشد میسلیوم‌ها مفید است. میتوان با انسداد و درزبندی کامل سالن‌ها و استفاده از دریچه تنظیم هوا، ورود هوای تازه به اتاق را محدود کرد و صرفاً هوای داخل اتاق بازچرخش شود.
در صورتی که امکان کنترل دیاکسیدکربن وجود نداشته باشد و نتوانیم مانع از ورود هوای تازه به داخل اتاق شویم. پس بهتر است، سطح بستر را با یک قطعه پلاستیک یا ورقه‌ی نایلونی تمیز بپوشانید. اینگونه تا حد زیادی از تبخیر آب زیاد جلوگیری میشود.
نباید در کیسه‌ها را تا زمان ترمیم بستر باز کرد. به این ترتیب، میزان دیاکسید کربن را در خاک پوششی افزایش خواهید داد. با این روش تراکم دیاکسیدکربن در سطح مطلوب حفظ میشود و هم این که رطوبت بستر در این دوره به خوبی قبل باقی می‌ماند.
پوشاندن سطح بستر با کیسه پلاستیکی بعد از انجام خاکدهی، در ایران بسیار مرسوم است.
پوشاندن سطح بستر بعد از خاکدهی
اکثریت سالن‌های پرورش قارچ کشور به دلیل وجود روزنه، میزان قابل توجهی از هوای گرم، مرطوب و حاوی دیاکسیدکربن را از دست می‌دهند. این هوا کیفیت مناسب برای رشد رویش میسیلیومرا دارد و باید در سالن محفوظ بماند. بنابراین بهتر است سطح بستر بعد از خاکدهی قارچ و آبیاری، با نایلون‌های سوراخ‌دار بپوشانید. در زمان آبیاری با کنار‌زدن نایلون، آبیاری انجام و مجددا نایلون روی بستر پهن کنید.
باگذشت حدود 1 تا 2 روز از مرحله خاک دهی قارچ، رشته‌های میسلیوم به درون خاک نفوذ می‌کنند(کیس ران). بعد از استقرار کامل میسلیوم، کم‌کم اقدام به آبیاری خاک پوششی کرده تا رطوبت مطلوب حاصل شود. بستگی به عمق خاک و درصد رطوبت آن، حدود 2 الی 4 روز آبپاشی ملایم از طریق مهپاش صورت بگیرد.
میزان آبیاری بعد از خاکدهی قارچ
ریسه‌های میسلیوم 2 روز بعد از خاکدهی قارچ، شروع به رشد درون خاک می‌کنند. سرعت رشد بستگی به کیفیت کمپوست ،مقدار آب مصرفی ،دما و ساختار خاک دارد. برای آگاه شدن از شرایط رشد میتوان مقداری از خاک را از روی بستر خارج نمود و رشد را درون خاک بررسی کرد. این کار قبل و چندین ساعت بعد از آبیاری انجام دهید تا سرعت رشد را متوجه شوید.
در صورت مشاهده عدم رشد ریسه در خاک، باید آبیاری متوقف شود. آب زمانی به خاک اضافه می شود که رشد ریسه آغاز گردد. به فاصله چند روز از آبیاری و با نفوذ ریسه به داخل خاک حجم زیادی از میسلیوم یا ریسه لایه زیرین خاک را اشغال می‌کند. هر چه حجم میسلیوم یا ریسه بیشتر باشد آبیاری بیشتر نیاز است.
بنابراین مقدار و تعداد دفعات آبیاری بعد از خاکدهی، بستگی به حجم میسلیوم در داخل خاک دارد.
آبیاری
خاک پوششی با سرعت و شدت بیشتری نسبت به کمپوست خشک میشود و رطوبتش را از دست خواهد داد. بنابراین باید با آبیاری‌های مناسب سالن پرورش قارچ از نظر زمان و میزان به جبران کاهش رطوبت پرداخت و شرایط محیطی قارچ را کنترل کرد.
بعد از پخش خاک روی بستر کشت (خاکدهی)، با آبیاری در چند نوبت به میزان 5 تا 7 لیتر در مترمربع، رطوبت خاک را به حد مطلوب برسانید.
یک لیتر آب برای تشکیل یک کیلوگرم قارچ مورد نیاز است. هر بار که قارچ برداشت میشود، به 2 لیتر آب آب نیاز است تا رطوبت خاک دوباره تامین شود. بدین صورت که یک لیتر آب همراه با قارچ برداشت میشود و یک لیتر باقیمانده توسط خاک و کمپوست جذب و سپس تبخیر می‌گردد.
2 روز قبل از رسیدن میسیلیوم‌ها به سطح بستر، باید خاک پوششی را درحد اشباع، آبیاری کنید. ضمن انجام آبپاشی‌‌های مکرر باید مراقب بود تا صدمه‌‌ای به سطح خاک پوششی وارد نشود. یعنی سطح آن بهم نخورد.
آبپاشی سنگین و مستقیم، باعث تخریب سطح رویی خاک و ایجاد سله و نفوذناپذیری سطح آن میشود. درنتیجه میسلیوم داخل خاک پوششی گیر می‌افتد و امکان سر برآوردن پین های قارچ سلب میشود.
در این مواقع با هدف ایجاد نفوذ پذیری در خاک و پراکنش یکسان میسیلیوم، انجام عملیات رافلینگ ضروری به نظر میرسد.
مولف شرایط محیطی بعد از خاک دهی:
گردآوری و تحریر توسط تیم رسانه هاگ
کپی تنها با ذکر منبع مجاز است.
