بیماری ها و آفات قارچ صدفی

برخی از آفات قارچ صدفی با دیگر قارچ‌ها مشترک هستند. اما این قارچ چند آفت و بیماری مخصوص به خود(بیماری های قارچ صدفی) نیز دارد. برای آشنایی بیشتر با آفت‌های قارچ صدفی خوراکی تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

آشنایی با آفات و بیماری های قارچ صدفی

بیماری ها و آفات قارچ صدفی اغلب خود به خود در سالن های پرورش پیدا می‌شوند. چون اندام‌های تکثیری قارچ‌ها، باکتری‌ها و آفات در هوای آزاد وجود دارند. وظیفه یک پرورش‌دهنده قارچ جلوگیری از ورود این عوامل در سالن‌های پرورش است. قارچ‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها و ترکیبات شیمیایی مختلفی در کنترل آفات و بیماری‌ها کمک می‌کنند. اما استفاده از آنها آخرین راهکار است. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است و جلوگیری از نفوذ عوامل آلودگی در سالن‌های پرورش قارچ نسبت به از بین بردن آنها در سالن‌‌ها راحت‌تر و ارزان‌تر می‌باشد.

قبل از درک این نکته که چه چیزهایی برای پیشگیری از آلودگی‌ها لازم است، بایستی اطلاعات کافی در مورد چگونگی از بین رفتن محصولات توسط عوامل بیماری‌زا و چگونگی انتشار آنها را به دست آوریم. باید بدانیم که از چه طرقی عوامل بیماری‌زا وارد سالن می‌شوند و روش‌های انتشار آنها کدام است.

پنج راه برای ورود و پخش عوامل آلودگی در سالن های پرورش وجود دارد :

• هوا
• آب
• انسان
• بستر رویش (کمپوست)
• اسپاون (بذر قارچ)

با دمیده شدن هوای تازه در سالن‌های پرورش، هاگ قارچ، قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها و همچنین حشرات می‌توانند وارد سالن‌های پرورش شوند. ممکن است ویروس‌ها توسط اسپور قارچ‌ها به درون سالن‌های کشت وارد شوند. تقریباً تمام ذراتی را که هوا می‌تواند به داخل سالن‌های کشت حمل کند، از طریق آب هم می‌تواند وارد سالن‌های پرورش شود. اما تخم حشرات ممکن است فقط توسط آب به درون سالن‌ها وارد شود. آب همچنین ممکن است حامل نماتدها باشد.

تمامی عوامل بیماری‌زا و کاهنده عملکرد از طریق انسان نیز می‌توانند به درون سالن‌های پرورش راه یابند. شستن دست‌ها و لباس‌ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بهتر این است که کارگرانی که پاستوریزاسیون بستر کشت و مایه‌زنی را انجام می‌دهند از اتاق‌های رشد دور باشند، به خصوص زمانی که بسترهای کشت کهنه‌تر می‌شوند. همین‌طور هم کارگرانی که در سالن‌های پرورش رفت و آمد می‌کنند بایستی وارد محل مایه‌زنی نشوند.

بسترکشت پاستوریزه

بستر کشت به خوبی پاستوریزه شده تقریباً عاری از عوامل بیماری‌زا است. در بستر پاستوریزه شده، ترکیباتی مورد استفاده قارچ قرار می‌گیرند که به دلیل آلودگی زیاد قبل از پاستوریزاسیون قابل استفاده نبوده‌اند. بستر کشت تازه پاستوریزه شده نباید دارای بیماری‌ها و آفات فعال باشد. اگر یک بیماری یا آفتی رشد خود را در آن شروع کند، مشکلات جدی به همراه خواهد داشت. به طورکلی، اگر بستر کشت مشکل داشته باشد، در سالن پرورش، مشکل آفات و بیماری‌ها نیز وجود خواهد داشت.

اسپان قارچ اصولاً نباید مشکلی از نظر آفات و یا بیماری‌ها داشته باشد، اما گاهی این گونه نیست. تولیدکنندگان اسپان خوب، از ورود بیماری‌ها به اسپاون تولیدی جلوگیری می‌کنند. چنان‌چه اسپاون قارچ سالم به نظر نرسد، قطعاً نبایستی استفاده شود. بلکه بایستی دور بریزید. اسپان قارچ هرگز نباید علائم بیماری‌های قارچی و یا لارو و تخم حشرات را همراه داشته باشد. با این وجود، تشخیص برخی بیماری‌ها در اسپاون مشکل است. به عنوان مثال، تشخیص وجود ویروس‌ها در اسپاون قارچ بسیار مشکل است و امکان تشخیص آن حتی برای متخصصان، بدون انجام آزمایشات ویژه امکان‌پذیر نیست. اسپان بستر رشد اولیه قارچ صدفی است، بنابراین پرورش‌دهندگان بایستی برای حصول بهترین نتیجه، در تهیه آن بیشترین دقت لازم را داشته باشد.

چگونه از قارچ های خوراکی درمقابل بیماری ها و آفات محافظت کنیم؟

ساده‌ترین پاسخ به این سوال، رعایت نظافت و بهداشت در تمام مراحل تولید می‌باشد. بیشتر بیماری‌ها و آفات به وسیله خود پرورش‌دهندگان وارد سالن‌ها می‌شوند یا در اثر سهل‌انگاری اجازه رشد و تکثیر به آنها داده می‌شود. پاکیزگی و رعایت اصول بهداشتی از مهم‌ترین شرایط جلوگیری از ورود عوامل بیماری‌زا به سالن‌های پرورش است.

رعایت اصول بهداشتی را می‌توان به قسمت‌های مهم زیر تقسیم کرد:

•  آب سالم
•  استفاده از فیلترهای هوا
•  پاستوریزه کردن دقیق بستر کشت
•  تمیزی کارگران واحد پرورش
•  پاکیزه بودن محیط

آب سالم

برای هر نیاز بهداشتی آب سالم بایستی در اختیار باشد. آب کثیف بیماری‌ها و تخم حشرات را همراه خود حمل می‌کند. داشتن آب تمیز که عاری از عوامل بیماری‌زا باشد، مشکل است. توصیه می‌شود در محل کارگاه‌های تولید قارچ خوراکی یک چاه عمیق (30 متر یا بیشتر) وجود داشته باشد. آبی که از چاه عمیق بیرون آورده می‌شود معمولاً از نظر آلودگی‌های قارچی و باکتریایی تمیز است. آب‌های سطحی مانند رودخانه‌ها، چشمه‌ها، قنات ها و… بایستی قبل از استفاده فیلترشده و کلرزنی شوند. استفاده از یک منبع آب در محوطه کارگاه و ضدعفونی آب آن بهترین راه برای استفاده از آب‌های سطحی می‌باشد. به طور کلی، از هر روشی که بتوان آب تمیز برای استفاده در کارگاه تولید قارچ خوراکی فراهم کرد، می‌توان استفاده نمود. از آب تمیز در نظافت سالن‌های پرورش و برای آبیاری بسترهای کشت استفاده می‌شود.

آبیاری

در آبیاری بستر کشت بایستی نهایت دقت را مبذول داشت. در اثر آبیاری با فشار، آبیاری قسمت آلوده بستر باعث پخش اندام‌های تکثیری قارچ‌ها و همچنین باکتری‌ها می‌شود. بنابراین، استفاده از آب عاری از آلودگی نیز در صورتی که بر روی مناطق آلوده پاشیده شود، باعث انتشار عوامل بیماری‌زا می‌شود. برای آبیاری درسالن‌های پرورش، استفاده از نازل‌های بارانی، با فشار بسیار کم توصیه می‌شود.

هوای سالم

هوای ورودی به قسمت‌های مایه‌زنی و سالن‌های پرورشی بایستی عاری از عوامل بیماری‌زا باشد. تنها راه دستیابی به هوای سالم در سالن‌های پرورش استفاده از فیلتر در مسیر جریان هوای ورودی است. فیلترهای متنوعی در گذشته استفاده می‌شدند. امروزه بهترین فیلترها، فیلترهای هپا هستند. در صورت عدم دسترسی به فیلترهای هپا، از فیلترهای دیگری که در دسترس هستند استفاده می‌شود. درصورتی که هیچ فیلتری در دسترس نبود استفاده از سه لایه پارچه تا حد زیادی جلوی اندام‌های تکثیری قارچ‌ها را می‌گیرد.

در ساخت بنای سالن پرورش قارچ این موارد حتماً باید رعایت شوند:

1.  قراردادن فیلتر بر سر راه هوای ورودی
2.  نصب توری در مسیر هوای خروجی در پست سالن
3.  اتاق بدون جریان هوا
4.  حوضچه شستشوی کفش ها
5.  درزگیری کلیه منافذ ورود هوا

در ایجاد یک واحد تولیدی قارچ خوراکی، بایستی به تمام منفذهای خروجی هوا همانند منفذهای ورودی هوا توجه نمود. استفاده از فیلتر در مسیر خروجی هوا نیز لازم است. بایستی تمام سوراخ‌ها و شکاف‌هایی که هوا از آنجا خارج می‌شود را شناسایی کرد. در سالن پرورش برای پیشگیری از آلودگی‌های احتمالی تمام منفذهای غیرضروری بایستی بسته شود.

در یک سالن پرورش قارچ تأمین رطوبت هوا امری ضروری است. چنانچه علاوه بر رطوبت نیاز به بالا بردن دما در سالن وجود دارد، استفاده از بخار آب برای افزایش رطوبت توصیه می‌شود. در شرایط گرما که نیاز به سردکردن سالن‌های پرورش احساس می‌شود، می‌توان از کولرهای آبی برای این منظور کمک گرفت. پوشال‌های کولر باید مدام تحت کنترل باشند. در غیر این صورت، بهداشت سالن دچار مشکل می‌شود. انواعی از دستگاه‌های رطوبت‌ساز برای تأمین رطوبت وجود دارند، اما بایستی آنها را تمیز نگهداری نمود.

پاستوریزاسیون دقیق

در بستر کشت بایستی نهایت دقت برای حذف آلودگی‌ها صورت گیرد. در مورد بیماری‌ها و آفات حتی مقدار بسیار کمی از آنها می‌توانند به سرعت زیاد و باعث خسارت‌های مالی جبران‌ناپذیری شوند. پاستورایزاسیون فرایندی است که در آن تمامی ترکیبات بستر کشت به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در دمای و ^oC ۶۰ – ۵۵  نگهداری می‌شوند. اگر اکسیژن کافی در سالن پاستوریزاسیون وجود دارد وجود دارد زمان این عمل می‌تواند زیادتر شود. اما بایستی دقت شود که دما به هیچ وجه از ^oC ۶۰  تجاوز نکند. پس از آن عمل سردکردن ترکیبات بستر کشت انجام می‌شود. عمل سردکردن به آرامی در طی 20 – 12 ساعت و تا رسیدن دمای بستر به ^oC 25 ادامه می‌یابد. پرورش‌دهندگانی که دمای ^oC ۶۰ – ۵۵ را برای پاستوریزاسیون استفاده می‌کنند مشکلات کمتری دارند.

کارگران تمیز

منظور از تمیزی کارگران به معنی تمیز بودن ظاهری البسه آنها نیست. بلکه بدین معنی است است که لباس‌های آنها بایستی عاری از عوامل بیماری‌زا و آفات باشد. اگر کارگران در محل حاوی عوامل بیماری‌زا بوده‌اند، در صورت عوض نکردن لباس‌های خود بایستی فرض همراه آوردن اسپور قارچ‌ها و باکتری‌ها را پذیرفت. شستشوی چکمه کارگران در حوضچه‌ای از محلول هیپوکلریت(وایتکس) یا اشباع از نمک حداقل کاری است که برای رعایت نظافت می‌توان انجام داد. دست‌ها نیز با آب و صابون بایستی شسته شوند. در محوطه مایه‌زنی مراقبت‌های ویژه‌ای باید انجام شود.

در مایه‌زنی، اسپاون قارچ با بستر کشت مخلوط می‌شود. بنابراین حتماً باید دست‌ها و هر چیزی که با اسپاون قارچ و بستر کشت تماس دارد گندزدایی شود. از دستکش برای مایه‌زنی استفاده کنند. موهای کارگران نیز بهتر است پوشیده شود و لباس کارگران فقط به منظور خاص استفاده شود. بدین معنی که از لباس مخصوص مایه‌زنی در سالن‌های کشت استفاده نشود. استفاده از ماسک در سالن‌های پرورش بیشتر برای جلوگیری از  ابتلای کارگران به بیماری‌های تنفسی توصیه می‌شود. اما گاهی ممکن است همراه با بازدم، اسپور قارچ‌های بیماری‌زا نیز در سالن پخش شود.

درب ورودی در سالن‌های پرورش می‌تواند باعث ورود بیماری‌ها و آفات به سالن نیز بشود. این مشکل با ایجاد یک اتاق هوای بسته کاهش پیدا می‌کند. این اتاق فضایی را برای  تعویض لباس‌ها و تمیز کردن چکمه‌ها فراهم می‌کند.

محیط پاک

محیط اطراف اتاق‌های کشت را تمیز نگه دارید. چون فضاهای پیرامون سالن‌های پرورش قارچ‌های خوراکی مکان مناسبی برای مخفی شدن عوامل بیماری‌زا هستند. رشد قارچ‌های وحشی و بیماری‌ها در اطراف محوطه مشکلات زیادی را به همراه خواهند داشت. علف‌های هرز و کنده‌های قدیمی درختان و غیره حداقل تا فاصله ۱۰۰ متری اطراف محوطه باید تمیز شوند. محوطه اطراف از ترکیبات گیاهی و قابل تجزیه باید پاکسازی شود. در جلوی دریچه‌ها ورود و خروج هوا از توری سیمی یا پلاستیکی با منافذ ریز نصب کنید تا مانع از ورود حشرات شوند.

نکته مهمتر اینکه محل نگهداری بستر‌های کشف شده کهنه (پسماند) تا جایی که ممکن است حداقل تا چندین کیلومتر از سالن‌های پرورش فاصله داشته باشد. بعد از هر دوره کشت، قبل از خارج کردن بستر‌ها از سالن‌های کشت، بایستی نسبت به ضدعفونی کردن آنها اقدام شود. بهترین راه ضدعفونی کردن این بسته‌ها استفاده از بخار آب و رساندن دمای سالن به ^oC۶۰   به مدت ۶ ساعت است. برخلاف پاستوریزاسیون استفاده از دماهای بالاتر مشکلی ندارد.

پس از هر دوره کشت بایستی از هر چیزی که باعث مشکلات بعدی می‌شود خلاص شد. پس از ضدعفونی کردن بستر مصرف شده در داخل سالن‌ها، سالن پرورش به دقت شستشو و تمیز میشود. گاهی اوقات از متیل بروماید و فرمالدهید به جای بخار استفاده می‌شود. اما هر دوی این مواد شیمیایی بسیار سمی و خطرناک هستند و بایستی توسط افراد آگاه و باتجربه استفاده شوند. اتاق کارش را ۴۸ ساعت قبل از انتقال کیسه‌ها با فرمالین ۵% و یک قارچ‌کش مناسب دیگر تیمار کنید.

مشکلات دیگر آفات قارچ صدفی

علاوه بر عوامل بیماری زا و حشرات، مشکلات دیگری نیز می‌توانند وجود داشته باشند. برای آنها باید مدیریت مناسبی در سالن‌های پرورش انجام گیرد. این مشکلات عبارتند از:

• حلزون‌ها از بستر و قارچ‌ها استفاده می‌کنند.
• موش‌ها از قارچ‌ها تغذیه می‌کنند و باعث انتشار بیماری‌ها می‌شوند.
• آب اضافی در کیسه‌های بستر کشت مانع رسیدن هوا به بستر کشت می‌شود. در نتیجه میسیلیوم قارچ خوراکی نمی‌تواند گسترش خوبی در بستر داشته باشد.

قارچ جوهری

عوامل بیماری‌زا به چند طریق به قارچ آسیب وارد می‌کنند:

1. به ‌صورت رقیب عناصر و مواد غذایی بستر را مصرف می‌نمایند و در نتیجه باعث کاهش محصول قارچ می‌شوند. مانند انواع قارچ‌های اشک‌ریز و کپک‌های سبز.
2. با ترشح توکسین‌های سمی میسلیوم قارچ خوراکی را مورد حمله قرار داده و آن را ضعیف می‌کنند و در نهایت از بین می‌برند. مانند کپک سبز زیتونی.
3. به صورت انگل بر روی محصول قارچ زندگی می‌کنند و با تغییر رنگ و تغییر ظاهر قارچ کیفیت محصول را کاهش می‌دهند. در این میان انواع کپک‌های سبز و سیاه شایع‌ترین می‌باشند. این‌ها دشمن مواد غذایی بستر می‌باشند و به راحتی و بدون چشم مسلح درون کمپوست به رنگ سبز یا سیاه قابل مشاهده می‌باشند. این قارچ‌ها در اثر عدم ضدعفونی مناسب کاه و کلش یا در اثر آلودگی اسپاون وارد بستر می‌شوند. همچنین اگر محیط سالن کشت به خوبی ضدعفونی نشده باشد یا وسایل کشت آلوده باشند، امکان آلودگی کمپوست به این قارچ‌ها وجود دارد.

چنانچه یک قسمت از کمپوست آلوده باشد، می‌توان آن قسمت را از بستر جدا نمود و از سالن خارج کرده و آتش زد و اطراف محل جدا شده را با پنبه الکلی ضدعفونی نمود. ولی چنانچه قسمت‌های زیادی از کمپوست آلوده باشد و قابل جدا کردن نباشد، بهتر است سریعاً از سالن خارج و معدوم گردد. هرگونه بی‌تفاوتی نسبت به این موضوع در دراز مدت سبب تکثیر و انتشار آلودگی به تمام واحد تولیدی و در نهایت اپیدمی آن می‌گردد.

آلودگی اسپاون

چنانچه اسپاون مورد استفاده آلودگی دارد به هیچ عنوان نباید از آن استفاده شود. آلودگی کپک سبز یا سیاه به صورت شدید درون اسپاون با چشم قابل رویت می باشد و استفاده از آن باعث بروز آلودگی خواهد شد. البته چنانچه اسپاون مورد استفاده قوی باشد و آلودگی کپک سبز محدود باشد، قارچ صدفی قادر است به علت قدرت ساپروفیتی قوی بر آن غلبه کند و آن را بپوشاند و از صحنه رقابت خارج نماید. ولی به هر حال لازم است آن مقدار جزئی از کپک سبز که روی بستر باقی می‌ماند، جدا و نابود شود.

راه دیگر شناخت آلودگی در اثر استفاده از اسپان آلوده این است آلودگی از اطراف دانه‌های اسپاون شروع می‌شود و به دیگر نقاط بستر سرایت می‌کند. چنانچه اسپاون مورد استفاده کهنه شده باشد و یا به دلایل متعدد دیگری قدرت رشد خود را از دست داده باشد، چند روز پس از انتقال به بستر کشت و رشد آن متوقف و رنگ سفید آن به رنگ زرد کم‌رنگ تبدیل می‌شود. آلودگی‌های مختلف فرصت رشد پیدا می‌کنند و در رقابت پیروز می‌گردند. در نهایت، قارچ صدفی را نابود می‌نمایند و تمام بستر را آلوده خواهند کرد.

کپک سبز زیتونی

برخی از کپک‌های رقیب مانند کپک سبز زیتونی علاوه بر رقابت در به‌دست آوردن مواد‌غذایی، تولید توکسین می‌نمایند که برای میسلیوم‌های قارچ صدفی سمی است و آن‌ها را از بین می‌برد. چون میسلیوم‌های این کپک رقیب، شبیه میسلیوم قارچ صدفی است، در ابتدای رشد اسپاون در درون بستر، به اشتباه تصور می‌شود که قارچ صدفی رشد خوبی دارد. ولی پس از یک هفته، در اسن توکسین مترشحه از کپک سبز زیتونی، رشد قارچ متوقف آلودگی‌های گویچه مانند سفید رنگ  ظاهر می‌شود که به تدریج تغییر رنگ داده به سر زیتونی تبدیل می‌شوند.

این کپک تولید کننده‌های فراوان هوا آزاد می‌کند که به سرعت تمام محیط را آلوده می‌نمایند. چون به راحتی با یک جریان باد وارد سالن کشت می‌شوند و تمام کمپوست‌های بعدی را آلوده خواهند کرد. لذا رعایت مسائل بهداشتی و پیشگیری قبل از شروع بسیار مهم می‌باشد. جهت مبارزه از سم بنومیل ۱ تا  ۲ در 1000 میتوان استفاده نمود و تمام سالن‌ها را به طور کامل ضدعفونی کرد.(بیماری های قارچ صدفی)

کپک ماتیکی

کپک ماتیکی که تولید میسلیوم و توده نارنجی رنگ درون بستر می‌نماید، از طریق اسپاون آب افتاده در اثر حرارت بالا و همچنین آلودگی وسایل و کارگران منتقل می‌گردد. اگر آلودگی جزئی باشد می‌توان آن را جدا نمود و اطراف قسمت جدا شده را با الکل ضدعفونی کرد و اگر قسمت زیادی از کمپوست آلوده شده باشد، باید آن را از سالن خارج و معدوم نمود. در صورت انتشار زیاد، می‌توان از قارچ‌کش بنومیل ۱ تا ۲ در1000 جهت ضدعفونی استفاده کرد.

نوع دیگر بیماری وجود قارچ‌های کلاهک‌داری به نام تیغه‌های اشک‌ریز می‌باشد که بر روی بستر رشد می‌کنند و دارای پایه و کلاهک می‌باشند. این قارچ‌ها خسارت چندانی وارد نمی‌کنند، فقط در کسب مواد غذایی با قارچ رقابت کرده و چنانچه مایع سیاه رنگ آن‌ها بر روی محصول بریزد، به کیفیت آن لطمه وارد می‌شود. جهت مبارزه با تیغه‌های اشک‌ریز ، به محض پیدایش، آنها را از ته پایه از بستر جدا و معدوم کنید. دست و وسایلی که با آن این کار انجام شده است را با الکل ضدعفونی نمایید.(بیماری های قارچ صدفی)

شناسایی باکتری ها

باکتری‌ها به علت ترشح (ozin) به راحتی برروی بستر قابل شناسایی هستند؛ آنها با ترشح یک توده لزج و فشرده و معمولاً در ته بسترهایی که به خوبی سفید نشده‌اند ظاهر می‌شوند. جهت مبارزه با آنها می‌توان از سموم باکتری‌کش استفاده نمود و یا اینکه قسمتی از بستر را که آلوده است، به همراه باکتری‌ها و ترشحات آنها، از قسمت سالم جدا نمود و از سالن خارج و نابود کرد.(بیماری های قارچ صدفی)

علائم آلودگی‌های ویروسی تغییر شکل کلاهک و پایه قارچ می‌باشد که این تغییرات ممکن است در اثر شرایط نامساعد محیطی نیز ایجاد گردد.  شرایط نامساعد محیطی که باعث تغییر شکل و رنگ قارچ می‌شوند عبارتند از:

1. عدم تهویه مناسب در فاز زایشی قارچ و افزایش ₂ CO و مونوکسید کربن و کمبود اکسیژن درون سالن.
2. عدم وجود نور مناسب درون سالن.
3. عدم وجود دمای مناسب رشد.
4. عدم وجود رطوبت نسبی ایده‌آل.

این تغییرات به صورت تحویل و حجیم شدن پایه و کوچک و بدشکل شدن کلاهک خواهد بود.

همچنین خنک شدن و مرطوب و لزج شدن کلاهک و پایه قارچ در اثر نامتعادل بودن شرایط محیطی سالن اتفاق می‌افتد. قارچ صدفی در اثر دمای بیش از حد نابود می‌گردد. ولی در اثر دمای پایین از بین نخواهد رفت و با افزایش مجدد دما، رشد میسلیوم ادامه پیدا خواهد کرد.

کنترل و مدیریت آفات قارچ صدفی

آفات و بیماری‌های زیادی می‌توانند مشکلات جدی در پرورش قارچ ایجاد نمایند. یکی از نکات کلیدی، مدیریت کنترل این آفات و بیماری‌ها است. دلایل اصلی حضور آفات و بیماری‌ها در پرورش قارچ به قرار ذیل می‌باشد.

1. شرایط کشت قارچ از قبیل رطوبت زیاد و درجه حرارت بالا، مطلوب بسیاری از آفات و پاتوژن‌ها می‌باشد.
2. در پرورش قارچ در حد بسیار محدودی از مواد شیمیایی استفاده می‌شود.
3. پاتوژن‌ها و آفات خود به خود جذب سالن‌های قارچ می‌شوند. مواد غذایی مناسب برای آنها در درون و یا اطراف سالن‌ها وجود دارد.
4. سالن‌هایی که معمولاً برای کنترل شرایط محیطی خوب تجهیز نشده‌اند.

عملیات اساسی برای مدیریت آفات قارچ صدفی

رعایت بهداشت و نظافت مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از شیوع آفات و بیماری‌ها می‌باشند. بدون رعایت این‌ها، کنترل موثر آفات و بیماری‌ها میسر نخواهد بود. هر عملیاتی باید متمرکز بر حذف و محدود نمودن آفات و پاتوژن‌ها باشد.

1. در خلال مایه‌زنی درب‌ها را ببندید و از هرگونه اقدامی که بستر کشت را در معرض آفات و پاتوژن‌ها قرار دهد، پرهیز کنید.
2. با نصب توری‌های مناسب در جلوی درب‌ها و پنجره‌ها از ورود حشرات به داخل اتاق‌های کشت جلوگیری کنید.
3. کیسه‌ها و بستر کشت را به دقت برای شناسایی زودهنگام آفات و بیماری‌ها بررسی نمایید.
4. با حذف بقایای قارچ‌ها و تمیز نمودن ضایعات بلافاصله پس از برداشت، کیسه‌ها و یا بستر کشت را تمیز نگه دارید.
5. کف سالن‌ها را تمیز نگه دارید. ضایعات را نزدیک سالن‌ها نگهداری نکنید باعث جذب حشرات می‌شوند.
6. بستر مصرف‌شده را قبل از بیرون بردن از سالن کشت و ضدعفونی و یا پاستوریزه نمایید.
7. قبل از هر کشت جدید سالن‌های کشت را تمیز و ضد عفونی کنید.
8. تجهیزات مورد استفاده را به کرات تمیز و ضدعفونی نمایید.
9. کفش‌ها و لباس‌های تمیز بپوشید. قبل از ورود به اتاق‌های کشت دست‌هایتان را بشویید.

بیماری کپک سبز و Hypocrea در پرورش قارچ صدفی

هر بیماری که توسط کپک (قارچ) سبز بر روی کیسه‌های قارچ و یا بستر‌ها ایجاد شود، بیماری کپک سبز نامیده می‌شود. رنگ سبز به خاطر اسپورهای قارچ ایجاد می‌شود نه هیف‌های آن. رنگ هیف‌ها معمولاً سفید است. بیش از ۳۰ قارچ عامل بیماری کپک سبز بر روی قارچ صدفی می‌باشند.

کپک سبز ترایکودرما یکی از مهم‌ترین پاتوژن‌های قارچ صدفی می‌باشد که به صورت غیر جنسی اسپور تولید می‌کنند (کندیو سپور سبز). بعضی از گونه‌های Trichoderma spp نه تنها چرخه غیر جنسی دارند، بلکه دارای مرحله جنسی نیز می‌باشند. Hypocrea spp که در چرخه زندگی است مرحله جنسی ندارد، مشکل بزرگی در  قارچ صدفی ایجاد می‌کند.(بیماری های قارچ صدفی)

نشانه های بیماری کپک سبز در پرورش قارچ صدفی

تشخیص این غار در مرحله رشدی هیف‌های پاتوژن در کیسه‌های قارچ و یا بستر کشت از هیف‌های قارچ خوراکی بسیار مشکل است چون هر دو سفید می‌باشند. با این وجود قارچ کپک سبز میسلیوم‌های ضخیم‌تر و هیف‌های هوایی تر از قارچ صدفی تولید می‌کند. رنگ سبز زمانی تولید می‌شود که پاتوژن روی هیف‌های هوایی تولید کنیدیوسپور می‌نماید. اگر پاتوژن در مرحله مایه‌زنی وارد بستر کشت شود، لکه‌های سبز پس از ۱۰ تا ۱۵ روز ظاهر می‌شوند. تشخیص زودهنگام Hypocrea spp مشکل است چون منطقه آلوده سبزرنگ نمی‌شود و استرومای سفیدی توسط Hypocrea spp تشکیل می‌شود که شبیه پریموردیای قارچ صدفی است تشکیل استروما نشانه این است که تا به حال پاتوژن بستر کشت را عمیقاً و شدید آلوده نموده است رشد هیف‌های صدفی در اطراف این لکه‌های سبز متوقف می‌شود و به تدریج توسط کپک سبز پوشیده می‌شوند.(بیماری های قارچ صدفی)

روش کنترل بیماری کپک سبز در پرورش قارچ صدفی

رعایت نظافت و بهداشت مهمترین روش‌های کنترل بیماری کپک سبز می‌باشد. توصیه‌های مذکور در قسمت عملیات اساسی برای مدیریت آفات بیماری‌ها را رعایت نمایید. آلودگی شدید توسط کپک سبز در بستری پیدا می‌شود که به صورت ضعیف پاستوریزه شده است و رطوبت بستر یکنواخت نیست از اسپاون آلوده به کپک سبز استفاده نکنید. هر نوع لکه سبزی در داخل و یا اطراف شیشه‌های اسپاون منبع مهمی از اسپورهای پاتوژن می‌باشد. غبار بلندشده از لکه سبز می تواند مایه تلقیح را برای همه کیسه‌ها و یا کل بستر در مرحله مایه‌زنی فراهم نماید.((بیماری های قارچ صدفی))

به دقت بستر کش را در طی ریسه دوانی تحت نظر داشته باشید و به مجرد مشاهده لکه‌های متراکم سفید از میسیلیوم که نشانه آلودگی به کپک سبز است، آن قسمت را با محلول اسپورگون ۵۰۰ppm  اسپری کنید. ازبنومیل و تیابندازول هم می‌توانید استفاده کنید، اما اسپورگون موثرتر است.

آفات در پرورش قارچ صدفی

بستر قارچ صدفی با تامین غذای کافی درجه حرارت مناسب برای رطوبت بالا شرایط بسیار خوبی برای آفات فراهم می‌نماید. از آفات مهم قارچ صدفی پنج نوع حشره و دو نوع کنه می‌باشد که به تفصیل در ادامه مورد بحث قرار خواهند گرفت.

سیاریدها (Lycoriella mali)

سیاریدها(آفات قارچ صدفی) مهم‌ترین آفات قارچ صدفی می‌باشد. حشرات بالا ۲ میلی متر طول و آنتن نخ مانند بلندی دارند (شکل ۳- ۹ الف). لاروهای این حشره ۱۲- ۶ میلی‌متر طول و کپسول سیاه مشخصی در سر دارند (شکل ۳- ۹ ب) . لاروها از میسلیوم ته سنجاقی‌های کوچک و قارچ‌های بالغ تغذیه می‌کنند. تغذیه لاروها باعث قطع میسیلیوم، کاهش تشکیل پریموردیوم و ایجاد تونل و حفره در ساقه و کلاهک قارچ‌های بالغ می‌شود. حشرات بالغ باعث پخش بیماری‌ها و کنه‌ها می‌شوند. ماده‌ها در هربار ۱۳۰- ۱۰ تخم بر روی بستر کشت می‌گذارند که در ^oC20 بعد از 5 – 4 روز تفریخ می‌شوند. درجه حرارت پایین تر از ^oC 15 و بیشتر از ^oC 30 رشد و نمو این حشره را به تأخیر می‌اندازد.

اسکوپتوساید Coboldia fuscipes

این آفت غالباً در کشت‌های تابستانه طغیان می‌کند. لاروها از میسلیوم قارچ تغذیه می‌کنند و باعث پوسیدگی بستر و در نتیجه کاهش محصول می‌شوند. حشرات بالغ و لاروها، کنه‌ها و بیماری‌ها را منتقل می‌کنند. لاروها در  ^oC25  سریع رشد و نمو می‌نمایند، اما در درجه حرارت کمتر از ^oC20 رشد و نمو آنها بیشتر طول می‌کشد. یعنی اینکه کشت‌های تابستانه که درجه حرارت بالاست، برای رشد و نمو این حشره مناسب می‌باشد.

سسیدها (Mycophilla sp)

حشرات بالغ بسیار کوچک (کمتر از یک میلیمتر) می‌باشند که مشاهده آنها در داخل اتاق رشد مشکل است. لاروها(آفات قارچ صدفی) طولی برابر ۳- ۱ میلیمتر دارند و مواد غذایی را ازهیف ها می‌مکند و همچنین به ساقه‌ها و کلاهک قارچ حمله می‌کنند. جمعیت لاروها می‌تواند به شدت در خلال مدت کوتاهی افزایش پیدا کند زیرا آن‌ها می‌توانند توسط پائدوژنزیز (paedogenesis) تولید مثل نمایند به طوری که هر لارو در طی ۶ روز ۲۰- ۱۴ لارو آزاد می‌کند. وقتی جمعیت لاروهای این حشره در کیسه با بستر کشت زیاد می‌شود، رنگ آنها به نارنجی می‌گراید، چون لاروها به رنگ نارنجی هستند. لاروها به راحتی انواع باکتری‌ها را به قارچ‌ها منتقل می‌کنند که باعث شکست تولید می‌شود.

فوریدها (Megaselia tamiladuensis)

حشرات بالغ(آفات قارچ صدفی) ۲ تا ۴ میلیمتر هستند و با جست و خیز روی بستر سریع حرکت می‌نمایند. طول لارو ها ۶- ۴ میلیمتر است و رنگ آن سفید شفاف است و دارای سر سیاه مشخصی نیستند. لاروها از میسلیوم تغذیه می‌کنند. در میوه‌های قارچ حفره ایجاد می نمایند. فوریدها معمولاً در کشت های تابستانه ظاهر می‌شوند، اما معمولاً خسارتشان به قارچ کمتر از حشرات دیگر می‌باشد.

کنه ها

کنه‌ها به رده آراکنید (Arachnida) تعلق دارند نه حشرات.  Tarsonemusو Histiostoma sp مهمترین کنه‌های خسارت رسان به قارچ‌ها هستند. این کنه‌ها ریز و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند. کنه‌ها از میسلیوم و میوه قارچ تغذیه می‌کنند و باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌شوند. کنه‌ها(آفات قارچ صدفی) پاتوژن‌ها و نماتد‌ها را در بستر کشت پخش می‌کنند و سبب خارش پوست بدن کارگران می‌شوند.

مایستوتوفیل (Mycetophila sp.)

حشرات بالغ بزرگ و زردرنگ هستند. لاروها 20 – 15 mm  طول دارند رنگ آنها قهوه ای خاکستری است و در اثر آلودگی تارهای عنکبوتی روی بستر و یا قارچ برجای می‌گذارند. اندام‌های میوه‌دهی جوان بر اثر آلودگی قهوه‌ای و رشدشان متوقف می‌شود. لارو‌ها همچنین حفره‌های بزرگی در ساقه‌های قارچ ایجاد می‌نمایند.

روشهای کنترل آفات قارچ صدفی

نظافت و بهداشت مهم‌ترین روش کنترل حشرات می‌باشند. با این وجود، انجام موارد زیر در کنترل حشرات بسیار موثر می‌باشد:

1. قبل از کشت به صورت کامل سالن‌های کشت را تمیز کنید.
2. هرگونه ضایعات، علف‌هرز، بقایای قارچ و ظروف آب در داخل و یا خارج سالن‌ها را که باعث جذب حشرات می‌شوند و یا حشرات بر روی آنها زندگی می‌کنند از اطراف سالن‌ها دور کنید.
3. نصب توری‌ها با منافذ کوچکتر  از  0/5  میلیمتر در جلوی دریچه‌ها و پنجره‌ها از ورود آنها به سالن‌ها جلوگیری نمایید. درب‌ها در حد امکان خصوصاً در مرحله مایه‌زنی رشد میسلیوم، بسته باشند.
4. فقدان و یا کم بودن جمعیت حشرات در زمان مایه‌زنی و ریسه‌دوانی بسیار مهم است چون آلودگی زودهنگام باعث آلودگی بیشتر بستر کشت و قارچ‌ها در مراحل بعد می‌شود.
5. مواد بستر را کاملا پاستوریزه نمایید. این عمل، خصوصاً برای کنترل کنه ها، بسیار مهم است.
6. استفاده از حشره کش های برقی در کنترل حشرات داخل سالن کشت بسیار موثر است.

منبع:

کتاب پرورش اصلاح قارچ خوراکی صدفی

(بیماری های قارچ صدفی)