بهداشت و اهمیت آزمایشگاه های تولید بذر قارچ

مروری بر بهداشت و اهمیت آزمایشگاه های تولید بذر قارچ، هوای اطراف ما سرشار از ذرات حامل میکروارگانیزم می باشد که در حالت عادی، ضرری به ما نمی رسانند، اما در محیط های آزمایشگاهی می توانند مشکل ساز شوند. هاگ قارچ قارچ ها و باکتری ها می توانند از طریق این ذرات گردو غبار جابه جا شوند.

میکرو ارگانیزم ها مانند پنسیلیوم در آزمایشگاه های تولید بذر، دشمنان غیرقابل مشاهده و رقبای سرسخت ما به شمار می روند.

تولید بذر قارچ مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• مواد اولیه (خام)
• پرژیم حرارتی (اتوکلاو)
• پنرخ تلقیح
• کیفیت ظرف (کیسه یا بطری)
• حجم پر کردن
• کیفیت اسپان اولیه
• چگونگی تلقیح
• بهداشت عمومی
• شرایط رویشی
• اقلیم

علت اصلی بروز باکتری در آزمایشگاه های تولید بذر قارچ

یکی از عوامل مهم در تولید بذر قارچ، مسئله فیلتراسیون کیسه هاست که در تبادلات گازی بذور، نقش بسزایی دارد. استریلیزاسیون ناقص و نامناسب می تواند علت اصلی بروز باکتری در آزمایشگاه باشد.

برای اطلاع از وضعیت آلودگی محیط آزمایشگاه های تولید بذر قارچ می توان از پلیت های آگاردار (با منبع کربن جهت تشخیص باکتری ها) کمک گرفت. در این صورت روی پلیت آگاردار اسپور قارچ را به حالت پودری و باکتری ها را به شکل لکه های براق می توان دید که همان کلنی آنهاست. منشاء میکروارگانیزم های بدن انسان با پوستی یا دهان و بینی است.

منشاء پوستی

سطح پوست بدن یک فرد بالغ، حدود 75/1 متر مربع وسعت دارد. بدن انسان دو نوع فلور میکروبی طبیعی دارد:

الف) فلور ترانزیت (کوتاه مدت) پراکنده درتمام سطح پوست

ب) فلور پرمننت (دائمی) در محل غدد مترشحه بدن

منشاء دهان و بینی

میکروارگانیزم ها در حفره های بینی و در قطرات دهانی پراکنده اند و می توانند به اطراف منتقل شوند. بنابراین پرسنل آزمایشگاه های تولید بذر قارچ به راحتی می توانند ذرات گرد و غبار و به دنبال آن، میکروارگانیزم ها را به اطراف پخش کنند.

یک فرد در حالت ایستاده 100 هزار ذره، در حالت نشسته با حرکات آرام 500 هزار ذره، در حالت نشسته با حرکات سریع تر، یک میلیون ذره، در حالت نشسته و ایستاده مکرر 2 میلیون و 500 هزار ذره، در حالت راه رفتن، 5 میلیون ذره، درحالت بالا رفتن از پله ها، 10 میلیون ذره و هنگام حرکات سریع، 15 میلیون ذره درهر دقیقه از بدن خود منتشر می کند.

مراحل حساس جهت تولید اسپان به ترتیب مرحله خنک کردن کیسه‌ها، مرحله تلقیح، مرحله گرمخانه‌گذاری و مرحله نگهداری بذور آماده شده‌است. هنگام تلقیح حتماً باید از لباس و کفش مخصوص و ضدعفونی شده استفاده کرد.

موها، ریش ها و همچنین کلیه اندام های بدن باید کاملاً پوشانده شوند و ماسک و دستکش فراموش نشود. عملیات تلقیح باید در شرایط «ultra fitteration» انجام گیرد. این شرایط توسط دستگاه «laminar air flow » ایجاد می شود. دراین حالت «air quality» یا «dust level» به چیزی حدود 100 خواهد رسید که برای عملیات تلقیح مناسب می باشد.

به این منظور دستگاه باید 6 ساعت قبل از شروع به کار روشن شود. صحت عملکرد این دستگاه را باید مرتباً از طریق دستگاه پارتیکل سنج یا پلیت آگاردار بررسی کرد. سرعت هوای دستگاه باید 45% ممتر بر ثانیه باشد. سرعت کمتر موجب ورود میکروارگانیزم ها به داخل دستگاه می شود. همچنین «pre filter» این دستگاه را باید به طور مرتب تعویض کرد و «min filter» هم متناسب با کارکرد سالانه یک تا دو بار تعویض نیاز دارد.

انواع دستگاه LAF آزمایشگاه های تولید بذر قارچ

1)croos flow: فیلتر اصلی روبه رو (جهت ریزتکثیری ها به علت تلاطم بسیار کم هوا)

2)Down flow: فیلتر اصلی بالا (مناسب آزمایشگاه های تولید بذر با تلاطم کم هوا)

3)Bio hazard cabinet: ایجاد یک پرده هوا جلوی دستگاه و همچنین خروج بخارهای سمی

دقت شود تمام قسمت های آزمایشگاه قابل شست و شو و ضدعفونی باشد. مشاهده یکی از مهم ترین فاکتورها در آزمایشگاه های تولید بذر قارچ می باشد که باید روزانه توسط مسئولان مربوطه صورت گیرد. توصیه می شود بذرهای تولیدی هر چه سریع تر مصرف شوند و مدت زمان زیادی در سردخانه رها نشوند.

کشت های آلوده حتماً قبل از منهدم شدن اتوکلاو شوند. روزانه یک پلیت آگاردار از هوا جهت تست آلودگی تهیه شود. یکی از روش های تشخیص باکتری ها از قارچ ها، اندازه آنها است. اندازه اسپور قارچ ها بین 1 تا 10 میکرون و باکتری ها کمتر از 1 میکرون است.

«white room» یا «clean room» مناطق بحرانی آزمایشگاه که عملیات حساس مانند تلقیح در آن صورت می گیرد. «air quality» یا «dust level» در آنها نباید از 100 بیشتر باشد. جهت ضدعفونی این اتاق ها می توان از لامپ های UV استفاده کرد. به هنگام تلقیح، غوطه ور کردن دستکش ها در محلول ضدعفونی کننده الزامیست.

تلقیح باید در کنار شعله انجام شود و از آنجا که خود شعله داخل دستگاه LAF ، تلاطم ایجاد می کند. لذا استفاده از آن را باید حتی الامکان محدود کرد. در مورد مواد ضدعفونی کننده باید به تنوع، دوز مصرفی ، مدت زمان اثرگذاری و همچنین اثر ممانعتی آنها توجه شود.

گل چین – شماره 248