خاک رکود بر صنعت قارچ خوراکی

افزایش بهای تمام شده‌تولید قارچ خوراکی( صنعت قارچ خوراکی ) و تهیه مواد مورد نیاز قارچ و دیگر مشکلات این صنف واحدها تولید قارچ را در آستانه‌ورشکستگی قرار داده‌است.

نقش مثبت مصرف گیاهان و سبزی‌ها بر سلامتی بدن انسان، موضوعی است که از قرن‌ها پیش اثبات شده‌است. به همین دلیل بخشی از رژیم غذایی انسان‌ها را خوردنی‌های  سرشار از ویتامین، مواد معدنی و سایر مواد مفید تشکیل می‌دهد. از میان این اقلام خوراکی قارچ یکی از انواع سبزیجات محسوب می‌شود که فواید مختلفی دارد.

قارچ دارای مواد معدنی همچون آهن، سلنیوم، پتاسیم، مس، کلسیم، فسفر و حاوی انواع ویتامین‌ها و همچنین منبع خوبی از فیبر است. این ماده خوراکی از کالری کمی ‌برخوردار است. با این حال سرانه مصرف قارچ در ایران نسبت به سایر کشورها پایین است.

واحدهای تولیدی قارچ خوراکی در شرف تعطیلی

دلایل متعددی برای مصرف کم آن در ایران عنوان می‌شود. از جمله آنها می‌توان به تمایل بیشتر خانوارها به مصرف مواد غذایی مانند برنج و همچنین کمبود تنوع استفاده‌از آن اشاره‌کرد.

در سال‌های اخیر حتی کسانی که مصرف قارچ در سبد غذایی آنها زیاد بوده‌نیز به کاهش خرید آن سوق داده‌شده‌اند. دلیل اصلی بروز این مسئله افزایش قیمت است.

این به نحوی است که قیمت هر کیلو قارچ که اوایل امسال بین ۲۷ تا ۳۲ هزار تومان متغیر  بوده‌است. اما طی روزهای اخیر در سطح بازار به ۶۰هزار تومان هم رسیده‌است.

این افزایش قیمت سبب شده‌تا این ماده‌غذایی به دلیل صعود نرخ آن، با کاهش چشمگیرِ جانمایی در سبد خرید خانوار مواجه‌شود.

به‌دلیل شیوع کرونا میزان مصرف برخی از مواد غذایی کاهش داشته

این در حالی است که التهاب در مورد بازار خوراکی‌ها غیر از قارچ دامن بسیاری دیگر از کالاها را نیز گرفته‌است.

بر طبق گفته‌فعالان صنفی، در پنج ماه نخست امسال به‌دلیل شیوع کرونا، کاهش برگزاری مراسم‌های مهمانی، عزاداری و عروسی و خصوصا افت قدرت خرید مصرف‌کننده، میزان مصرف برخی از مواد غذایی ۳۵درصد افت داشته‌

است.

اما این خوراکی با ارزش به دو شکل سنتی و مکانیزه کشت می‌شود. کشت مکانیزه در ۱۲ ماه سال انجام می‌شود. اما کشت سنتی در فصل تابستان به دلیل نبود سیستم سرمایشی انجام نمی‌شود.

بنابراین سطح تولید در این روزها بین ۱۰ تا ۲۰ درصد تولید کاهش می‌یابد.

در تابستان واحدهای خرد غیر مکانیزه تولید قارچ به علت مجهز نبودن به سیستم‌های سرمایشی از چرخه تولید خارج شدند. همچنین کمبود و افزایش قیمت قابل ملاحظه مواد اولیه سبب شده‌است که برخی از واحدهای مکانیزه از تمام ظرفیت واقعی خود استفاده‌نکنند.

از طرفی ظرفیت تولید نیز کاهش پیدا کرده‌است. نقدینگی تولیدکنندگان نیز کفاف زیر کشت بردنِ کلیه سالن‌های تولید قارچ را ندارد.

با توجه به سرما دوست بودن این محصول، فصول سرد سال زمان مناسبی برای تولید قارچ است. اما اگر افزایش قیمت مواد اولیه و کمبود آن‌ها بر همین منوال ادامه داشته‌باشد که به احتمال زیاد نیز ادامه خواهد داشت. تولید آن را شدیدا تحت تاثیر قرار خواهد داد.

تولید قارچ در ۶ ماه دوم سال ۱۴۰۰، نسبت به فصل تابستان بهتر می‌شود. اما نسبت به فصول سرد سال‌های گذشته شاهد کاهش قابل ملاحظه‌ای در تولید آن خواهیم بود. مگر آنکه حمایت‌های دولتی برای تامین نقدینگی تولیدکنندگان قارچ و بستر کشت صورت پذیرد.

مدیرعامل اتحادیه پرورش قارچ  البرز علت اصلی بالا رفتن نرخ قارچ

مدیرعامل اتحادیه پرورش قارچ  البرز علت اصلی بالا رفتن نرخ قارچ گرانی مواد اولیه‌است. در ارتباط با افزایش قیمت این خوراکی مقوی و مفید در بازار گفت: در هر بخش تولید قارچ که وارد شوید این افزایش قیمت قابل رویت است. منشا آن هزینه‌های تهیه مواد اولیه، آب، برق، گاز و استهلاک است.

ناصر فلاح عمده مواد اولیه تولید قارچ را کاه و کُلَش گندم عنوان کرد. وی گفت: بستر اصلی از مواد اولیه برای تولید آن کاه و کلش گندم است. طی یکسال گذشته بسیار با ارزش ارزیابی شده‌و در سال گذشته قیمت هر کیلوگرم کلش گندم بین ۸۵۰ تا ۱۰۰۰ تومان متغیر بوده‌است.

این امر بستهِ به مرغوبیت، میزان رطوبت خاک تغییر قیمت داشته‌است. وی ادامه داد: امسال با توجه به کمبود بارش‌ها، تولید گندم به میزان ۴۰ درصد کاهش یافت. به همان نسبت تولید گندم پایین آمده‌است. امسال قیمت کاه و کلش گندم از ۱۰۰۰ تومان امسال به ۴۰۰۰ تومان رسیده‌است.

کود مرغ مواد اولیه برای تولید قارچ در صنعت قارچ خوراکی

فلاح در مورد کود مرغ که دیگر مواد اولیه برای تولید قارچ است. وی افزود: کود مرغ از مرغداری‌ها خریداری  می‌شود بستهِ به شرایطی که  در دو سال گذشته رخ داده‌است، افزایش قیمت در این خصوص نیز داشتیم.

قیمت کود مرغ دو برابر شده‌ِ و از ۶۰۰ تومان به ۱۲۰۰ تومان رسیده‌است. این مسئول در خصوص خاک پید یا پوششی که جزو مواد اولیه تولید قارچ است، گفت: این خاک ۱۵ درصد مواد اولیه ما را تشکیل می‌دهد. از ضایعات خاک‌ها در مناطق مختلف برداشت شده‌و سپس پاستوریزه‌می‌شود.

وی ادامه داد: سال گذشته برای هر مترمکعب خاک ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه پرداخت می‌کردیم. امسال این هزینه کود از ۹۵۰ تا یک میلیون است و بخشی از هزینه‌هایی که سه برابر شده‌ِ مربوط به خاک پوششی است.

مدیرعامل اتحادیه پرورش قارچ پرشین البرز

مدیرعامل اتحادیه پرورش قارچ پرشین البرز همچنین بخش دیگر هزینه‌های مصرفی را مربوط به نیروهای کارگری برشمرد. وی خاطر نشان کرد: بخشی از هزینه‌های تولید مربوط به بخش کارگری است. با توجه به اتفاقات سال گذشته، تورم و افزایش حقوقی که داده شد در بخش کارگری دو برابر هزینه پرداخت می‌کنیم.

فلاح تصریح کرد: با جمع بندی در تمامی بخش‌های مواداولیه و کارگری نرخ تمام شدهِ برای قارچ به ۳۶ تا ۳۸ هزار تومان می‌رسد. خیلی از واحدهای تولید پرورش قارچ به دلیل هزینه‌های بالا تعطیل شده‌است.

در این رابطهِ وقتی هزینه‌ها بالا رفت و تولید پایین آمد نرخ قارچ برای مصرف کننده‌افزایش یافت. وی با اشاره به اینکه تنها بخشی از افزایش نرخ آن منطقی است، گفت: در چنین شرایطی افراد سودجو به میدان آمدند.

این امر به گونه‌ای که هزینه فروش قارچ فله‌ای در درب کارخانه ۳۷ تا ۴۰ هزار تومان است اما آنها با دلالی بازار را به سمتی کشاندند که مصرف کنندهِ از مغازهِ‌دار آن را به قیمت ۵۵ الی ۶۰ هزار تومان خریداری می‌کند.

این فاصله اختلاف قیمت غیرمنطقی و غیرقابل توجیه‌است و باعث می‌شود که نرخ کیلویی نهایی قارچ ۶۰هزار تومان اعلام شود.

گران شدن نهاده های تولید مهمترین علت گرانی قارچ در صنعت قارچ خوراکی

در ادامه جواهری از تولیدکنندگان قارچ در کشور، علت افزایش قیمت اخیر را افزایش قیمت و کاهش مواد اولیه، کاهش تولید ناشی از فصل گرما، صادرات وسیع قارچ به عراق و کشورهای دیگر و سوء‌استفادهِ برخی فروشندگان از کمبود قارچ دانست.

وی گفت: در حال حاضر این محصول باید با قیمت معقولی به دست مصرف‌کنندهِ برسد، اما برخی مشکلات مثل تهیه مواد اولیه سبب بر هم زدن آرامش بازار است.

وی بیان کرد: مدیریت بازار و نرخ‌گذاری قارچ که به عهدهِ انجمن است فعلا تغییری نکردهِ است. اما مواد اولیه بسیار گران شده‌است. بسیاری از کارخانه‌ها توان تولید مواد اولیه ندارند که به تولیدکنندگان قارچ برسانند.

در این وضعیت قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند، اما به صورت رسمی تغییر نرخی از سوی انجمن اعلام نشده‌است. بلکه تنها زمینه تولید و عرضه کمتر شدهِ و برخی از فروشندگان از این شرایط سوء استفاده‌‌می‌کنند.

جواهری تاکید کرد: مهم‌ترین مشکل پرورش دهندگان قارچ گرانی نهاده‌های تولید است که در طول سه ماه قیمت کمپوست قارچ از ۱۵۰۰ تومان به ۴۰۰۰ تومان رسیده‌است. این افزایش منجر به کاهش مصرف و در نتیجه رکود در امر پرورش قارچ شده‌است.

خاک پوششی بزرگترین مشکل در گرانی قارچ

در بخش دیگری منوچهر جناقی، مدیر عامل یک مجتمع کشت و صنعت قارچ هم گفت: مشکلات تولید به مواد اولیه بر میگردد.  یکی از بزرگترین مشکلات خاک پوششی برای قارچ است. این محصول قبلا به صورت وارداتی وارد کشور شدهِ و بعد از مخلوط شدن‌با یک سری مواد اولیه دیگر در نهایت یک خاک مرغوب و مناسب به دست می‌آمد.

سوخت، انرژی و پارامترهای مختلف و همچنین مواد اولیه را از مهمترین عوامل تولید یک محصول با کیفیت برشمرد.

این تولیدکننده‌و پرورش دهنده‌قارچ تاکید کرد در خصوص افزایش نرخ قارچ کاری از دست ما برنمی‌آید. وی بیان کرد: به علت گرانی قیمت مواد اولیه، کاری از دست ما در خصوص افزایش نرخ قارچ بر نمی‌آید.

تمامی عوامل دست به دست هم دادند تا نرخ قارچ افزایش پیدا کند. جناقی در خصوص افزایش قیمت مواد اولیه تصریح کرد: قیمت گندم در سال گذشته ۲۳۰۰ تومان بود. امسال به ۶۵۰۰ هزار تومان نیز رسید.

با توجه به اعلام دولت برای تامین گندم تضمینی همه به استقبال گندم به قیمت ۷۵۰۰ هزار تومانی رفتند. در نتیجه تمامی پرامترهای اولیه افزایش یافت.

جناقی بیان کرد: در حالت کلی نمی‌توان نرخ تمام شده‌ای برای قارچ تعریف کرد و در طی این سال‌ها نیز نرخ کمپوست هم افزایش داشتهِ و سبب شد تا قیمت قارچ به ۶۰ هزارتومان هم برسد.

مدیر عامل این مجتمع کشت و صنعت قارچ خوراکی ادامه داد: متاسفانه کود مرغ و خاک مرغوبی نداریم. خاک‌های بی کیفیت به وفور وجود دارند که سبب افت کیفیت قارچ‌ها می‌شوند.

کنترل نکردن نرخ مواداولیه تولید قارچ به ضرر تولیدکنندگان

مهدی رجبی، رئیس انجمن پرورش دهندگان قارچ خوراکی با اشاره به افزایش قیمت مواد اولیه برای تولید قارچ، گفت: اگر نتوانیم قیمت مواد اولیه را کنترل کنیم.

قطعاً برای تولیدکننده، تولید قارچ صرفه‌ای ندارد. احتمالاً قیمت اعلامی از سوی انجمن افزایش پیدامی‌کند. وی در خصوص افزایش قیمت مواد اولیه  تصریح کرد: از جمله مواد اولیه این صنعت کلش گندم می‌باشد. قیمت آن در کمتر از یک ماه از ۱۵۰۰ تومان به ۵۰۰۰ تومان هم رسید. کود مرغی نیز وضعیتی مشابه داشت.

و به طور کلی وقتی عرضه مرغ کم می‌شود، صنعت قارچ هم صدمه می‌خورد. رجبی خاطرنشان کرد: که قیمت اعلامی آن از سوی انجمن در ابتدای امسال حدود ۲۷ تا ۳۲ هزار تومان اعلام شد. اما با حدود ۳۰ درصد افزایش حالا به حدود ۴۴ هزار تومان رسیده‌است.

وی  تاکید کرد: که قارچ یک محصول سالم و عاری از هرگونه مضرات برای بدن است. استفادهِ از آن باعث تقویت سیستم ایمنی بدن نیز می‌شود.

بنابراین با توجه به این حالا این محصول در سبد غذایی مردم است. وزارت جهاد کشاورزی باید توجه خاصی به این صنعت داشته‌باشند تا هم تولید کنندگان راحت‌تر تولید کنند و هم مصرف کنندگان به قیمت واقعی آن را تهیه کنند.

به‌این ترتیب حالا که با توجه به افزایش قیمت انواع مواد پروتئینی این ماده‌خوراکی ارزشمند می‌تواند سهم بیشتری در سبد خوراکی هموطنان داشته‌باشد.

جای امیدواری است که اگر مسئولان در این زمینه گام‌های موثرتری بردارند. تولیدکنندگان قارچ خوراکی را چه برای دستیابی به بازارهای صادراتی و چه برای تامین بازار داخلی حمایت کنند.

هرچند تولیدکنندگان و دست‌اندکاران این صنف معتقدند حمایت دولتی تنها ارایه تسهیلات کم بهرهِ یا وام نیست. بلکه بسیاری از قوانین فعلی و کمبود صنایع فرآوری وزنه‌ای سنگین بر تولید و صنعت قارچ خوراکی شده‌است.