فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی

فصل مشترک خاک پوششی و کمپوست قارچ

پیوند بین بستر رویش قارچ و خاک را فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی می نامند.

خاک پوششی یکی از عوامل تأثیرگذار در راندمان و کیفیت قارچ های تولیدی می‍باشد. بنابراین کیفیت خاک پوششی بسیار هائز اهمیت است.

عوامل موثر بر کیفیت خاک پوششی

خصوصیاتی که کیفیت و قدرت خاک پوششی را تعیین می کنند، به شرح زیر است.

• ظرفیت نگهداری آب توسط خاک پوششی (WHC)
• مقدار ماده آلی موجود در خاک (OM)
• ساختار خاک
• مقدار عناصر مخربی چون سدیم در خاک

رطوبت خاک پوششی

ظرفیت جذب آب و مقدار رطوبت خاک پوششی باید در حد مطلوب باشد. در اینصورت میسلیوم هایی در خاک رشد و توسعه پیدا خواهند کرد که پین های سرزنده و سالمی را تولید می نمایند. همچنین ارتباط محکمی با کمپوست قارچ برقرار خواهند نمود.

ساختار خاک

اگر خاک پوششی ساختار و بافت مناسبی نداشته باشد، در اثر آبیاری و ریشه دوانی میسلیوم، فشرده و متراکم خواهد شد. در نتیجه هوای موجود در لابلای خلل و فرج، از بین میرود. در ادامه ارتفاع خاک پوششی بسیار کاهش خواهد یافت. با تراکم خاک، قابلیت نگهداری آب نیز کاهش می یابد.

در اینصورت پرورش دهنده با سیستم آبیاری متداول خود خاک را آبیاری خواهد کرد، اما به دلیل عدم توانایی خاک در نگهداری آب، رطوبت اضافی وارد کمپوست شده و سطح کمپوست را تحت تأثیر منفی قرار خواهد داد.
در صورتیکه نفوذ میسلیوم قارچ در داخل کمپوست قارچ کامل نشده باشد (اسپان زنی کامل نشده باشد)، سطح کمپوست قارچ شدیداً تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

عمق مناسب خاک پوششی

بهترین اندازه برای خاک پوششی عمق 5 سانتیمتر است.
در مرحله پین دهی یا فلاش اول باید ارتفاع خاک 4 الی 5 سانتیمتر باشد. اگر خاکدهی با ضخامت 4 سانتیمتر یا کمتر انجام شود، در مرحله پین دهی و فلش اول به 3 الی 3.5 سانتیمتر کاهش می یابد. کاهش ارتفاع خاک، کاهش جذب رطوبت را در پی دارد.

خاک با عمق 5 سانتیمتر 75% آب در خود نگه میدارد، در حالیکه خاک با عمق 4 سانتیمتر 62.5% درصد ظرفیت نگهداری آب دارد.

چگونگی آبیاری بستر و خاک

آبیاری نادرست موجب عبور مقدار زیادی آب اضافی از خاک پوششی به سطح کمپوست قارچ می شود. هرچه حجم بیشتری از آب در بازه زمانی کوتاهی به خاک پوششی داده شود، احتمال بروز این مشکل بیشتر خواهد شد.
بر اثر آبیاری زیاد و فشار بالای آب، عمق خاک پوششی از 4 سانتیمتر به 2 سانتیمتر کاهش پیدا خواهد کرد. در این حالت ارتباط میسلیوم درون خاک با کمپوست قارچ قطع و رشد دایره مانند میسلیوم در خاک پدید می آید. در اینصورت دیگر پینی تولید نمیشود. زیرا این میسلیوم ها نه به یکدیگر متصل هستند و نه با کمپوست در ارتباط هستند.

مواد عالی خاک

خاک دارای ماده آلی زیاد، قابلیت نگهداری آب بالایی خواهد داشت. اما این مواد آلی نباید به شکل تجزیه نشده در خاک باشند.

این ویژگی در خاک پیت یافت می شود. اما متاسفانه اکثر منابع خاکی موجود در کشور، حاوی خاک پیت نیست. در خاکهای پوششی تولید داخل، از Loca peat Mineral Soil استفاده میشود.
در نتیجه برای تولید خاک پوششی باکیفیت برای تولید قارچ با راندمان بالا، نیاز مبرم به استفاده از خاک پیت خارجی یا منبعی است که بافت و ساختار خوبی داشته و همچنین قابلیت نگهداری آب آن بالا باشد.

عوامل مخرب فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی

چندین عامل وجود دارد که به فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی، اسیب وارد میکنند. این عوامل به شرح زیر می باشد.

پشه/ مگس سیارید

آلودگی فارم به حشره سیارید، یکی از دلایل تخریب فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی است. لاورهای سیارید درون کمپوست فعالیت دارند. آنها علاوه بر تغذیه از کمپوست و میسلیوم، فضولات زیادی تولید خواهند کرد. در نتیجه این ناحیه کمپوست، عاری از میسلیوم شده و حالت لجن با بوی متفعن پیدا خواهد کرد. از بین روفتن رشته‌های میسلیوم باعث قطع پیوند بین کمپوست و خاک پوششی خواهد شد.

در صورتیکه جمعیت این حشره در فارم شما بالا است، از روش های مدیریتی مناسب برای کنترل این حشره استفاده نمایید.

کنترل زراعی یکی از روش های مدیریت این آفت می باشد. یک رابطه آنتاگونیستی میان مگس سیارید و میسلیوم قارچ خوراکی وجود دارد. بطوریکه حجم زیاد میسلیوم مانع از رشد لاروها می شود و کمپوست کاملاً کلونیزه شده توسط میسلیوم قارچ خوراکی، برای تخم گذاری  مگسهای ماده مناسب نیست.
بنابراین یک اسپانران قوی مانع از تخم گذاری مگس سیارید خواهد شد. این اقدام نوعی کنترل زراعی این آفت است. برعکس، یک کمپوست ضعیف که میسلیوم آن دارای رشد کند است، بستر جذابی برای توسعه این مگس خواهد بود.

کیفیت پایین خاک پوششی

در حال حاضر در کشور، توان تولید کمپوست های باکیفیت و قابلیت راندمان بالا وجود دارد. این در حالیست که در موقعیت جغرافیایی ایران، خاک پیت وجود ندارد.

برای تولید خاک پوششی باکیفیت و دارای توانایی نگهداری آب بالا، باید از خاک پیت استفاده شود. همانطور که در قسمت قبل اشاره شد، خاک های ایران از نوع پیت نیستند و اکثر خاک های پوششی از این نوع خاک ها ساخته می شوند.
به همین دلیل تفاوت های زیادی از نظر توانایی نگهداری آب، بافت و ساختار در این خاک ها دیده می شود.

بر این اساس خاک های متفاوت ایرانی قابلیت نگهداری آب متفاوتی دارند. پرورش دهندگان در هنگام آبیاری باید به این نکته توجه نمایند و با شناخت نسبی از هر خاک و خصوصیات مربوط به آن، رژیم مناسب آبیاری را در رابطه با آن اتخاذ نمایند.

در صورتیکه خاک توانایی نگهداری آب نداشته باشد و بافت و ساختار خود را دوره ریشه دوانی و فلاش اول حفظ نکند، راندمان تولید بسیار پایین خواهد آمد.

نحوه بررسی کیفیت فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی

انگشتان یک دست خود را به شکل چنگ زدن، وارد خاک و تا عمق آن فرو کنید. سپس مقدار خاکی که در مشت خود دارید را بیرون بکشید. حال مشت خود را برداشته و به قسمت زیرآن نگاه کنید.

• اگر هیچ کمپوستی به آن نچسبیده باشد بدین معنی است که فصل مشترک اصلاً خوب نیست.
• درصورتیکه کمی کمپوست در این قسمت وجود داشته باشد، بدین معنی است که وضعیت فصل مشترک متوسط است.
• اما اگر مقداری زیادی کمپوست به خاک پوششی چسبیده باشد، بدین معنی خواهد بود که فصل مشترک بسیار سالم است.

بررسی رنگ و رطوبت فصل مشترک

این کار را دائماً و بصورت تصادفی در تمامی سطوح بستر کشت و در تمامی طبقات انجام دهید. همچنین می توانید برای اطمینان بیشتر، خاک پوششی را به آرامی از روی کمپوست کنار زده و کمپوست زیر آنرا مشاهده نمایید. مشاهدات همان فصل مشترک است. فصل مشترک باید کاملاً طلایی باشد و رطوبت آن همانند قسمت های دیگر کمپوست باشد.

فصل مشترک کمپوست و خاک پوششی بایستی سالم باشد تا تمامی این رخدادهای مورد بحث در ادامه انجام شوند. اگر کمپوست و خاک پوششی باکیفیت باشند اما فصل مشترک به دلایلی از بین رود، در واقع این لوله های انتقال دهنده مواد غذایی از بین رفته و دیگر اتصالی میان کمپوست و اندام های باردهی وجود نخواهد داشت. در اینصورت پین ها تشکیل میشود، اما رشد نخواهند کرد. این پین ها بعد از چند روز زرد و نابود خواهند شد.

فصلنامه قارچ – شماره هشتم