آموزش نحوه صحیح چیدن و برداشت قارچ دکمه ای
برداشت قارچ دکمه ای در مزارع کشت قارچ دنیا به 2 روش صورت میگیرد: ماشینی و دستی. روش ماشینی در مزارع بسیار مدرن و مکانیزه و بروز، توسط دستگاه انجام میشود، و روش دستی با آموزش کارگران خبره در سالنهای نیمه صنعتی و سنتی انجام میگردد.
پینهای اطراف قارچهای آماده برداشت یک تا چند روز بعد آماده برداشت خواهند شد و درصورتی که در حین برداشت به آنها آسیبی وارد شود به همان نسبت، آمار تولید کاهش خواهد یافت از طرفی پینهای آسیبدیده میزبان خوبی برای آفات و بیماریها احتمالی موجود در سالن هستند به همین دلیل در زمان چیدن قارچها باید با حداکثر دقت را بهکار گرفت.
از آنجا که روش برداشت قارچ اثرات مهمی بر روی عملکرد در برداشت و فلاشهای بعدی و کیفیت محصول تولیدی دارد، در این مقاله به بیان نکات مهم در برداشت سنتی قارچ میپردازیم.
زمان برداشت قارچ
مهمترین نکته در برداشت قارچ تشخیص زمان مناسب برای چیدن قارچ است. قارچها باید در حداکثر اندازه و قبل از اینکه کلاهکشان باز شود و اصطلاحا پشت پنبهای یا پشت باز شوند، از بستر جدا شوند.
در هر فلاش قارچها در مراحل مختلفی از رشد و اندازههای مختلف بر روی بستر تشکیل میشوند. بنابراین انتخاب قارچهایی که باید در لحظه بچینیم اهمیت زیادی خواهد داشت.
بنابراین انتخاب صحیح و مناسب زمان برداشت از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و به همین دلیل دائما و لحظه به لحظه باید بر روی فعالیت تیم برداشت نظارت شود.
نحوه چیدن و جدا کردن قارچ از بستر
باید پذیرفت که چیدن یا برداشت قارچ میتواند همچون شمشیر دو لبه هم باعث سود و درآمد شود و هم باعث خسارت و زیان. از سوی دیگر خصوصیات ظاهری قارچ بر روی بستر برای یک قارچ چین مسلط تعیینکننده استراتژی چیدن است.
اصولا برای برداشت نیاز به کارگران ماهر و مسلط بر برداشت قارچ است. برای پرورش یک قارچچین حرفهای نیاز به ماهها زمان و پذیرش خطاهای کوچک و بزرگ ایشان از سوی کارفرماست. با تعلیم و آموزش مناسب یک قارچچین حرفهای قادر به برداشت 25-35 کیلو قارچ با کیفیت در ساعت خواهد بود.
در زمان برداشت، نحوه ایستادن در جوار طبقات از اهمیت ویژهای برخوردار است. اصولا در هنگام استقرار در کنار طبقه، قارچچین بهصورت پهلو به پهلوی بستر به شکلی که افراد راست دست، دست چپ نزدیک به طبقه و افراد چپدست، دست راست نزدیک به طبقه خواهند داشت.
در این حالت چاقو در دست دور از طبقه و با دست نزدیک به طبقه، قارچها از بستر جدا خواهند شد. این درحالی است که قارچچین باید در ارتفاعی از بستر مستقر شود که ضمن تسلط کامل بر طبقه، از آسیب زدن به کنارههای طبقات با آرنج و یا آستین پرهیز شود.
پس از تعیین چشمی
پس از تعیین چشمی قارچی که باید چیده شود توسط قارچچین، قارچچین تنها با دو بند انگشت قارچ را گرفته و با چرخش کوچک (30 درجه ای) در جهت عقربههای ساعت و یا برعکس آن، قارچ را از بستر جدا خواهد کرد.
یک قارچچین مسلط با دراز کردن هر بار دست به سمت بستر مجاز خواهد بود حداکثر 4 قارچ را از بستر جدا کند. نحوه جدا کردن با رعایت چرخش عنوان شده باعث خواهد شد تا قارچها بدون آسیبی به خاک پوششی بستر و قارچها و پینهای اطراف آن بهراحتی از بستر جدا شوند.
پس از جدا کردن قارچ ها از بستر، توسط چاقوی دست مخالف اقدام به برش پایه قارچ کرده و قارچها را آهسته در داخل ظروف و یا سبد مخصوص جمعآوری قارچ قرار خواهیم داد.
نکته مهم در این بخش کیفیت برش پایه قارچ است. برش باید کاملا صاف باشد و پایه باقیمانده بر روی قارچ طولی حداکثر 1/2 قطر کلاهک قارچ و کمتر از یک سانتیمتر نباشد.
در هنگام برداشت باید سعی کرد از تماس مستقیم با دست و ابزار به کلاهک قارچ خودداری کرد. زیرا که باعث ایجاد لک و کاهش ماندگاری قارچ میشود. و در آخر بقایای قارچ در بستر باقی نماند زیرا این بقایا میزبان آفات و بیماریها هستند.
طول دوره برداشت قارچ یک سالن بسته به برنامه کشت مزرعه و واریته و گونه مصرفی از 2 تا 4 هفته متغیر خواهد بود به هفته اول برداشت فلاش یک و به برداشت دوم فلاش دو میگویند.
نکات مهم در برداشت دستی
از آنجایی که گفته شد در ایران عموماً از روش دستی استفاده میشود. نکاتی را در باب این روش هنگام برداشت ذکر میکنیم:
- برداشت با دستکش یک بار مصرف انجام شود و هرچند یک بار در صورت آلوده شدن دستکش تعویض شود.
- کمترین زمان را جهت برداشت و بستهبندی قارچ باید صرف نمود.
- از قرار دادن بستهها روی هم و بر روی بسترخودداری گردد.
- در هر بار چیدن قارچ با دست، قارچ زیادی نباید چیده شود، بهطوری که کل دستها پر شود. (حداکثر 4 قارچ)
- دستها را باید مرتب از خاکی که در هنگام چیدن به آن میچسبد با تعویض دستکش پاک کرد و چاقویی را که جهت چیدن استفاده میشود نیز باید مرتب تمیز کرد.
- هرگز چیدن قارچ را روی بستر از مرکز شروع نکنید بلکه از کنارهها و لبهها شروع کنید و سپس به سمت مرکز حرکت کنید زیرا هنگام برداشتن قارچ از مرکز، خاک قارچهای وسط به کناره مالیده میشوند.
- استقرار مناسب قارچچین نسبت به طبقه در هنگام برداشت جهت چیدن تمامی قارچهای بستر و در دسترس بودن نیز برای چیدن بسیار مهم است.
- پرهیز از بهجا ماندن بقایای قارچ و پایه قارچ بر روی بستر در حین برداشت.
برداشت و بسته بندی قارچ قهوه ای ايران
برداشت و بستهبندی قارچ قهوهای
نکات مهم در برداشت قارچ دکمه ای
اصول و مبانی برداشت دستی قارچ دارای جزئیات و قواعد اجرایی بیشماری است که در بخش به برخی از آنها پرداخته خواهد شد.
فلاش های برداشت
بر روی بستر تشکیل اندامهای اولیه باردهی (پریموردیا) و بعداز آن تشکیل کلاهک قارچ (اسپوروفورهای قارچ) در دوره و فواصل زمانی چند روزه و نزدیک بهم اتفاق میافتد. لازم به ذکر است در بین این دو مرحله هیچ قارچ به صورت انبوه و محسوس تولید نمیشود.
فلاشها بر اساس برنامههای مزرعه، واریته یا گونه مورد استفاده از 2 تا 4 فلاش متغیر است. در ایران 3 فلاش برداشت رعایت میشود که بعضا به دلیل شیوع بیماری و یا مشکلات برنامهای مزرعه در مقطعی به 2 فلاش بسنده میشود.
در فلاشها عموما روز اول و دوم محصول قابل توجهای برداشت نمیشود ولی از روز 3 تا 5 بخش عمده محصول برداشت خواهد شد.
فلاش اول
فلاش اول عمدتا حدود 13 تا 17 درصد، در فلش دو 8 تا 10 درصد و فلاش 3 2 تا 4 درصد وزن کمپوست مصرفی در سالن محصول خواهند داد.
بهطور معمول در روز 5 و ندرتا روز 6 فلاش تمامیت قارچ بستر برداشت و بستر وارد یک دوره 2تا4 روزه استراحت (Break) وارد میشود.
نحوه برداشت قارچها و میزان و نوع آسیب وارده به بستر، تعیینکننده میزان راندمان تولید در فلاشهای بعدی خواهد بود
فراموش نشود که در صورت آسیب پینها بر روی بستر و عدم رعایت نکات بهداشتی و نظافت بستر فرصت مناسبی برای ظهور عوامل بیماریزای بر روی بستر محسوب میشوند.
هنگامی که قارچهای رسیده برداشت میشوند، در واقع یک مانع از مسیر رشد بقیه قارچهای درون بستر برداشـته میشود و دیگر قارچها به سمت رشد و بلوغ حرکت میکنند.
زمانبندی دوره برداشت از طریق کنترل آبیـاری، دیاکسیدکربن و دمای محیط مدیریت میشود.
زمانبندی
زمان برداشت مهمترین عامل در برداشت قارچ مناسب از حیث کیفیت و کمیت است. قارچ دکمهای را باید قبل از پارهشدن پردهی غشائی و طویل شدن ساقه و در حداکثر سایز و اندازه ممکن چید.
با پاره شدن غشا و پرده پشت قارچ ضمن افت شدید کیفی و کمی محصول، رهاسازی مقدار زیادی هاگ توسط قارچ بالغ صورت خواهد گرفت.
این هاگها از حیث بهداشتی برای مزرعه خطرناک است. زیرا یکی از مهمترین بیماریهای قارچ خوراکی (بیماری های ویروسی) از طریق اسپور قارچ در سطح مزرعه و بستر پراکنده و منتشر خواهد شد در موارد نادری هم دیده شده که این هاگها باعث بروز حساسیت در بین کارگران شاغل در مزرعه شده است.
شیوهی چیدن
برای برداشت قارچ ابتدا باید آن را با انگشت شصت و سبابه گرفته و ضمن فشار به پایین حدود ۳۰ تا ۴۰ درجه به یک سمت چرخاند تا ارتباط قارچ با حیفها قطع شود سپس قسمتهای انتهایی هر قارچ که از خاک بیرون آمده باشد باید توسط چاقوی تیزی قطع شود.
در صورت امکان قارچهایی که بهصورت خوشهای یا کپهای رشد کردهاند را دانهدانه برداشت کنید و در هنگام برداشت این قارچهای مجتمع و کپهای حاوی قارچهای رسیده و نارس نیز هستند. پس با دقت خاصی این کار را کرده و اجازه دهید تا قارچهای نارس کاملاً برسد.
بعد از برداشت هر قارچ باید در محل خالی آن، خاکپوششی اضافه شود و در طول دورهی برداشت، یک روز در میان بهوسیله مه پاش آبیاری سبک انجام شود.
رعایت بهداشت در برداشت قارچ
مقوله بهداشت در مرحله برداشت همواره متوجه قارچ چینها است. اما باید توسط اعضای تیم حذف بیماری و هرکسی که در تماس با محصول است نیز رعایت شود.
هاگ دانشنامه صنعت قارچ ایران و جهان– استراتژیهای بهداشتی برای قارچچینها مبتنی بر این فرض است که برخی از بیماریها ممکن است وجود داشته و توسط تیم حذف بیماری تیمار نشده باشند. بیماری حباب خشک بسیار سریع پخش میشود. زیرا دارای اسپورهای چسبنده است.
با این وجود، بیماری تارعنکبوتی نه تنها از طریق دستکاری قسمتهای آلوده دارای اسپور، همچنین بهوسیله انتقال قطعات کوچک میسلیومی نیز پخش میشود.
جهت جلوگیری از گسترش ناخواسته بیماریها، تجهیزات و وسایل مورد استفاده در بازههای زمانی مشخصی باید ضدعفونی شوند. این کار اغلب در زمان جابجایی از یک سالن به سالن دیگر انجام میشود.
تانکرهای حاوی مواد ضدعفونی کننده باید دارای عمق مناسب باشند و در مکان مناسب قرار داده شده باشند تا به سهولت قارچ چینها ابزارهای چیدن را در آن فرو ببرند.
فروبردن در محلول ضدعفونی کننده، ممکن است خیلی کوتاه باشد. این تیمار میزان آلودگی را به حداقل میرساند اما ممکن است آن را ریشهکن نکند؛ هدف کاهش آلودگی است.
برداشت قارچ به صورت اتوماتیک
ضدعفونی ایمن
انتخاب یک ضدعفونی ایمن برای رسیدن به این هدف، بسیار مهم است و در این خصوص، ضدعفونیکننده حاوی ترکیبات چهارگانه آمونیومی ترجیح داده میشوند. سطلها، چاقوها، چهارپایه و غیره نیز باید قبل از ورود به سالنهای دیگر در محلول ضدعفونیکننده قرار بگیرند.
در زمان برداشت معمولاً از جعبههای پلاستیکی استفاده میشود. این جعبهها از پلاستیک بادوام ساختهشدهاند و ازمزرعه به محل فروش و بالعکس در حال گردش هستند. جعبهها توسط سوپرمارکتها برای قارچها و محصولات دیگر استفاده میشوند.
جعبهها به مکانهای مختلف و حتی مزارع مختلف منتقل میشوند و به همین دلیل ابزاری مناسب برای
انتقال بیماریها و اسپورهای قارچ از مزرعهای به مزرعه دیگر است.
جعبههایی که به سالن کشت برده شوند و قارچهای برداشتشده مستقیماً در داخل آنها ریخته میشوند. بزرگترین خطر این، اتفاق این است که این جعبهها در فروشگاهها در کنار هم قرار میگیرند و ممکن است از فارم های مختلف باشند و خطر انتقال آلودگی در آنها افزایش مییابد.
برخی از فروشندگان دارای خط شستشوی این جعبهها هستند. این خط شستشو سرعت عمل بالایی دارد و ممکن است در هر ۳۰ ثانیه یک جعبه را بشوید. این خط دارای سه تانک مجزا است.
تانک شستشوی اولیه معمولاً حاوی محلول هیپوکلریت با دمای محیط است و بقایا و ذرات بزرگ را از جعبهها حذف میکند و به دنبال آن، شستشو با سود سوزآور در دمای ۶۰ درجه سلسیوس یا بالاتر انجام میشود و درنهایت آبکشی با ترکیبات چهارگانه آمونیومی در دمای نزدیک ۸۷ درجه سلسیوس صورت میگیرد.
این روش برای حذف باکتریهای پاتوژن انسان طراحی شد و خطر انتقال بیمارگرهای قارچی و اسپورهای قارچ خوراکی را از سایر فارم ها به داخل فارم کاهش میدهد.
نکات کلیدی بهداشت برداشت عبارتاند از:
- اعضای تیم مقابله با بیماریها کار خود را از سالنهای کشت تمیز، شروع و به سالنهای آلوده (از سالنهای تازه تا کهنه) خاتمه دهند.
- قبل از ورورد به سالن برداشتی جدید، دستکشهای یکبار مصرف استفادهشده تعویض شوند.
- لباس کارها را باید هرروز بشویید.
- هر چیز قابلانتقال در سالن کشت که توسط قارچ چینها لمس میشود مانند چاقوها، چهارپایهها، رکهای چیدن، پلهها و جعبهها نباید از سالنی به سالن کشت دیگر منتقل شوند مگر اینکه بهطور کامل تمیز و ضدعفونی شده باشند.
- همه سطوح لمس شده توسط قارچ چینها از قبیل رادیوها یا دستگیره دربها، اتاقهای استراحت و دستشوییها میتواندآلوده شود. همه این سطوح را باید ضدعفونی کنید
- ظروف پلاستیکی را تا زمانی که به خوبی تمیز نشدند وارد سالنهای کشت نکنید.
برداشت و سورتینگ قارچ بصورت مکانیزه در مزرعه
این ویدئو یک نوآوری در بخش صنایع غذایی کشاورزی را توسط دو محقق نشان میدهد. این نوع برداشت با برداشت توسط دست مقایسه میشود و سهولت کار توسط این سیستم برداشت نمایش داده میشود.
اهمیت تنظیم زمان و مقدار برداشت قارچ
با جدی تر شدن موضوع مدیریت کارگری و همچنین ارسال به موقع محصولات به بازار مصرف، اهمیت تنظیم زمان و مقدار برداشت در مزارع پرورش قارچ پررنگ تر میگردد.
اگر پین و متعاقب آن قارچ ها بهموقع روی بستر ظاهر نشوند احتمال از دست رفتن بخشی از یک فلاش وجود دارد.
یادمان باشد کمپوست بعدی حاضر است، بازار محصولات قارچ را بهموقع در یخچال روی طبقات مخصوص خود میخواهد و واحد برداشت نیز مدیریت دقیق و نظاممند خود را برای کنترل زمان پرسنل نیاز دارد حتی اگر این تنها به معنی کاهش ساعات کاری در تعطیلات آخر هفته باشد.
همه این موارد واحد پرورش را بهسوی تنظیم و کنترل دقیق پدیدار شدن قارچ روی بسترها سوق میدهد.
عوامل یاری کننده پرورشدهنده
فعالیت کمپوست از موارد بسیار مهم است چراکه غیرفعال بودن آن میتواند تا چند روز ظهور فلاش اول را به تأخیر بیندازد. البته استفاده از ساپلیمنت بیشتر در کمپوست فاز سه که هنوز در ایران همهگیر نشده است تا حدودی میتواند موضوع فعالیت کمپوست را اصلاح کند.
واضح است در این مسیر نیازی به ذکر ضرورت کار با کمپوست و خاکپوششی باکیفیت مناسب نیست. آبیاری نیز از عوامل تعیینکننده است.
همانطور که میدانیم آبیاری میتواند رشد ریسه را محدود کند و پرورشدهنده در بعضیاوقات از این حربه برای تنظیم زمان ظهور فلاش استفاده میکند.
و اما از ابزار مهم و کارآمد در این راه استفاده از روش رافل Ruffle میباشد. این امر بهوسیله دستگاه رافلر یا Ruffler صورت میگیرد و بین سه تا پنج روز پس از خاکدهی به وقوع میپیوندد.
این شیوه بهویژه توسط مزارعی که از طرف بازار مصرف جهت تأمین محصول تحت زمانبندی قطعی و جدی هستند بهکار گرفته میشود. البته باید متذکر شد رافل کردن خاکپوششی عملیات تولید پین در سایز غیریکنواخت یا Staggering را مشکل میسازد که معمولاً پرورشدهنده با اعمال تغییراتی در اقلیم سالن تا حدودی این نقیصه را مرتفع میسازد.
تهیه و تنظیم: مهندس محمدرضا میرزاده
برداشت قارچ همچنان به دستان نيروی انسانی وابسته است
از دهه ۱۹۵۰ میلادی که پروش قارچ خوراکی، شکل کاملاً تجاری در هلند گرفت، تولیدکنندگان همواره خواهان استفاده از ماشین (ربات) در امر قارچ چینی بودهاند.
به خاطر میاورم که در دهه ۸۰ میلادی در نمایشگاه روز قارچ هلند در شهر Grubbenvorst، زمانی که من کارم را درزمینه پرورش قارچ در فارم خانوادگی آغاز کرده بودم، ماشینها، تجهیزات و اختراعات بسیاری در خصوص برداشت قارچ ارائه گردیده بود.️
پرورشدهندگان بسیار امیدوار بودند که طی چند سال آینده برداشت توسط رباتها با استاندارد قابلقبول برای تازه فروشی در بازار محقق خواهد شد.
تکامل
اکنون بعد از گذشت حدود ۴۰ سال همچنان این تجهیزات در حال تکمیل هستند. ولی هنوز هیچ دستگاه خودکار و قابلاتکایی که بتواند با حساسیت و نرمی اما با فشار تماس لازم قارچ را بگیرید و بدون صدمه زدن به قارچ وکاهش کیفیت، عملیات برداشت را اجرا کند، برای ارائه در شرایط صنعتی وجود ندارد.
هرچند ماشینهای برداشتی هماکنون وجود دارند، اما با توجه به صدمات هنگام برداشت، قارچهای برداشتی مناسب استفاده در صنایع تبدیلی هستند و قابلیت ارائه بهصورت تازه فروشی در بازار را نخواهند داشت!
چالشها
در فارمهای مدرن که برداشت با دست صورت میگیرد، دستمزد کارگری از بیشترین هزینهها در تولید است! قبل از فروپاشی دیوار برلین، زمانی که عملاً کارگران کشورهای دیگر در مزارع غرب اروپا وجود نداشتند، هیچ گزینه دیگری بهعنوان نیروهای کارگری موجود نبود.
کارگران مهاجر از کشورهای دیگر مانند ترکیه بهعنوان اکثریت نیروی قارچ چینی که بیشتر زنان بودند، امر برداشت را انجام می دادند.
آنها در مناطق اطراف مزارع قارچ ساکن بودند و حتی بهصورت پاره وقت به قارچ چینی میپرداختند. با یک آهنگی که از رادیو پخش میشد آنها اوقات خوشی در سالنهای پروش داشتند، قیمت فروش خوب بود و صاحبان مزارع سود مناسبی نصیبشان میگردید، بدون آنکه نگرانی خاصی از بابت عملکرد قارچ چینها و عملکرد تولید وجود داشته باشد. سالیان زیادی همان نیروها برای همان مزارع مشغول بهکار بودند.
۱. قیمت قارچ
قیمت قارچ به طور ناگهانی از طرف بلوک شرق اروپا تاثیر گرفت. کشورهای کمونیستی قدمهای بزرگی در جهت رونق اقتصادی برداشتند و دو اتفاق مهم رخ داد.
اول، فارم های زیادی که پیشازاین در حوزه کمونیست فعالیت داشتند، برنامههای توسعهای در خصوص فارم های بزرگ و مدرن برداشتند و شروع به صادرات قارچ به کشورهای غرب اروپا نمودند که اغلب باسیاست های اتحادیه اروپا حمایت نیز میشدند. که این روند تأثیرات بسیاری بر روی قیمت قارچ ایجاد مینمود.
۲. دستمزد
دوم اینکه، دستمزد در کشورهای شرق اروپا مانند لهستان، پایین از کشورهای غرب اروپا بود. بنابراین کشورهای غربی مجبور بودند تا قارچ را باقیمت پایینتری تولید کنند و توجه ویژهای به میزان دستمزد قارچ چینها و هزینههای برداشت کنند.
نیروهای محلی قارچ چینی به آهستگی با نیروی مهاجر بلوک شرق اروپا تعویض گشتند. اما این وابستگی وجود داشت که با افزایش عملکرد درست قارچچینها به همان نسبت عملکرد در تولید نیز افزایش مییافت، همانطور که تا امروز ادامه دارد!
۳. کیفیت برداشت
با کاهش سودآوری فارمها، پول لازم جهت سرمایهگذاری در دسترس نبود. بنابراین مهمترین موضوع که در اثر جهانیشدن به وجود آمد و بیشترین تأثیر را در روند تولید ایجاد مینمود، حفظ و جذب نیروهای ماهر و نگهداشتن آنها بود.
که بهعنوان یک چالش جدی تلقی میگردید. بخش حیاتی ادامه فعالیت فارم ها، بستگی به برداشت قارچ باکیفیت بالا بهعنوان خروجی فعالیت تولیدی و از طرف دیگر پرداخت کمترین دستمزد ممکن به عنوان ورودی هزینهها داشت.
چگونه میتوان کیفیت عملیات برداشت را ارتقاء داد!؟
اگر کیفیت عملیات برداشت را مورد بازرسی قرار دهید، متوجه خواهید شد که با برداشتن برخی از موانع میتوان بهبودی بسیار بزرگی درزمینه عملیات برداشت ایجاد نمود.
حرکت قارچچینها در اطراف ظروف یا سبدهای خالی یا پر که بهطور منطقی در جریان کار صورت میگیرد، درمجموع موجب کاهش سرعت برداشت میگردد.
آموزش
موضوع بسیار مهم این است که همزمان با بهبود شرایط دسترسی به طبقات و استفاده از تجهیزات بهتر میبایستی آموزش قارچ چینها در خصوص برداشت انتخابی صورت پذیرد و با داشتن برنامهای درست برای برداشت، هر طبقه در طول روز در چندین نوبت مورد برداشت قرار گیرد!
آشکار است که مزیت برداشت انتخابی دررسیدن هر قارچ به حداکثر توان رشد خود است، بدان معنی که قارچ در زمان مناسب برداشت شود و این مهم فقط با آموزش صحیح و مستمر کارکنان و مدیریت آنها میسر است. توجه داشته باشید؛ قارچ در شرایط مناسب در هر ساعت ۴٪ رشد و در ۲۴ ساعت ۲ برابر خواهد شد.
نکته تعیینکننده در راندمان تولید و ارتقاء عملکرد در قارچ چینی، برداشت قارچ دقیقاً در زمان مناسب است.
اگر یک قارچ با قطر کلاهک ٤٤ میلیمتر برداشته شود در حدود ٢٢ گرم وزن خواهد داشت! اما اگر همین قارچ در قطر ٥٥ میلیمتری برداشت شود، وزن آن حدوداً ٢ برابر و در حدود ٤٠ گرم میشود.
این در صورتی است که این دو اندازه را میتوان در دستهبندی قارچ متوسط به فروش رساند. این موضوع بدان معنا است که اگر تمام قارچ چینها در زمان مناسب هر قارچ را برداشته باشند، مانند مثال فوق که در ٥٥ میلیمتری برداشتشده است. بنابراین بهطور خودکار کیفیت عملکرد قارچ چینی به ٢ برابر ارتقا مییابد.
افزایش عملکرد قارچ چینها وابستگی مستقیمی بهاندازه قارچ چیده شده دارد!
بدان معنا که اگر سیاست فروش شما قارچهای بسیار بزرگ و مسطح باشد و طبیعتاً بازار مناسب این نوع قارچ را داشته باشید، عملکرد قارچ چینها تا ٣ برابر نسبت بهاندازه کوچکتر ارتقا خواهد یافت. این افزایش عملکرد تأثیر چشمگیری در کاهش هزینههای دستمزد قارچ چینی خواهد داشت.
بهطور مثال اگر ١٦ یورو برای یک ساعت قارچ چینی پرداخت میگردد قارچ چینی شما در اندازه های کوچک است، عملکرد قارچ چین حدود ٢٠ کیلوگرم در ساعت خواهد بود و بنابراین هزینه دستمزد قارچ چینی ٨٠ سنت برای هر کیلو قارچ است.
اما اگر سیاست برداشت و فروش شما قارچهای بسیار بزرگ و مسطح باشد، عملکرد قارچ چینی به ٦٠کیلوگرم در ساعت افزایش خواهد یافت و بنابراین هزینه دستمزد برداشت برای هر کیلو ٢٧ سنت خواهد شد.
برداشت درشت تر ها
این موضوع مشخص میکند که چرا در کشورهایی که دستمزد بالاتری دارند، مانند هلند، عمدتاً تمرکز در برداشت قارچ در اندازههای درشتتر است. درحالیکه در کشورهایی با دستمزد پایینتر گرایش به سمت برداشت قارچ در اندازههای کوچکتر است.
جدا از اینکه سیاست کلیفروش به سمت قارچهای بزرگتر یا کوچکتر است، موضوع مهم و بسیار تأثیر گذار درفروش مناسب و مطلوب، یکدست بودن محصول است. در برداشت انتخابی، یک بستر در طول روز در چندین نوبت مورد برداشت قرار میگیرد.
در این حالت قارچهای موردنظر ازلحاظ اندازه در هر نوبت، در بخشهایی که تراکم وجود دارد چیده میشوند بنابراین فضای کافی برای قارچهای باقیمانده ایجاد میشود که بتوانند به رشد خود ادامه داده و بهاندازه دلخواه جهت برداشت برسند!
بنابراین فقط برداشتن قارچهای درشت راهحل قطعی در برداشت انتخابی نیست. اما برای اینکه بتوان برداشت انتخابی را میسر نمود احتیاج به ایجاد شرایط مناسب برای قارچ چینها است. در ادامه مطالب به معرفی روشهای طراحی و اجراشده برای این هدف، خواهیم پرداخت.
Single – layer
در این روش طبقات بعد از رسیدن سالن به مرحله فلاش از سالن اصلی به سالن برداشت منتقل میشوند و بهصورت یک طبقه (یک لایه) قرار میگیرند. در این روش قارچ چینها بر روی زمین با آزادی و تحرک زیاد حرکتمیکنند و بهراحتی قارچهای موردنظر را برداشت میکنند.
سبدها و وسایل قارچ چینی در این روش بهراحتی جابهجا میشوند و بنابراین عملکرد برداشت بهطور چشمگیری تا ٥٠٪ افزایش مییابد. در تکمیل این روش هر دو دست قارچ چین آزاد است و قارچها بر روی تسمه کوچکی همزمان با بریدن ساقه به بیرون از سالن منتقل میگردد.
Tray system
در این روش کمپوست در سینیهای بزرگی کشت میگردد و سپس خاکدهی هم در همان سینیها صورت میپذیرد و تا زمان ظهور و رشد پینها در سالنهای مربوط نگهداری میشوند.
بعد از رسیدن به مرحله فلاش، سینیها از سالنهای رشد به سالن برداشت منتقل میشوند و از محلی که قارچچینها در آنجا منتظر برداشت هستند عبور میکنند. به ترتیب با عبور سینیها عملیات برداشت صورت میپذیرد. مجدداً بعد از برداشت در همان روز به سالن رشد برمیگردند.
راندمان برداشت در این روش با توجه به اینکه قارچ چینها در محل خود ثابت هستند مطلوب است. اما ایراد این روش در این است که با توجه به اینکه سینیها فقط در هرروز یک نوبت از مقابل قارچ چینها عبور میکنند بنابراین اجرای برداشت انتخابی میسر نخواهد بود.
Platform above the beds
در این روش، طبقات بهصورت تک طبقه بوده و در عرض سالن سکویی قرار دارد که شامل یک تسمهنقاله سرسری است. قارچ چینها بهصورت همزمان با حرکت سکو به سمت جلو حرکت میکنند و بستههای برداشتشده را بر روی تسمهنقاله میگذارند.
در این روش سرعت برداشت قارچ چینها مطابق با حرکت سکو و همزمان با یکدیگر بوده که موجب ارتقا چشمگیری در راندمان برداشت میشود. در فارم Esselben تا ١٢ قارچ چین بهصورت همزمان با سرعت یکسان عملیات برداشت را انجام میدهند.
Christiaens’s Drawer system
شركت كريستينز با توجه به دانش فني و مهندسي بالا به خوبي مزاياي روشهاي سنتي را با روش برداشت بصورت تك لايه، ادغام كرده است. اين روش در كشور انگلستان اجرا گرديده است.
سالنها با سطح زيركشت ٦١١ مترمربع بصورت ٢ رديف كاملا نزديک به يكديگر، با فضاي كمي در بالاي طبقات كه موجب پخش هوا بصورت عالي در سالن ميگردد، ساخته شدند. سالنهای رشد از يك سمت پر گرديده و بعد از حدود ١٣ روز كه قارچها نزديك برداشت مي شوند توسط نت و سيستم كِشنده، بستر ها به سالن برداشت منتقل ميگردند.
ابعاد طبقات هر دو سالن كاملا برابر بوده و در زمان پر كردن سالن برداشت هيچ شئ ايجاد نميشود و بنابراين هيچگونه خسارتی به بستر كشت و پينها وارد نميگردد!
نكته: مهم اين است كه در واقع طبقات سالن برداشت بصورت يك ريل میباشد كه به چپ و راست حركت ميكند.
Limbarco
در این روش، در سالنهایی که کموبیش شبیه سیستمهای مرسوم است، شرایط رشد سپریشده و پس از رشد پینها و نزدیک فلاش، بسترها از سالنهای رشد توسط یک سیستم کشنده و تسمههای مربوطه خارجشده و به سالن برداشت منتقل میگردد و بهصورت دو طبقه با فضایی کاملاً آزاد برای برداشت قرار میگیرند.
سکوهای برداشت بر روی طبقات معلق بوده و قارچ چینها بهراحتی بر روی آنها برداشت میکنند.
خروج مکانیزه
بستههای پرشده بهصورت مکانیزه از سالن خارج میگردند و بهطرف سردخانه و بستهبندی میروند، بنابراین هیچگونه نیروی انسانی برای این امر موردنیاز نیست!
مزیت این روش در این است که شرایط رشد شبیه روشهای مرسوم بوده اما شرایط برداشت بهگونهای است که امکان اجرای کامل در برداشت انتخابی میسر است. قطعاً اجرای چنین روشی ارزان نیست، ولی با افزایش عملکرد قارچ چینها در برداشت انتخابی، نتایج بسیار رضایت بخشی حاصل میگردد.
Self-propelled
یکی از کارآمدترین امکانات که در دسترس است، سکوهای برداشت با تنظیم حرکت بهصورت خودکار میباشند. یکی از بهترین سازنده این نوع سکوهای برداشت شرکت بزرگ کریستینز Christiaens بوده و در فارم Limbarco.
در این روش، در سالنهایی که کموبیش شبیه سیستمهای مرسوم است، شرایط رشد سپریشده و پس از رشد پینها و نزدیک فلاش، بسترها از سالنهای رشد توسط یک سیستم کشنده و تسمههای مربوطه خارجشده و به سالن برداشت منتقل میگردد و بهصورت دو طبقه با فضایی کاملاً آزاد برای برداشت قرار میگیرند.
سکوهای برداشت بر روی طبقات معلق بوده و قارچچینها بهراحتی بر روی آنها برداشت میکنند. بستههای پرشده بهصورت مکانیزه از سالن خارج میگردند و بهطرف سردخانه و بستهبندی میروند، بنابراین هیچگونه نیروی انسانی برای این امر موردنیاز نیست!
مزیت این روش در این است که شرایط رشد شبیه روش های مرسوم بوده اما شرایط برداشت بهگونهای است که امکان اجرای کامل در برداشت انتخابی میسر است.
قطعاً اجرای چنین روشی ارزان نیست، ولی با افزایش عملکرد قارچ چینهادر برداشت انتخابی، نتایج بسیار رضایت بخشی حاصل میگردد.
تنظیم سرعت
در نتيجه؛ با توجه به امكان اجراي برداشت انتخابي، عملكرد در واحد سطح و راندمان توليد، بطور ويژهای افزايش مييابد. از ديگر مزاياي اين روش سرمايهگذاري كمتر نسبت به روشهای ديگر ميباشد.
فارم های مرسوم که با طراحی درست و اصولی ساخته شده باشند بهراحتی قابلاستفاده است. این سکوها قابلیت تنظیم سرعت حرکت را داشته و همچنین بهآسانی با پنل کنترل ارتفاع دسترسی به طبقات تغییر مییابد.
استفاده از امکانات این نوع سکوها امکان برداشت انتخابی را بهطور کامل میسر میسازد و بدین ترتیب عملکرد قارچچینها بهطور چشمگیری افزایش میباید.
درنتیجه؛ با توجه به امکان اجرای برداشت انتخابی، عملکرد در واحد سطح و راندمان تولید، بهطور ویژهای افزایش مییابد. از دیگر مزایای این روش سرمایهگذاری کمتر نسبت به روشهای دیگر است.
سرعت حرکت
بسترها درون طبقات برداشت در ابتدا از سمت چپ به راست و سپس از راست به چپ حرکت میکنند و بدین ترتیب درطول یک روز در چندمین نوبت توسط قارچ چینها بسترها مورد بازدید و برداشت قرار میگیرند.
با توجه به اینکه بعداز برداشت، چندین بستر بر روی یکدیگر قرار میگیرند، بنابراین فقط حدود ٥٪ بیشتر از شرایط مزارع مرسوم زمین موردنیاز است!
سرعت حرکت بسترها با توجه به میزان قارچ موردنظر جهت برداشت بین صفر تا ۶ متر بر دقیقه قابل تنظیم است که البته وجود یک سیستم دوربین و تخمین میزان حجم قارچ بر روی بستر امکان تنظیم خودکار سرعت حرکت را میتواند فراهم نماید.
برداشت همزمان
امکان برداشت همزمان دو ردیف بستر با توجه به وجود دو سکوی برداشت مقدور است. یک سکو در سمت راست و سکوی دیگر در سمت چپ، که برای هر سکو فقط ۲ نفر بهعنوان قارچ چین در طرفین سکو موردنیاز است!
بنابراین قارچ چینها بجای ۸ نفر در حالت برداشت در مزارع مرسوم به نصف نفرات یعنی ۴ نفر کاهش مییابند، و در زمان برداشت مانع عملکرد یکدیگر نمیگردند.
با توجه به شرایط ایده آل این طرح، امکان برداشت انتخابی کاملاً امکانپذیر بوده و هر قارچ چین قادر به مدیریت کردن عملکرد برداشت در ردیف مربوط به خود است.
برداشت در دو نوبت
همچنین با توجه به وجود چنین روشی که موجب کاهش تعداد قارچ چین میگردد، بنابراین امکان فعالیت دو گروه قارچ چین در دو نوبت است که خود این موضوع باعث افزایش چشمگیری در راندمان برداشت میشود.
Rotating Disk
در این روش، سکوی برداشت، مجهز به یک صفحه بزرگ دوار گردیده، که دارای شیارهایی بهصورت V است و قارچهای چیده شده توسط قارچ چینها (بدون بریدن ساقه) داخل شیارهای این صفحه دوار قرار داده می شوند.
با گردش صفحه، یک تیغ که برای بریدن ساقهها تعبیهشده است، عمل برش ساقه را بهصورت یکسان برای قارچهای برداشتشده انجام میدهد. یکی از محاسن این روش کار کردن نفرات برداشت کننده با هر دو دست در زمان قارچ چینی است.
زمین بیشتر
دو نفر قارچ چین در کنار طبقات عملیات برداشت را انجام میدهند و نفر سوم بعد از صفحه گردشی قرارگرفته و ظروف قارچ را پر میکند. این روش احتیاج به ٣٠٪ زمین بیشتر دارد. سالنهای پرورش از یک سمت پر و سپس به سمت سالن برداشت کشیده میشوند. شرایط کنترل اقلیم سالن در این روش مانند شرایط مرسوم در مزارع است.
این روش در همه زمینهها مانند پر کردن، آبیاری و توزیع هوا همچنان در حال پیشرفت است. همچنین استفاده از ربات برای برداشت به معنای واقعی، پیشرفت قابلملاحظهای کرده است و در حال تکمیل و گسترش است.
در آینده و با تغییر مزارع قارچ از شرایط مرسوم امروزی، استفاده از ربات در برداشت به مرحله اجرا خواهد رسید. اما همچنان و در شرایط موجود، برداشت به نیروهای انسانی وابسته است، ولی همیشه باید در نظر گرفت که ارتقاء در عملکرد برداشت بهطور چشمگیری موجب افزایش کمیت و از طرفی کیفیت درفروش خواهد شد.
نویسنده: John Peeters
مجله: Mushroom Business ، شماره ٨٧ ، February 2018
ترجمه وتنظیم: مهندس خوشخبر
انتخاب در برداشت قارچ
بدیهی است که نحوه برداشت و قارچ چینی از مهمترین عوامل تعیینکننده در راندمان تولید است. وزن قارچ در هر۲۴ ساعت دو برابر میشود، به این معنی که در هر ساعت به میزان ۴٪ وزن خود رشد میکند.
همانطور که در تصویر A مشخص میباشد، وجود اختلاف اندازه در قارچها (نسلهای مختلف) امکان برداشت بهصورت انتخابی در ۵ روز و در هرروز ۴ نوبت را میسر میسازد که با این کار فضای مناسب رشد برای قارچهای کوچکتر در روزهای بعدی فراهم میگردد، که در تصویر B به هیچوجه قابلاجرا نخواهد بود.
در خصوص دستیابی به شرایط راندمان حداکثری در عملیات برداشت و ایجاد شرایط انتخابی، موضوع بسیار بااهمیت نحوه کاهش دما (cool down) و ایجاد فاز زایشی میباشد.
کاهش دما
شرایط کاهش دما بهصورت تدریجی موضوع جدیدی در این خصوص نیست. ولی باید به (microclimate) فضای بین تودهای خاک و دمای آن که درواقع مکان تشکیل قارچ میباشد توجه ویژه نبود.
دمای بالای کمپوست در شروع هوادهی منجر به ایجاد اختلاف زیاد با محیط میگردد. این موضوع موجب ایجاد همزمانی در تشکیل قارچها میشود.
شروع هوادهی
بنابراین توجه به دمای کمپوست و کاهش آن در روزهای قبل از شروع هوادهی بسیار بااهمیت است. با شروع هوادهی مهمترین عامل دمای هوا است که تعیینکننده میزان قارچ و پراکندگیان بر روی بستر خواهد بود.
این شرایط تعیینکننده پراکنش مناسب قارچ (ازنظر چندین نسل) بر روی بستر در زمان فلاش خواهد بود.
این موضوع در ابتدا سخت و غیر قابلاجرا به نظر میرسد ولی وقتی تا ۵٪ راندمان برداشت درگرو همین موضوع باشد ارزش برنامهریزی و اجرا را خواهد داشت.
اختلاف در اندازه
وجود اختلاف اندازه در قارچها (نسلهای مختلف) امکان برداشت بهصورت انتخابی در ٥ روز و در هرروز ۴ نوبت را میسر میسازد که با این کار فضای مناسب رشد برای قارچهای کوچکتر در روزهای بعدی فراهم میگردد، که در تصویر B بههیچوجه قابلاجرا نخواهد بود.
با ایجاد چنین شرایطی در هوادهی شاهد چنین فلاشی خواهیم بود که میتوان با مدیریت و برداشت انتخابی به بیشترین راندمان ممکن رسید. به این شکل و با برداشت انتخابی در هرروز فضای لازم جهت رشد قارچهای نسل بعدی در روزهای آینده میسر خواهد بود.
دستیابی به شرایط برداشت انتخابی و راندمان حداکثری
این شرایط را میتوان با یک رستوران مقایسه کرد، اگر پیشخدمت معطل گردد که به تمام مشتریان در یک زمان سرویس دهد قطعاً موفق به انجام این کار نخواهد بود و از یک میز رستوران نهایتاً دومرتبه در یک شب استفاده خواهد شد، اما در رستورانهای حتی شلوغ با سرویسدهی سریع، یک میز تا ۵ مرتبه در یک شب قابل سرویسدهی خواهد بود.
بنابراین با شرایط انتخاب در برداشت و درشت چینی و مجدداً برداشت همان طبقه تا ۵ نوبت در یک روز و برداشت کل فلاش تا ۵ روز به شرایط راندمان حداکثری در برداشت میتوان رسید.
️این موضوع در ابتدا سخت و غیر قابلاجرا به نظر میرسد ولی وقتی تا ۵٪ راندمان برداشت درگرو همین موضوع باشد ارزش برنامهریزی و اجرا را خواهد داشت.
بهترین زمان برداشت
- دایره ️نارنجی (مشخصشده بر روی نمودار): روز صفر = شروع هوادهی
- دایره قرمز (مشخصشده بر روی نمودار): اگر فضای لازم برای رشد قارچها فراهم باشد در هر ۲۴ ساعت وزنشان دو برابر خواهد شد.
- دایره زرد (مشخصشده بر روی نمودار) : بهرهبرداری از سرعت رشد. یک روز تأخیر به معنی دو برابر شدن برداشت است.
- دایره سبز (مشخصشده بر روی نمودار) : بهترین زمان برداشت دقیقاً قبل از بالغ شدن قارچ میباشد.
- دایره آبی (مشخصشده بر روی نمودار) : بلوغ: کلاهک قارچ خیلی سریع باز میشود و پرهها (gill) زیر آن نمایان میگردد. با باز شدن کلاهک کیفیت و ماندگاری قارچ کاهش مییابد. این روند بستگی بهاندازه قارچ دارد، به تأخیر انداختن روند بلوغ قارچ مشکل میباشد.
- دایره بنفش (مشخصشده بر روی نمودار):
طی مرحله بلوغ وزن قارچ افزایش نخواهد یافت و زیر کلاهک شل میگردد.
از كتاب Signals نوشته Mark den ouden
تهیه و تنظیم : مهندس نصیر خوش خبر