ساخت کمپوست قارچ صدفی در خانه، یکی از مهمترین عناصر برای تولید و پرورش قارچ خوراکی دکمه‌ای کمپوست مرغوب است.کمپوست قارچ ترکیب فرآوری شده‌ای از اجزاء تشکیل‌دهنده‌ای نظیر کلش گندم، کود مرغی، سنگ گچ و بذر یا اسپان قارچ است.
آموزش طرز تهیه کمپوست قارچ صدفی در منزل
عموما کمپوست به گونه‌ای از کود اطلاق می‌شود که از بازیافت و تجزیه‌ی مواد آلی (لاشه و مواد زائد به‌جا مانده از گیاهان و جانوران) به‌دست می‌آید. این ترکیب در امر تولید محصولات کشاورزی فوق‌العاده اثر بخش است. به دلیل وجود مقدار بالا از مواد آلی و مغذی در خود باعث تقویت و بهبود وضعیت خاک، افزایش حاصل‌خیزی آن و در نهایت بهبود کیفیت و کمیت محصول تولیدی می‌شود.
اهمیت کمپوست
کمپوست مهمترین رکن تولید قارچ ارگانیک است و کیفیت و کمیت قارچ برداشت‌شده نیز رابطه مستقیم با کیفیت و کمیت کمپوست مصرفی دارد. هدف از تولید کمپوست ایجاد محیط و بستر مغذی جهت رشد میسیلیوم و استفاده از مواد آن برای تولید قارچ است.
قارچ خوراکی دکمه‌ای با نام علمی Agaricus bisporus از دسته موجودات هتروتروف است. این قارچ برای رشد خود به مواد آلی و معدنی به شکلی خاص نیاز دارد. از آنجا که این قارچ گندرو است توان استفاده‌مستقیم از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و املاح معدنی موجود در بقایای لاشه موجودات و یا ترکیبات پیچیده‌و سنگین گیاهی نظیر لیگنین، سلولز و همی سلولز را دارد. در این خصوص قارچ با ترشح آنزیم‌های خود در محیط و بر روی ماده غذایی سبب اضمحلال بافت و قابل جذب شدن آن به شکل ترکیبات کوچک‌تر و سبک‌تر خواهد بود.
لازم به‌ذکر است که قارچ تکمه‌ای، یک تجزیه‌کننده ثانویه محسوب می‌شود. یعنی قبل از اینکه میسلیوم این قارچ بتواند در ماده زمینه‌ای خام یا بستر رشد کند، باید باکتری‌ها و قارچ‌های دیگر مواد و ترکیبات موجود در بستر را به مواد قابل‌جذب‌تر و سبک‌تری تبدیل نمایند تا شرایط برای فعالیت قارچ در بستر مهیا شود.
اهداف تهیه بستر یا کمپوست
1- تولید بستری مناسب و انتخاب‌شده برای رشد و پرورش قارچ دکمه‌ای. به شکلی که ضمن حداکثر رشد قارچ دکمه‌ای در آن، قارچ‌های رقیب و یا همزیست در آن قادر به رشد نباشند.
2- تامین مقادیر مناسب مواد غذایی از حیث کمی و کیفی شامل اسیدهای چرب، اسیدهای آمینه، املاح و آب که به‌آسانی در دسترس میسیلیوم قارچ تکمه‌ای قرار گیرند.
3- ایجاد بستری مناسب برای فعالیت قارچ‌ها وباکتری‌های گرمادوست و مزوفیل به‌منظور انجام تخمیر هوازی و مناسب با توجه به مایحتاج قارچ.
4- ایجاد ساختمان فیزیکی توده و بستر رشد قارچ. به گونه‌ای که هوای موردنیاز برای رشد مطلوب میکروارگانیسم‌های دخیل در ساخت بستر مطلوب و میسلیوم تامین شود.
به‌طورکلی هدف اصلی از فرایند کمپوست سازی، تهیه یک بستر کشت مطلوب به‌نحوی که برای رشد میسیلیوم قارچ تکمه‌ای مناسب بوده ولی برای قارچ‌های رقیب مناسب نباشد.
ترکیبات کمپوست قارچ چیست؟
در گذشته برای ساخت کمپوست قارچ تنها از کود اسبی بهره می‌بردند. ولی پس از سال 1952 که سیندن و هاوزر موفق به ساخت کمپوست مصنوعی از کلش گندم و کود مرغی شدند، کلش گندم، کود مرغی و سنگ گچ مهمترین مواد سازنده کمپوست محسوب می‌شوند.
همچنین در کشور ما نیز مشابه سایر کشورهای بزرگ تولیدکننده کمپوست و قارچ جهان، کلش گندم و کود مرغ مهمترین عناصر تشکیل‌دهنده قارچ هستند. در این ترکیب کلش گندم منبع کربن و کود مرغ منبع نیتروژن توده کمپوست محسوب می‌شوند.
علاوه بر این موارد کلش موجود در کمپوست باعث بهبود ساختمان کمپوست از حیث جذب و نگهداری آب و ایجاد شرایط مطلوب تهویه در توده و اکسیژن رسانی ایده‌ال می‌شود. قارچ دکمه‌ای برخلاف قارچ صدفی و قارچ شیتاکه فاقد آنزیم‌های تجزیه‌کننده سلولز و لیگنین یا چوب است. بنابراین نیاز است ابتدا مواد اولیه توسط میکروب‌ها به مواد ساده‌تر تجزیه شود تا مواد موردنیاز قارچ توسط میسیلیوم قارچ جذب شود.
مراحل تهیه کمپوست قارچ صدفی
برای تهیه کمپوست قارچ در منزل ابتدا باید نوع قارچ مورد نظر پرورشی را تعیین و از نیازهای غذایی مطلع شویم. به دلیل پیچیدگی و مشکلات در ساخت کمپوست قارچ دکمه‌ای و نیاز به ادوات ویژه قادر به ساخت آن در منزل نخواهیم بود ولی با توجه به سادگی ساخت کمپوست قارچ صدفی، در ادامه به تشریح آن خواهیم پرداخت.
مرحله اول تهیه کمپوست قارچ صدفی
برای انجام این کار به یک کیسه‌ی پلاستیکی ضخیم و بزرگ، سطل با جعبه نیاز داریم. باید در اطراف و کف کیسه یا سطل چند سوراخ برای خروج زه‌کش و تهویه ایجاد می‌کنیم.
مرحله دوم تهیه کمپوست قارچ صدفی
حدود 7 الی 8 کیلوگرم کاه یا کلش گندم را در اندازه‌های 8 الی 14 سانتیمتر خرد می‌کنیم.
مرحله سوم تهیه کمپوست قارچ صدفی
کلش‌های تهیه‌شده را در یک ظرف بزرگ ریخته و روی آن آب بریزید. به گونه‌ای که کاه و کلش‌ها کاملا در آب غوطه‌ور شوند و بعد آن را روی شعله‌ی گاز حرارت دهید. لازم است حدود سی دقیقه از زمان به جوش آمدن کامل آب، کلش‌ها حرارت ببینند و در حین حرارت دیدن آن‌ها را گاهی زیر و رو نمایید.
حرارت دادن باعث ضدعفونی شدن کاه و کلش و از بین رفتن بقایای بذر گندم باقی‌مانده در آن‌ها خواهد شد. علاوه بر این، موجب نرم شدن بافت کله و کلش می‌شود تا ریشه‌های قارچ به‌راحتی در آن نفوذ می‌کنند. پس از حدود نیم‌ساعت جوشیدن‌کلش در آب آن را با آب سرد شسته‌و تا دمای 20-25 درجه خنک می‌کنیم.
مرحله چهارم تهیه کمپوست قارچ صدفی
کلش‌های خنک‌شده باید در به ارتفاع 10 سانتیمتر به کیسه اضافه شود و با دست آن را خوب فشرده می‌کنیم. سپس اسپان یا بذر قارچ را با قاشق تمیز بر روی لایه کلش فشرده اضافه می‌کنیم. در مرحله بعد مجددا یک لایه 10 سانتیمتر کلش خنک و بذر بر روی لایه اضافه می‌کنیم.
این عمل تا پر شدن کیسه ادامه داشته باشد. در حین این عمل تلاش شود تا کیشه به شکل استوانه درآمده و به دلیل فشردگی کلاش در حین پر شدن کیسه، کیسه شکل استوانه به خود بگیرد.
مرحله پنجم تهیه کمپوست قارچ صدفی
کیسه را در محل مناسب و بدور از نور مستقیم خورشید قرار دهید. زیر آن یک ظرف قرار دهید تا آب اضافی درون کیسه به مرور زمان خارج شود. کیسه حاوی کمپوست قارچ را در محیطی با دمای 20 الی 24 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. پس از 3 تا 4 هفته بر اساس دمای محیط، میزان فشردگی توده و نوع استرین بذری مورد استفاده برای رشد کامل میسیلیوم بر روی تمام الیاف کلش داخل کیسه لازم است. در این مرحله کیسه کمپوست کاملا سفید خواهد شد.
مقالات مرتبط:
برای یادگیری مراحل تولید قارچ صدفی میتوانید از مقالات زیر استفاده نمایید.
آموزش تولید و پرورش قارچ را در دانشنامه هاگ بخوانید.
