اختلالات فیزیولوژیک قارچ دکمه‌ای
اختلالات فیزیولوژیک قارچ دکمه‌ای را بشناسید. بسیاری از اختلالاتی که در دوره پرورش قارچ رخ می‌دهند، غیر‌زنده هستند و توسط عواملی چون باکتری، ویروس و آفات به وجود نیامده‌اند. بروز آنها معمولا غیر‌منتظره و نامنظم است.
عوامل ایجادکننده بیماری فیزیولوژیک قارچ دکمه‌ای
عوامل تاثیر‌گذار بر این اختلالات، دما، رطوبت، دی‌اکسید‌کربن و خطاهای رفتاری در دوره پرورش قارچ می‌باشد. این عوامل قابل سرایت نبوده و تکرار آنها در شرایط مشابه معمولا به سختی رخ خواهد داد. همچنین تاثیر منفی این اختلالات، بیشتر در کیفیت برداشت است و کمتر باعث افت شدید راندمان محصول خواهند شد.
در این مقاله تلاش به شناخت و بررسی این عوامل می‌شود.
قارچ های ساقه بلند
قارچ‌ها، در هوای ما بین خود رشد می‌کنند (میکروکلایمت). این هوای 1 سانتیمتری اطراف آنهاست. اگر جمعیت قارچ‌ها کنار هم زیاد باشد، دی‌اکسید‌کربن بالا می‌رود. اگر کلاهک‌ها به هم بچسبند، هیچ جـریانی از بین آنهـا عبور نمی‌کند. در چنین شرایطی افزایش وزن در کلاهک قارچ متوقف می‌شود و فقط رشد ساقه ادامه می‌یابد و قارچ‌ها پشت باز می‌شوند.
ایجاد تنوع نسل با هوادهی اصولی، خاکدهی با شرایط مناسب، کنترل دی‌اکسید‌کربن و تهویه مناسب، عوامل موثر در عدم بروز این اختلال می‌باشند.
فلسی شدن کلاهک قارچ
زمانیکه رطوبت نسبی پایین است، پوسته پوسته شدن کلاهک واکنش طبیعی کلاهک قارچ به تبخیر بیش‌از حد است. اگر جریان هوا با رطوبت کم و سرعت کم، بالای کلاهک در جریان باشد، می توان از آن اجتناب کرد. این اختلال بیشتر مواقع در طبقات پایین و قسمتی که کانال هوای سالن نصب و دیده می‌شود.
اگر سرعت بالای جریان هوا با رطوبت همراه باشد، این اختلال ایجاد نمی‌شود. کلاهک‌های فلس‌دار زمانی ظاهر می‌شود که سرعت جریان هوا نسبت به رطوبت نسبی هوا زیاد باشد. با کاهش سرعت جریان هوا و افزایش رطوبت نسبی می توان از این مشکل جلوگیری کرد. همچنین نصب پرده هوا (پلاستیک سوراخ دار) در امتداد طبقات می‌تواند به حل مشکل کمک کند.
نموار زیر رابطه سرعت جریان هوا با رطوبت نسبی را در کنترل قارچ‌های فلسی و لکه باکتری نشان می‌دهد.
رابطه سرعت جریان هوا، رطوبت نسبی، لکه باکتری و فلسی شدن
بادکنکی شدن قارچ
اندام قارچ به شکل یک بادکنک می شود، هیچ نوع تمایز یافتگی در ساقه، کلاهک و یا تیغه دیده نمی‌شود. این اختلال اولین بار در سال 2004 مشاهده شد. آزمایشات ویروسی در این اختلال منفی و کشت بافت از این اندام در اسپان استفاده شده در سایر نمونه‌ها تکرار نشد.
تاکنون دلیل مشخصی مبنی بر علت بروز این اختلال بدست نیامده است.
قارچ های خوشه ای
مجموعه‌ای از قارچ٬های کنار هم که معمولا قبل از شروع فلاش اول دیـده می‌شـوند، ماننـد خوشـه کنار یکدیـگر رشـد می‌کنند. رشد میسیلیوم در این خوشه‌ها بسیار کاهش خواهد داشت (حدود 20 درصد میسیلیوم قارچ نرمال). به منظور جلوگیری از افت تولید، در سریع‌ترین زمان مشاهده باید از بستر جدا شوند.
این‌ها بعد از برداشت تغییر رنگ می‌دهند و قهوه‌ای می‌شوند.
معمولا عوامل زیر در بروز اختلال فوق نقش دارند:
- مشکلات بذر
- زمانیکه سطح خاک بسیار مرطوب باشد یا قطرات آب ناشی از سیستم تامین رطوبت سالن بر روی بستر تجمع داشته باشد.
- عدم رافلینگ یا رافلینگ غلط
گود افتادگی ساقه (جوراب شل)
در این اختلال ظاهرا رشد کرده است در‌حالی‌که بافت درونی تقریبا مرده است.
شکل ظاهری آن، یادآور جوراب شل است.
علت بروز این اختلال زمانیست که در سایز کوچک آبیاری بیش از حد نیاز را گذرانده است. معمولا تعدادی از قارچ‌های ما بین فلاش اول و دوم به این اختلال دچار می‌شوند.
قارچ با ساقه‌های تو خالی و شکافته شده
قارچ‌ها به ظاهر سالم به نظر می‌رسند اما هنگامی که از بستر جدا می‌شوند ساقه تو خالی و درون آن یک حفره حلقوی دیده می‌شود.
در موارد شدید سطح بریده شده ساقه تو‌خالی و ممکن است شکافته‌شده باشد و به بیرون خم شده باشد.
ساقه‌های فانوسی شکل نیز، نوع دیگر این اختلال هستند.
علت اختلال این است که بعد آبیاری و جذب بیش از حد آب، دوره تبخیر به سرعت اتفاق افتاده است. برای حل مشکل باید شرایط محیطی، مانند تبخیر، نوع خاک پوششی و رطوبت کمپوست مورد توجه قرار گیرد.
پین مردگی در پرورش قارچ
این اختلال معمولا بعد تشکیل تعداد زیاد پین رخ خواهد داد که تا حدودی طبیعی است. اما اگر جمعیت پین‌های مرده بیش‌ازحد باشد باید به‌عنوان بروز اختلال دیده شود. دلیل آن معمولا آبیاری بیش از اندازه، دمای بالای کمپوست قارچ و عدم تبخیر از سطح بستر است. در صورتیکه خاک پوششی خاصیت خود را از دست داده و غیر قابل نفوذ شده باشد، زهکشی به‌درستی انجام نمی‌شود و آب در بستر باقی خواهد ماند و پین‌ها از بین خواهند رفت.
البته یکی دیگر از دلایل پین مردگی، وجود لارو مگس سیارید است که کمپوست قارچ مبتلا از نظر این آلودگی باید به دقت معاینه شود.
لکه‌های آب روی کلاهک قارچ
زمانیکه رطوبت نسبی سالن بالاست و یا دمای هوا در حین فلاش کاهش می‌یابد ولی رطوبت نسبی به خوبی کاهش نمی‌یابد این لکه‌ها را ممکن است برروی کلاهک، قبل و در طول دوره فلاش ببینید. در صورتی که این لکه‌ها با شروع فلاش هنوز وجود داشته باشند آبیاری بستر کشت قارچ می‌تواند به بروز لکه باکتری کمک کند. به منظور حل این مشکل به اختلاف دمای هوا و کمپوست قارچ و کنترل رطوبت سالن باید توجه شود.
اگر کلاهک را برش بزنید و روی نور قرار دهید این لکه‌ها به خوبی مشخص خواهد بود.
قارچ های گریان
هرگاه در روند جذب آب مازاد توسط قارچ، نسبت به از دست دادن آن تعادل وجود نداشته باشد ممکن است روی بستر مشاهده شوند که روی سطح کلاهک و یا ساقه آنها قطرات آب باشد.
این قارچ‌ها بعد از برداشت تغییر رنگ داده و قهوه‌ای می‌شوند و قطرات آب آزادانه از آنها خارج می‌شود. در شرایط خفیف‌تر ساقه‌ها پس از برداشت به رنگ قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند. تمام عوامل دخیل در عدم جذب آب را جهت رفع اختلال فوق باید بررسی کرد.
استروما یا فلافی
رشد میسیلیوم و تشکیل توده‌های پنبه‌ای سفید‌رنگ که به تدریج از سفیدی آنها کم می‌شود و به رنگ کـرم یا قهوه‌ای تغییـر می‌کنند استروما گفته می‌شود. ابعاد 5 سانتی‌متر در 5 سانتی‌متر معمولا 5 روز بعد از هوادهی در بستر قابل مشاهده هستند. استروما یک رشد غیر‌عادی است که معمولا خسارتی در‌پی نخواهد داشت و معمولا ناشی از مصرف نژاد‌های دژنره شده با کیفیت پایین است که با آبیاری و نفوذ آب در خاک تحریک می‌شود.
در صورت مشاهده استروما باید به واحد تولید بذر اطلاع و مشاهدات را در دیگر واحد‌ها دنبال و بررسی کرد.
-استروما را نباید با Overlay (رشد بیش از حد میسیلیوم) اشتباه گرفت. در Overlay مشکلات بذری دخیل نبوده و عامل ایجاد این اختلالات عوامل محیطی مانند غلظت دی‌اکسید‌کربن، رطوبت بالای خاک، عمق خاک پوششی و تبخیر از سطح خاک می‌باشند. هنگام این شرایط مشکل با انجام رافلینگ و به هم خوردن ریسه حل خواهد شد.
-در استروما توده تشکیل شده ضخیم‌تر است.
ساقه‌های متورم
در این اختلال تورم یکنواخت بزرگ و گردی در ساقه دیده می‌شود. در قارچ‌های جوان انتهای ساقه در مقایسه با کلاهک بزرگ‌تر است و با رشد علایم ممکن است کمتر شود. دلیل این اختلال هنوز مشخص نیست.
قهوه‌ای شدن کلاهک
هرگاه عوامل باکتری و بیماری عامل ایجاد اختلال نباشند، تغییر رنگ به دلیل آسیب‌های شیمیایی و اشتباهات سالنداری صورت گرفته است. استفاده از حشره‌کش‌ها، فرمالین، مواد داخل آب آبیاری، مصرف کلرید کلسیم با دوز مصرف بالاتر در آبیاری و یا افزایش دمای هوای سالن و کاهش رطوبت بعد از آبیاری، چکیدن آب از طبقات بالا به روی قارچ، تاثیر نمک بر روی کلاهک و … عوامل ایجاد این اختلال می‌باشند.
در این شرایط جمعیت زیادی پین تشکیل شده است که بسیاری به قارچ کامل تبدیل نخواهند شد و به صورت پین باقی خواهند ماند.
زمانیکه شرایط تشکیل پین (دما، رطوبت و غلظت دی اکسید کربن) به طور ناگهانی در سالن ایجاد شود، جمعیت بسیاری از پین تشکیل خواهد شد. همچنین استفاده از نژاد‌های مستعد پرباری که به درستی هوادهی نشده‌اند نیز دیگر علت قهوه‌ای شدن قارچ در بروز این اختلال می‌باشد.
پشت باز شدن زود هنگام
قارچ‌ها قبل از آنکه به اندازه مناسب برداشت برسند پشت باز می‌شوند. هرگاه در زمان حیاتی جذب آب توسط قارچ، محدودیت رخ داده باشد می‌توان انتظار بروز این اختلال را داشت.
همچنین بیماری ویروسی و مشکل بذر نیز می‌تواند علایم مشابه این اختلال را ایجاد کنند.
تیغه سفت
قارچ در این اختلال دارای تیغه‌های تحلیل‌رفته و رنگ‌پریده یا فاقد تیغه می‌باشد. می‌توان تبخیر بیش از حد را عامل این اختلال دانست ولی ممکن است برخی از نژاد‌ها مستعد به بروز این اختلال باشند.
تاج خروسی
یک حالت دفرمه قارچ که تیغه به جای رشد نرمال در جایگاه خود، روی کلاهک و یا لبه آن تشکیل می‌شود و شبیه تاج خروس و یا برآمدگی روی کلاهک خواهد شد.
عامل بروز را می‌توان آلودگی هیدروکربنی، فنول، گاز‌های حاصل از احتراق موتورهای گازوییلی و بنزینی در خاک پوششی دانست. همچنین استفاده از آفت‌کش‌های امولسیون روغنی با غلظت بالا نیز در بروز این اختلال موثر است.
اختلال تاج خروسی کیفیت تولید را تحت تاثیر قرار می‌دهد و محصول بازار پسند نخواهد بود.
ترک و شکاف کلاهک
در این حالت کلاهک در قسمت فرو‌رفتگی شکافته می‌شود. معمولا نژاد‌های سفید قارچ خوراکی به این اختلال حساس‌تر هستند. عوامل محیطی دخیل در حین رشد قارچ و یا رشد نامتوازن قارچ باعث این اختلال هستند.
قارچ‌های خاکی
هرگاه تشکیل پین در عمق خاک انجام شود باید انتظار داشت کیفیت برداشت تحت تاثیر خاکی شدن قارچ‌ها دچار افت شود. عمق خاک پوششی، تعجیل در زمان شروع هوادهی، تغییرات دمایی، رطوبت خاک پوششی (سطح خاک بسیار خشک است.
هرچه میسیلیوم در سلامت و شادابی دوره کیس ران را گذرانده باشد و با رشد یکنواخت و به اندازه بر روی لایه پوششی وارد فاز زایشی شود می‌توان از بروز اختلال جلوگیری کرد.
کبود شدگی و آسیب‌های فیزیکی قارچ
معمولا آسیب‌هایی که در حین برداشت به قارچ وارد می‌شود باعث تغییر رنگ می‌شوند. همچنین ساییدگی ایجاد‌شده در قارچ‌های فلاش یک به دلیل مرطوب بودن بافت قارچ نسبت به فلاش‌های دیگر، بخشی از این دسته آسیب‌ها است.
همچنین آسیب‌هایی که گروه قارچ‌چین در حین برداشت ایجاد می‌کنند مانند پرتاب قارچ، اثر ناخن روی کلاهک، کثیفی دست در هنگام برداشت، تماس بدن با قارچ‌های لبه طبقات در حین برداشت موارد دیگر می‌باشند.
پایه های ضخیم و کلاهک کوچک
یکی از نشانه‌های بالا بودن دی‌اکسید‌کربن در زمان هوادهی پایه‌های ضخیم و کلاهک کوچک تر می‌باشد که منجر به تولید قارچ‌های با وزن بیشتر می‌شود. مقایسه اندازه کلاهک به ساقه یکی از راه‌های تشخیص دی اکسید کربن می‌باشد که قارچ‌کاران در مرحله رشد پین با تغییرات میزان دی اکسید کربن اهداف کیفی خود را بدست خواهند آورد.
ظهور قارچ های زود هنگام
تشکیل پین در زمان غلط و زودتر از موعد باعث تشکیل قارچ‌های زودهنگام می‌شود. تغییرات دمایی دوره کیس ران، کاهش میزان دی اکسید کربن دوره کیس ران، آبیاری با دمای پایین آب، عمق غیر‌یکنواخت خاک پوششی و دمای پایین در زمان قبل و بعد از رافلینگ، عواملی هستند که در ایجاد این اختلال نقش دارند.
ظهور قارچ‌های زودهنگام به دلیل اینکه باعث ورود زودتر از موعد نفرات قارچ چین به سالن خواهد شد ریسک افزایش موارد آلودگی و انتقال آلودگی را افزایش خواهد داد.
بد شکلی قارچ
یکی از رایج‌ترین حالات بد شکلی، در فلاش اول و مخصوصا در فصل پاییز، به صورت قارچ‌های دفرمه، نا‌متقارن و توده‌ای گره مانند است که بخشی به دلیل مشکلات بذری و بخشی به شرایط نامطلوب در زمان تشکیل پین برمی‌گردد.
مولف:
گردآوری، ترجمه و تحریر توسط تیم رسانه هاگ
کپی تنها با ذکر منبع مجاز است.
منابع :
- Mushroom pest and disease control (J.T.Fletcher)
- Mushroom Signals (Mark den Ouden)
