آموزش پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی

پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی هم امکان‌پذیر است. همچنین در منزل و بدون توجه به آب و هوا و رطوبت می‌توان قارچ پرورش داد. پس اگر شما هم در منزل خود جای مناسبی برای کشت دارید بهتر است از همین حالا برای افزایش درآمد خود اقدام کنید.
جالب است بدانید که پرورش قارچ در اتاق 12 متری هم به راحتی امکان‌پذیر است. علی‌الخصوص که به دلیل کوچک بودن محیط تولید، قارچ‌های تولیدی از کیفیت بهتری برخوردار هستند.

بنابراین می‌توانید محصول خود را با قیمتی بالاتر از سوپرمارکت‌ها به فروش رسانید. بهترین موقع برای پرورش قارچ در خانه بین ماه‌های مهر تا آذر است. ولی چنانچه امکانات تهویه هوا و متعادل نمودن درجه حرارت محیط کشت را دارید، می‌توانید کشت قارچ را در ماه‌های دیگر سال نیز انجام دهید.

پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی

کشت قارچ با سایر گیاهان متفاوت است. زیرا می‌توان آن را در محیط تاریک پرورش داد و هیچگونه نیازی به نور ندارد. فقط دررون اتاق کشت، باید تهویه هوا به خوبی انجام شود. درجه هوای اتاق را باید بین ۱۵ – ۱۰ درجه سانتیگراد نگه دارید. علاوه بر این محل پرورش بایستی کاملا تمیز، قابل شستشو و فاقد درز یا محلی برای رشد باکتری‌ها، حشرات و کپک ها باشد.

برای کاشت و پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی، ابتدا نوع قارچی که می‌خواهید پرورش دهید را انتخاب کنید.
کاشت قارچ صدفی (Oyster)، دکمه‌ای سفید (White button) و شیتاکه (Shiitake: قارچ دارویی خوراکی)، در خانه بسیار ساده است. روش کاشت هر سه نوع، تقریبا یکسان، اما بستر‌های کاشت متفاوتی دارند.

• قارچ‌های صدفی، در بستر کاه و پوشال یا تفاله‌ی قهوه
•  قارچ شیتاکه، در پوشال‌های خشک درختان یا خاک اره
• قارچ دکمه‌ای، در کمپوست قارچ

در واقع بستر کشت متفاوت، نیاز‌های تغذیه‌ای مختلفِ هر گونه‌ را نشان می‌دهد. البته هر سه نوع قارچ را می‌توان به راحتی در بستر کاه و یا پوشال کاشت. اگر از پوشال استفاده کردید، مطمئن شوید از چوب‌های کاملا تمیز باشند.

انتخاب نوع قارچ برای کاشت، به منظور انتخاب طعم و مزه‌ی آن است؛ بنابراین قارچی که خودتان مصرف می‌کنید و به طعم آن علاقه بیشتری دارید را برای کاشت در خانه انتخاب نمایید.
یک گونه از قارچ را برای امتحان و ارزیابی خود به عنوان پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی، پرورش دهید. بنابراین باید همان گونه‌ای که خودتان برای مصرف دوست دارید را کشت کنید.

شرایط مناسب برای پرورش قارچ در اتاق

در مورد مکان مناسب برای کشت قارچ، شما به یک سالن نیاز دارید. اندازه آن نسبت به میزان تولید محصول مدنظرتان متفاوت است. اما بطور میانگین برای پرورش 5 تن قارچ به یک سالن 40 متری نیاز است.

برای کشت موفق و جلوگیری از اتلاف گرما و سرما، عایق‌کاری سالن باید بخوبی انجام شود. به‌علاوه کارهایی نظیر قفسه‌بندی و و نصب تجهیزات سرمایشی یا گرمایشی نیز باید انجام گیرد.

دما و جریان هوا در محیط کشت، باید بطور یکنواخت باشد. البته نباید روی سطح کشت را بیش از حد، هوا داد و تهویه باید در تمام نقاط اتاق یکسان باشد. در هنگام رشد قارچ، محیط کشت احتیاج به رطوبت کافی دارد. بطوریکه متوسط بهترین میزان رطوبت برای قارچ بالای 80% است.

درجه هوای محیط کشت نیز باید بین بین 15 الی 17 درجه و ثابت باشد. همچنین محل پرورش باید کاملا تمیز، قابل شستشو و بدون وجود درز یا محلی برای رشد باکتری‌ها، حشرات و کپک ها باشد.

 

فضای لازم برای راه اندازی یک سالن 5 تنی

حداقل فضایی که برای ۵ تن کمپوست (در یک سالن پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی) لازم است، بصورتیکه مقدار محصول بدست‌آمده، بتواند هزینه‌ها را جبران کند.

اتاقی با ابعاد 8متر طول، 5متر عرض و حداقل ارتفاع 3متر، برای کشت 5تن کمپوست کافی است. هرچه این ابعاد بیشتر باشد، امکان تولید محصول نیز بیشتر خواهد شد. ولی ابعاد کمتر از این، مثلا پرورش قارچ در اتاق 12 متری، ممکن است توجیه اقتصادی نداشته باشد. البته اگر هدفتان مصرف شخصی باشد، کافی خواهد بود.

 

پیش سالن برای کاشت قارچ در مزارع کوچک

قبل از سالن کشت اصلی، باید اتاقک کوچکی با ابعاد 2*2 یا 1.5*2.5 متر داشته باشیم. هدف از وجود این اتاقک این است که هوا را قبل از ورود به سالن کشت، در این مکان با کولر سرد کنیم و بعد وارد سالن کنیم؛ یا هوا را با بخاری گرم کنیم و بعد به سالن بفرستیم. در زمان‌های برداشت محصول نیز از این اتاقک به عنوان یک انبار کوچک می‌توان استفاده کرد.

قفسه بندی برای کاشت قارچ

ابعاد مناسب قفسه‌بندی برای سالن 5*8، دو ردیف قفسه با عرض 140 سانتیمتر در طول 7 متر، با 3 طبقه است. فاصله بین طبقات نیز معمولاً 65 تا 70 سانتیمتر در نظر گرفته‌می‌شود. برای قفسه‌بندی بهتر است از لوله‌های گالوانیزه استفاده شود.

سیستم گردش هوا و تهویه اتاق کشت

سیستم تهویه هوا را در صورت امکان وسط سالن بگذارید. در واحد‌های کوچک بدلیل اینکه سیرکوله وجود ندارد و فقط ورود هوا داریم، بهترین تهویه از طریق هوادهی از وسط می‌باشد. پس کانال هوا را باید از وسط راهرو بکشید.
همچنین باید یک اگزوز خروجی در انتهای سالن تعبیه کنید که با هوای آزاد ارتباط داشته باشد. درصورتیکه به هوای آزاد راهی ندارد، باید از طریق کانالی آن را با هوای آزاد ارتباط دهید.

رطوبت ساز

در مناطق معندل اگر کولر آبی استفاده میکنید نیازی به رطوبت ساز نخواهید داشت. اما در مناطق خشک، باید در صورت نیاز، از  دستگاه رطوبت ساز‌ کوچک استفاده کنید.

کانال‌های هواساز

برای کانال‌های هواساز بهتر است از داکت‌های پلاستیکی یا نایلونی با قطر 50 سانتیمتر استفاده شود. در غیر اینصورت می‌توان با پلاستیک‌های پلی‌اتیلنی کانال‌های هواساز را ایجاد کنید. بصورتیکه اولین سوراخ آن در محل ورود هواساز به سالن و سوراخ‌های بعدی به فاصله 50 سانتیمتر از سوراخ قبل و با قطر 5 سانتیمتر باشد.

 

آماده سازی کمپوست یا کود گیاهی

مهمترین و اولین اصلی که برای کشت قارچ مهم است، بستری است که قارچ برای رشد، از آن تغذیه می‌کند. برای پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی، باید کمپوست مورد نیاز خود را بصورت آماده و بذر زده شده، از شرکت‌های معتبر خریداری نمایید.

بذر قارچ

اسپان یا بذر قارچ، متفاوت با بقیه گیاهان است. در حقیقت چیزی که به آن بذر قارچ می‌گویند، دانه‌های گندم پخته‌شده هستند که هاگ قارچ روی آن کشت داده شده است. درست است که شما کمپوست را بصورت بذر زده میخرید، اما برای تقویت آن باید مقداری اسپان نیز خریداری کنید.
نکته مهم: اسپان را حتما از همان تولیدکننده کمپوست خریداری کنید تا با بذرهای داخل کمپوست یکسان باشد. تفاوت بذر می تواند سبب ایجاد مشکلاتی نظیر بهم خوردن زمان محصول دهی و برداشت شود.

 

شرایط نگهداری و پرورش و رشد قارچ

برای پرورش قارچ در اتاق 12 متری، طی مراحل رشد محصول باید شرایط مناسب را برای قارچ فراهم کرد.

رطوبت هوا و آبیاری

در موقع تشکیل قارچ، محیط اتاق باید رطوبت لازم را دارا باشد. بطور معمول بهترین درجه رطوبت برای کشت بالای 80 درصد می‌باشد. چنانچه درجه رطوبت هوا از این مقدار کمتر شود سطح کلاهک‌ها ترک برداشته یا لک‌دار می‌شود. علاوه بر این سطح بستر نیز خشک می‌شود و احتیاج به آبیاری بیشتری دارد.
برای کنترل میزان رطوبت هوا لازم است در نقاط مختلف سالن، رطوبت سنج‌هایی نصب گردد و بطور مرتب مورد بازدید قرار گیرد. در صورت نیاز به آبیاری، بایستی این عمل را به وسیله نازل آبپاش روی سطح خاک انجام شود. اما به حدی که آب در سطح بستر جاری نشود. همچنین مراقب باشید تا آب در یکجا جمع نشود. آبیاری قارچ را با آب خالص و با درجه حرارت ۳۲ درجه و بسیار با احتیاط انجام دهید.

درجه حرارت محیط

چند هفته پس از روکش کردن سطح بستر، میسلیوم‌ های قارچ تمام سطح بستر را می‌پوشانند. بطور متوسط ۷-۸ هفته پس از کاشت اسپاون، قارچ‌های کوچک سر سنجاقی در تمام سطح کشت ظاهر می‌شوند. در این موقع برای شوکدهی، باید درجه حرارت بستر بین 10 تا 14 درجه تنظیم شود.
با رشد بیشتر قارچ‌ ها، می‌توان درجه حرارت محیط را از از 14 به 16.5 یا 17 رساند. همچنین باید میزان تهویه را نیز بالا برد. ولی نباید جهت جریان هوا، به طرف سطح قارچ باشد.

تقویت خاک بستر

پس از آنکه قارچ‌ها بزرگ شد و نزدیک به برداشت شدند می‌توان روی سطح بستر کود مایع پاشید. ولی باید دقت نمود که روی کلاهک قارچ پاشیده نشود. این عمل در افزایش مقدار محصول بسیار موثر است.

 

برداشت محصول

زمانیکه قارچ به حد کافی رشد کرد و قبل از اینکه زیر کلاهک آن باز شود، باید محصول را برداشت کرد. در برداشت قارچ باید به این نکته توجه شود که قارچ‌هایی که ترک برداشته و چتر آن باز باشد، درجه دو محسوب میشوند. همچنین این قارچ‌ها وزنشان کاهش یافته و ارزش غذایی کمتری دارند.

در هنگام برداشت، نباید از سبد‌های بزرگ استفاده کرد. چون فشار قارچ‌ها روی هم، باعث تغیر رنگ و سیاه شدن آنها خواهد شد.

برداشت محصول تقریبا هر 15 روز یکبار انجام می‌شود. 2 الی 3 بار می‌توان از هر کشت، محصول برداشت کرد که به آن فلاش گویند.

روش چیدن قارچ: باید کلاهک و پایه را همزمان را بگیرید و آن را پیچ دهید، تا پایه آن از بستر جدا شود. سپس قسمت کثیف پایین ساقه را با چاقوی تیز قطع کنید. برای برداشت محصول، بهتر است از دستکش استفاده نمایید.

بسته‌بندی قارچ‌ها

قارچ‌های چیده‌شده را به محلیسرد و خنک انتقال دهید. در اسرع وقت نسبت به جداسازی ودرجه‌بندی آن اقدام و قارچ‌های لک دار و ناقص و کج و ناجور را جدا کنید. سپس محصول خود را بسته‌بندی و عرضه نمایید.

 

نکات و هشدار‌هایی برای پرورش قارچ در مزارع کوچک محلی

در صورتیکه تمایل به پرورش قارچ در اتاق 12 متری یا مزارع کوچک محلی دارید، حتما قبل از سرمایه‌گذاری و شروع کار، با مشاورین تولید و افرادی که تجربه‌ این کار را دارند، مشورت نمایید.